78. Zawhna : Kan Mizo
pipute hian eng ang Pathian nge an lo biak réng le? ṭhenkhat sawi dân hian
ramhuai leh thingbul lungbul te be mai mai, sakhaw mumal pawh nei lo niin ka lo
hria a?
Chhanna :
Kan pi leh pute sakhua hi a mumal ber zawk ang chu. Mingoho khan kan pi leh
pute kha ramhuai te, thingbul te leh lungbul te be vel mai mai, sakhaw mumal
pawh nei lo niin an sawi a, chu chu kan hnam mi fing deuh leh hruaitu hmasa,
mingo ngaihsanna khatho khan an lo awih ve ngawt mai a. Khati anga kan pi leh
pute puh chhe em emtute mingo zawk hi a nia, sakhaw nei mumal lo zawk chu.
Mingoho
khuan an rama Kristianna a luh khân an
zawm puk a, hun rei tak Kristian an nih tawh avangin tun hma an pi leh pute
khan eng sakhua nge an neih pawh an hre tawh lo. Kristianah an lut deuh duak a,
an ram rorelna sanga Parliament member ni tur pawhin, Kristian a nih loh chuan
M.P an nih theih lohna dan te an nei hial a ni. Tunah Kristian an beidawng a,
an hnam sakhua a ni lo tih te an hre chho a, Kristianna aṭangin an bâng a,
sakhaw zawm tur mumal an hnamin a hre
chuang si lo a, a ṭhen Hinduism an ni a, a ṭhen
Islam an ni a, chuti ang zelin an hnamin sakhaw mumal an nei lo zawk a
ni. “Mi lu la hnam” te an ti a. Hnam reng reng an pi leh pu hunah mi lu la hnam
lo chu an vang ang. Israel-ho pawh an indo khan Davida chuan Goliatha lu a la a
ni. Mingoho pawhin Red Indian nena an indo pawhin an lu an la. Mi hnam awm hle
hle lai, an mahni an rawn do pawh ni si lo; an ram an va luah sak a, a ram
neituten an ram an lo hauh vena lamah an indo phah a; “Min tibuai,” tiin a va
tibuaitu zawkin anmahni tibuai angin an lehpuh hlauh a. Red Indian an thah lu
vun an hihsak a, an kalsan a. Red Indian-hoin an chet dan an hmuh chuan phuba lain
an tih ang khan mingo an va thahte lu vun an hik a, an kalsan leh a. “Red
Indian-ho chu lu vun hih hmang,” tiin an sawi leh ta a ni.
Kan
pipute’n ramhuai an be lo a, thil ṭha lo leh natna engemaw an tawhin, chuti ang
awmtirtu chu ramhuai niin an hria a, chuti ang natna leh thil ṭha lo tawktu chu
a lo dam theihna turin chu thil ṭha lo rawn thlentu ramhuai chu an hlau a,
tihlungawi tumin ran thisenin an inthawi a; ramhuai chu an hnen ata a kal bo
theihna’n a changin an tlawn a, a changin an vau ṭhin. Tin. thingbul emaw,
lungbul emaw an be lo a; thingbul te leh lungbul te siamtu Pathian kha an be
zawk a ni.
79.
Zawhna : Kan pi leh pute biak chu
Pathian zawng a lo ni ber mai maw?
Chhanna :
Aw. ‘Pathian,’ tih chu an lam fo dan chu ni tho mah sela, a hming tak erawh chu
a ni lo a; a hming tak chu “Pu Vana” a ni. Vân chûng khuaa awm a nih avangin
chutichuan an ko a ni. Lam dan chi hrang hrang an nei a, chu Pathian hran hran
a awm emaw tih mai awl takin lam dan hming hran a ngah a ni.
Khaltu - Hei hi mi hring mimal
enkawltu leh venghimtu a nihna aṭanga an lam dan a ni. Khaltu chu a hranin a
awm tihna a ni zawk. Chuti ang zelin hming dang dang pawh “Chung,” tih te,
“Lasi,” tih te, “Vansen,” tih te, “Hnuaipui,” tih te leh “Hnuaite,” tih te
pawh. Chu chang chu a la ni lo a, Khuavang te, Khauhrum te, Tlang lal te leh
Leihnuai lal te pawh an la awm a. Heng zawng zawngte hi an hming a lo hran a,
hming hran nei an nih avanga Pathian hran hran tam tak an nei tihna lam a ni
lo. Kan pi leh pute Pathian chu pakhat tho a ni a, a lan dan leh a nihna hian a
huamzau avangin an hriat thiam loha leiah biak tur hran hran awm angin an ngai
mai mai a ni zawk.
Sa - Hei hi chhungkua leh hnam
dintu leh venghimtu nia an ruat chu a ni a, Chunga Pathian chuan a tîrin thil
siam engkim mai hi an ruhrel a lo din fel vek a, ‘SA’ hian mihring bik hi a
siam zawh hna a lo thawk niin an ruat a ni. Mihringte siam zotu leh chhungkaw
dintu, hnam dintu niin mihring bîk bik enkawl leh vênhim hi a hna chanpual niin
an ngai.
Amaherawh
chu ‘Sa’ hi a hrana biak tur awm leh Pathian hran a ni tihna a ni lo. Pathian
chu pakhat a nih avangin Pathianin mihring bik a enkawlna leh a siam dân
chungchângah mihringteah a bika a inlan chhuah dân aṭangin hming hran an puttîr
mai a ni zawk a ni. ‘SA’ hi a lam dan tûrah hian, “In kan sa, thlâm kan sa,”
kan tiha ‘sa’ kan lam dân ang chiah hian lam tur a ni a, “Ui ‘sa’, ar ‘sa,’ kan
hmeh,’ tih anga ‘sa’ kan lam dân ang ni lo hian. Chu vangin SA hi a hranin a
awm lo a, “Sa leh khua,” an lo tih pawh kha Pathian pakhat sawina tho a nih
avângin, “Sakhua,” ti tein an lo lam ta a ni.
Khuahrum - Hei hi Lai chi
lamte’n an biak ṭhin Pathian hming pakhat a ni leh a, Lusei leh hnam ṭhenkhatin
“Tlânglal,” an tih nen hian thuhmun anga ngaih theih a ni. Tlâng te, ruam te
leh luipui phai te hian vêngtu leh enkawltu nei zêlin an ring a, chu chu
“Khuahrum,” an ti a ni. Mahse an hming aṭangin Pathian pakhat “Khua,” tih aṭanga
lo awm tho a ni a, ‘Khuazing’ tih te nen nihna pakhat a ni.
Tlâng Lal - Tlâng lal hi ṭhenkhat
chuan ramhuai chi khat angin an lo ngai a ni awm e. Tlâng hrang hrang hi sailo
lalte’n khua an awp ang hian heng Tlâng lalte hian an awpin chûng tlâng chheh
vêla khuate pawh chu an enkawl tel vek ṭhin niin an ngai a ni. Tlâng lal hi
khuavang chi khat anga ngaih an ni a; chuti ang bawkin Lasi te, Tui lal te pawh
khuavang chi khata ngaih an ni. Thlipui leh ruahpui chunga thuneitu an ni.
Chutichuan
a nihna tak zawkah chuan heng Tlang lalte hi Pathian pakhat aṭanga a hnathawh
lo lan chhuah dan aṭanga Pathian hran awm emaw tia hming hran vuah mai a ni.
Khuavang - Tui lal te, tlâng
lal te Lasi te leh hming hran hran lo langte kha khuavang chi khat an ni e kan
tih tawh a. An hnathawh lo lan chhuah dân aṭanga hming hran vuah mai an nih thu
pawh kan sawi tawh a ni.
Chutichuan,
“Khua,” kan han tih hian a tum berah chuan Pathian hming sawina pakhat a ni
nghâl a, chu chu hmuh theih loh, thlarau khawvêl lam mi a ni. Pathiana an biak
chi hming hrang hrang an lam rik ṭhinte reng reng hi hmuh theih lo lam, thlarau
khawvêla chêng vek an ni a, thil awm ngeia hriat si, a tak hmuh tur awm si loa
an hnathawh lo lang chhuakte hmuh theiha awm si an ni. Chuti a nih avâng chuan
“Khuavâng” kan han tih pawh hian a hming lo lan chhuah dân hi chhui chet dâwl
tak a ni ang. “Khawpui ri,” kan tih hi Pathian Pu Vana’n a thlengpui a hnuk ri
niin an ngai a, ruah a lo sur pawhin van chung nulahoin an tui chawi an leih
buaah an ngai ṭhin. Chutichuan, “Khuavâng chhinchhiah te, khuavâng kal lai te,
khuavâng ri kham sa te leh thil dang dang te pawh KHUA Pathian avânga lo awm,
Khua hnathawh leh thiltih lo lang chhuak a ni. |êk tla te, khawpui ri te, ruah
sur te, thli tleh te chen hian Khua avânga thil lo awm, Khua thiltih leh a
hnathawh lo lang chhuak a nih avangin a titu chu “Khuavâng,” tiin an
sawi ta mai niin a lang.
Khua - A hmaa kan sawi tawh ang
khân ‘Khua’ hi Pathian sawina atâna hman a ni ber a, mihring chên khâwmna hmun
pawh ‘Khua’ kan ti a; tin, vân boruak pawh ‘Khua’ vuahna chin kan nei tho mai.
Hman lai chuan khaw thar an kai dâwnin an khaw thar kaina tûr kha awm theihna
tur hmun a nih leh nih loh an enfiah hmasa zet ṭhin.
An khaw
thar kaina tur an enfiah dâwn chuan arpa an keng a, zanriakin an thawk chhuak
a. An arpa ken kha a khuan duh hauh loh chuan chu lai ram chu awmna tûr chi a
ni loin an hria a, hmun dang an zawng leh ṭhin. An arpa ken a khuan âl âl
chuan, “Khua a awm e,” an ti a, chu lai ramah chuan khaw thar kai turin an
inbuatsaih ṭhin. “Khua a awm e,” tih chu, “Awmna tlâk a ni e, khua venhim ram a
ni e,” tihna tluk a ni. Chuti anga khaw thar an kai zêl khân, mihring chen
khâwmna apiang kha “Khua” a lo ni ta zêl a, Khua a lo nih zêlna chhan chu kha
mihring awm khâwmte kha Pathian mite an ni a, Pathian khua leh tuite, Pathian
aiawha khawvêla ding, thil siam dangte tâna an hmuh theih Pathiante an nih vâng
a ni. “Aizawl khua,” kan tih chuan, Aizawl hualhima enkawltu Pathian aiawha
ding, Aizawla awm mihringte kha, “Aizawl Pathian,” tia kan kohna a ni a,
“Champhai pathian, Serchhip pathian, Seling pathian,” tia kan lamna a ni.
Khua hian
a huap zau hle mai a, kan sawi hmasak tâk “Khuavâng,” tih te, “Khuahrum,” tih
te pawh, “Khua,” hming an lo chawi a; “Khuanu,” kan ti emaw, “Khuapa,” kan ti
emaw a nih chuan hlathu ṭawngkam hmanga khua kan kohna tho a ni a, ṭawngkam
pangngaiah chuan ‘Khua,’ tih tur a ni. Kan hma lam kan hawi a, “Khua,” kan ti
a, hnung lam pawh hawi ila, “Khua,” kan ti a; kan hmuh theih chin boruak chu
chung lam a ni emaw, hma lam a ni emaw, sir lam a ni emaw, “Khua,” kan ti zel
a. Miin ramhnuai khawiah emaw chuan kawng an bo emaw, an ram chin hriat lohna
hmunah an awm emaw chuan, an kalna lam tur hriat nân emaw, an awmna chin hriat
theih nân emaw, “Khua kan chuan ang e,” tiin tlâng sâng deuha an lâwn loh vek
leh thingkûng sâng deuh lêrah te lâwnin an hawi vel ṭhin. “Khua a ṭha, khua a
sâng, klhua a dur, khua a hnîm, khua a êng, khua a vâr” te kan ti ṭhîn a; “Van
chung khua, mitthi khua,” te pawh kan ti zêl bawk. Heng kan ṭawng kauchheh hman
ṭhin engemawzat aṭanga a lan dânah chuan kan Pathian chu engkim bul a nihna te,
engkim huap zo a nihna te a lo lang fiah a, Amah khua aṭanga engkim hi lo awm a
nihna te, Amah avanga engkim hi lo awm a nihna te leh engkim hi a khuap zoin
engkim mai hi Amahah kan innghat a ni tih a lang chiang hle a ni.
Chutichuan,
“Khua” chu a nihna bulpui tak chu niin, a nihna famkim a lo lan chhuah dân aṭangin
an kohnaah chuan “Khawzing Pathian,” tih a ni. Hei hi a nihna famkima an kohna
chu a ni a, a hmingah chuan, Khua “Pu Vâna,” niin, chu Pu Vana chu a ropuina
leh a zahawmna avangin a hming tak pawha ko meuh loin a nihna famkim, a ropuina
leh a zahawmnain an ko a, “Khawzing Pathian,” an ti a ni. Mara (Lakher) chuan,
“Khawzangpa,” an ti a, Ralte chuan, “Khawzim Pathian,” an ti a ni. Heti ang
hian han sawifiah leh dawn ila.
“Khua,”
chu kan sawi tawh avângin sawi nawn tawh lo mai ila; “Khua-zing,” tih aṭangin
“Khawzing,” tih a lo ni a. “Zing,” chuan khuaa awm thiltih theihna te,
thuneihna te, nunna thlarau awm te kha a kâwk a ni. Tin, Khuaa chakna awm pawh
‘Zîng’ chuan a kâwk a ni. Nunna nei zawng zawngte hnêna nunna petu chu Zîng hi
a ni a, nunna zawng zawng lo chhuahna, nunna bulpui chu a ni. Zîng hi mi tinin
an nei vek a, mihringte vêngtu leh enkawltu a ni a, nunna te, thiltih theihna
te, chakna te petu a ni bawk a. “Khawzîng,” an tih chuan, khua zawng zawnga
thuneitu, engkim tithei, engkim chunga thuneitu a nih an ring a ni. Khawzîng
chu Vân chung khuaah a chêng a, chu hmun chu mihring leh thil dang engmah
thlenna phâk a ni lo a, mihringte chunga ṭha em em a ni a, “Chung Pathian,” ti
pawhin an lam ṭhin. Mihringte chu eng lai pawhin a ngaihven a, bungbuin a thlir
reng ṭhin a, an lungngaih leh an mangan nikhuaa Amah an auh veleha ṭanpui nghal
var turin a inpeih reng ṭhinin an ngai a ni. Mihringte chungah a ṭha êm êm a, a
nihna Zîng ṭâwmpuitute an nih avângin an chungah a ṭha a, a tina ve ngai lo
niin an sawi hial a ni (Lian sakhong). Mihringte chungah khawzîng chu a ṭhain
zah a ngai hle niin an sawi hial (Zo History - Vumson p.16)
“Khawzîng,”
tih kan hre fiah ta, “Pathian,” tih hi i lo chhui dawn ve thung teh ang. “Pa”
chu kan sawi fiah dâwn chuan, engkim tâna pa a nihna a kâwk a, ‘pa’ tih anih
avângin ‘mipa’ a ni e tih lam a kawk chuang lo. Hmar putar pakhat chuan,
“Patuan,” kan ti a, chu chu “Chatuana kan pa,” tihna a ni e, tiin Zosapthara,
Zorama missionary pakhat hnenah a sawi a. Zosapthara chuan anni hnam fing leh
sawrkâr ropui, ni tla sêng loa rorêltu meuh pawhin Pathian chu “Chatuana kan
Pa,” tih ang meuh chuan an lo la hre ve hauh lo mai a ni awm e. Mizo hnam mawl
mai maiin “Chatuana kan Pa,” ti meuha Pathian an lo hria chu mak a tiin Mizote
chu a ngaihsan phah hle niin Rev. Zairema chuan a sawi. “Thian,” kan han tih
hian thil thianghlim lam a kâwk ber a. “Van chu a thiang hle mai,” kan tih hian
, chhum awm loin boruak a thiang kûk a, vân dumpâwl a lang fiah hle tih kan
sawina a ni. “Thiang,” tih nen thuhmun a ni. “Pathian,” tiin Duhlian ṭawngin
kan sawi a, Thadohoin, “Pathiang,” an ti a; Kom (Kawm) ho chuan, “Pathen,” an
ti bawk a; “Pathian,” tih nen thuhmun a ni a, “Pa mi thianghlim,” tihna a ni.
Pa chu mi thianghlim, bawlhhlawh lo, sual lo a nihna târlang a ni. Chutichuan,
“Khawzîng Pathian” chu engkim siama dintu leh nunna leh thiltih theihna te,
chakna te, thuneihna zawng zawngte neitu, Pa mi thianghlim, engkim tithei a
nihzia sawina a ni. Chu Khawzîng Pathian ropui tak mai chu kan pi leh pute’n an
lo biak ṭhin chu a ni. Chu Khawzîng Pathian pawh chu a hming rawn inṭanna chu
KHUA a ni.
80.
Zawhna : Kristianho chuan, “Mizo Sakhua
chu Pathian zawnna a ni e,” an ti a, nangin i han sawi dan hmangah erawh chuan
zawnna pawh ni loin, a awm sa hriat avânga biak a va ang si ve le?
Chhanna :
Ni e, Pathian biak tur hre loa biak tur zawnga lo dap ta sakhua pawh a awm mai
thei e. Keini Mizo Sakhua erawh chu chuti ang a ni ve lo a ni. Kristianho chuan
Kristianna chu “Pathianin mihringte a rawn zawnna a ni e,” an ti a. Zofate
sakhua chu mihringin Pathian a zawnna a ni lo a; tin, Pathianin mihring a rawn
zawnna pawh a ni lo a,“Sakhua” chu Pathian an lamna a ni. Pathian khua chuan mihring
leh an chenna leilung a din a, mihring chu Amahah kan awm a, a thil siamte
hmangin a inpuang ṭhin a ni. Amaha ṭanga lo chhuak nunna thlarau “Zîng” chu mi
tin hnênah a pe a, chu “Zîng” chu Amah nêna kan inzawmna nghet tak a ni. Amah
Khua nên chuan kan inzawm tlat avângin kan inzawmna tak chu “SAKHUA” a ni e,
chutah chuan chatuana nun kan nei a ni.
81.
Zawhna : Chuti chu Zopa zawng zawngte
chuan kan pipute Pathian KHUA chu Kristianna bansana biak vek tawh a ṭha a nih
chu.
Chhanna :
Ni e, kan pipute sakhua chu Zofate’n hnâwlin kan uiresan a, ram dang mite
pathian, Pathian tak pawh ni hlei lo, mihringte kan be mai mai a; mahni
mihringpuite ngei pathiana biak chu a dik lohzia kan chhut chian a ngai ta.
82.
Zawhna : A nih loh leh kan pipute
Pathian chu lo be ta ila, an sawi dân leh lehkhabu lamah te an ziak dân chuan
Pialral kha thangchhuah tawhte thi tate thlarau kalna a ni a; engmah hnathawh
pawh ngai tawh lo, buh fai sa, engkim a fai sa ringa awm der derna niin an sawi
a, chu mi hmuna kal tur chuan ram lamah emaw, in lamah emaw thangchhuah ngei
ngei a ngaiin an sawi a. Thangchhuah lah chu a hautak em emin an sawi a, mi
hausa tak nih a ngaih bakah ram lam thangchhuah tur lah chuan sa duh ang kah
tur a awm mai mai tawh si lo a, a awm chhun lah chu nungcha humhalh kan tina si
a, E & F Department-in min manin lunginah min tântîr ang a, pawisa min
chawitîr bawk ang a, kâp tûr chuan a tiha tih chi rual a ni bawk si lo a. Thang
han chhuah lo ngawt âawn ila, mi naran thite thlarau kalna mitthi khuaah kan
kal ang a, chutah lah chuan hnathawh te, ei zawn te a la ngai an ti a, mahni
chênna tûr in sak a ngai bawk si. Chu bakah chuan Paula khan min lo sai ngei
ang a, a saina hmuamhma (hliam) lah kum thum ngawt a ngâwt e an ti bawk si a.
Kristianah la awm dâwn ila, awmzia a awm bawk si lo. Engtia awm tûr nge maw ni
dâwn le?
Chhanna :
Kan pipute sakhua kha kan hre chiang hlawm lo a, chu vâng chuan Pialrâl te,
mitthi khua te kha an hnêna Pathian inpuanna ni lo, an rin dân leh an suangtuah
dân belhchhaha an sakhaw biak dâna an lo beh teltîr mai a ni. Thangchhuah
thuthlung hi an sakhua, a tira Pathian inpuannaah a tel lo a, mitthi
thlaraute’n Rihdil an pan ṭhin nia ngaihna te, Khawbawn tlang te, Thlânpial
tlâng te, Ngaihbân tlâng te, Zinghmun tlâng te tlawh ngei ngei tûra an ngaihna
te pawh hi a tîra an pi leh pute hnêna Pathianin a hriattîrnaah a tel hek lo.
83.
Zawhna : Chuti chu Pailrala lut turin
thangchhuah a ngai kher lo i tihna em ni dâwn? Chiang deuhin min han hrilh law
law teh khai.
Chhanna :
Ni e, thangchhuah a ngai lo reng reng a,
mi lian leh hausa te leh lal te thi thlarau Pialrâlah an lêt vek ang a, mi
rethei ber ber te thi thlarau pawh Pialrâlah an lût vek ang.
Kan pipute
chuan “piallei an tih hian, mihring leh nungchate leh thing leh mau, hnim hring
zawng zawngte awmna hi, kan chênna ram leilung hi an kawhtir a. “Pialral,” an
tih erawh chuan mi nung damte chênna piah lam “thlarau khawvêla” sawina a ni
thung. Chu mi ram lam hla takah chuan “Vânchung KHua,” an tih chu a awm a, chu
chu “KHUA” Pathian chênna hmun chu a ni. Chu mi hmunah chuan Khawzîng Pathian
“Pu Vâna” chu a awm a ni.
“Zîng”
awmzia kan sawinaah khân, Zîng chu Pathian KHUA-a nunna thlarau awmte, chakna
leh thiltih theihna te awm chu a ni kan tih kha.Chu mi, Pathiana awm “Zîng” chu
mihringa kan lo pian khân Amah aṭangin Pathianin min pe a, chu tak chu Amah
Khua Pathian nêna tawptai awm loa kan inzawmna nghet tak chu a ni. Chu Zing chu
Pathianin mi tinte hnenah a pe vek a ni a, chu chu kan nunna thlarau a ni nghal
bawk a ni. Chu chu keini mihringte’n KHUA duh loh zawng kan tih palh avang
maiin kan hnen ata lak boin a awm chuang lo a, kan tihsual man chu kan dam
laiin kan tisa hian a tuar mai ang a, kan thih hnu chuan kan tihsual man tuar
tur kan awm lo.
Amaherawh
chu kan pi leh pute thlang an rawn tlak lai khan an rawn kal thlakna kawnga an
thil hmuh leh hriatte chuan mi tam zawkte rilru a la pêng a, an pi leh pute
hnêna Pathian inpuanna thu hre ve phâk mang lote chuan an thil tawn hriat aṭangin
rin dân thar te an nei a, mi an thih hnua an thlarau kal dân tûrte chu an rin
dân aṭangin an suangtuahnate chu zeldinnain an belh chho zêl a, an sakhaw rin
dânte chu a lo pung chho ta zêl a ni. Indo fo an nih avângte leh sa kawlh hrang tak tak tawng ṭhin an nih avângte chuan
chûngte laka an him a, an dam khawchhuah theihna tur kawng an ngaihtuah a; tin,
an buh leh bâl te eia tihchhiatsak ṭhîntu an awm avânga ṭâm te tawk ṭhin an
nihzia te an hriat avângin chung lakah te chuan an him a an dam khawchhuah
theihna tur ngaihtuahin, an buh leh bâl suasamsaktu leh mihring nunna atân
pawha hlauhawm thei sakawlh leh râl laka khawtlâng chhanhim thei tur pasalṭha,
mi huaisen leh tlâwmngai nih a ṭûlzia te, chuti ang buh leh bâl tlakchham
avânga ṭâmna leh harsatna an tawh loha an nun khawchhuah theihna turin taihmak
a ṭulzia te an hre chho zel a.
Hengte
hian an sakhuaah rin dân leh an ngaihtuahnate rem khâwm chhoin thiam tak leh
rem hre takin Pialral lût tûra ram lama thangchhuah tur chuan taimak te,
huaisen te, tlawmngaihna te, chhelna te a pawimawh a, chuti ang mi lo tân chuan
ram lama thangchhuah theih a ni lo a, Pialrala luh a harsa a ni tih thu hi
inzirtirna atân an lo paw chhuak ta a ni. chu chu thih hnua Pialrala luh
theihna tûra, “ram lama thangchhuah,” an tih thuthlung rawn inṭanna chu a ni.
Khawchhak lam hla taka an la awm lai leh Rihdîl te leh Thlânpial hmun te an la
paltlang hmain mitthi thlaraute’n heng khawbawn tlâng te, Zinghmun te leh hmun
dang dang tlawh ngei ngei tûra rinna hi an la nei lo.
Tin,
mihring hi kan thil neihah, kan thawh chhuah a chungah hian mi dang lakah chuan
kan kawm duh viau mai a. Lersia kha a nu leh pate’n an thihsan hma avangin
rethei takin a lo seilian a, a vanneih a siamin lal pakhat a awmna chuan fapa a
neih loh avangin a thih hnua a aia lal tûrin leh a ro pawh khâwm turin a ruat
lâwk a. A ruat lâwk ang takin chu lal chu a thih hnu chuan a ro a khâwm a, a lo
lal ta bawk a. A hnu zêlah phei chuan Zofa rêng ropui ber ber zînga pakhat a
tling ta hial a. Lal ropui tak leh mite zah em em niin mi rethei leh
chhumchhia, hmeithai te hi a ngaihsak êm êm a, a naupan laia a retheihna kha a
hriat reng avângin mi rethei ber berte a hmangaihin an lakah a inphal êm êm ṭhin
a ni. Chuti ang mi a nih avang chuan a ram awp china mi ṭha leh neinung tak
takte’n an thil neihte mi rethei zawkte tâna an uia an kawmpui tlat ṭhin chu ṭha
a ti lo a, mi rethei zawkte tâna mi lian leh neinung zawkte an inphal theihna
tûrin remruatna fing tak a hmang ta a.
Chutichuan,
miin a thih hnua a thlarau pialrâla nuamsa taka awm a duh chuan a chawng ang a,
vawkpa a tlêm berah pahnih tal a talh ang a, khawtlângin an ei atân ruai a ṭheh
ang. Chutah sial a chhun ang a, khuang a châwi zêl ang a, tichuan thang a
chhuah dâwn ta a ni. Hei hi in lama thangchhuah chu a lo ni ta a ni. Tichuan an
chawng chen zai lam hmasa ber hla pawh hi-
“Lersia
chawng mata, vanlaizawla chawng mata,”
tih a ni a, “Lersia chawng hmasa,” tihna a ni
awm e. A chawn ṭum hian sial 40 lai an talh a, an ei zo seng si lo a, a uih chu
a thu-ah a kal ral ta a; chu vang chuan Lersia chu “Pu Chawngthua,” an tih phah
ta a ni. Chawngthuho hi Lersia thlah an ni. Chutichuan chawn leh lâm vêl hi
Ralte hnam tihchhuah (chin) chhuah a lo nih chu. Heta ṭang hian in lama
thangchhuah, chawn leh lam te leh se chhun khuangchawi te hi a lo awm a, mi
hausa leh neinungte zâr zoin mi rethei ber ber thlengin a khawtlângin nuam an
tâwl a, hlim takin ruai an ṭheh ta ṭhin a ni.
Aw le,
tichuan heng ram lama thangchhuah emaw in lama thangchhuah emaw hautak em em
mai an lo hman ṭhin hi an tih loh chuan Pialrâla nuamsa taka awm thei lo tûra
inngaih tlatna te leh, Paula’n lo sai dawn tlata an inngaihna avânga hlauhna te
hi hmasanga kan pi leh pute hnena Pathian (Khua) inpuannaah khan a tel lo a, a
hnu lama an belhchhah ve mai anih avangin kan tih ve kher a ngai ta lo a ni. Mi
chunga ṭhat kan chhuah pawhin, kan tih loh pawhin Pathian nena kan inzawmna chu
engtik khawtikah mah a chat dawn lo a, Pathian ram chu mi tin ta a niin “nga
sa” a ni a, min petu Pathian aia chak an awm a nih ngawt loh chuan tuma’n
engtikah mah min chhuhsak lo ang. Pathian aia chak lah an awm si lo a, Amah
tluka chak lah an awm hek lo. Tun lai ṭawng takin tute tan mah “vanram kai loh”
a hlauhawm ve tawh lo a ni. Amaherawh chu kan dam chhungin dik tak leh rinawm
taka engkim kan tih leh kan thawh bakah pawh mite tana thil ṭha tih hi min
siamtu duh dan leh Pathian thu a ni tih hriain chu chu kan nunpui ṭhin a dik a
ni.
No comments:
Post a Comment