Editor Picks


widgeo.net

Tuesday, January 24, 2017

KRISTIANNA ATANGA KAL SUALNA

           Khawvela sakhaw hrang hrang awm zingah hian Kristian hi an lian ber rih a, Kristian zirtirna hian khawvela hnam tam tak hi an rilru a kal sualtir nasa hle mai a, rinna dik loah a dintir nasa hle a ni tih hi chhui tham fe a awm a ni. Eng dinhmunah nge i awm lo inchhut chiang teh le.
          A hmasa bera ka han sawi lan duh chu kan chenna khawvel hi a mum a, tuipui zau pui pui panga leh tuifinriat engemaw zat a awm a, chung karah chuan khawmualpui lian tak tak paruk leh a te deuh engemaw zat bakah thliarkar  lian deuh te leh te reuh te te tam tawk tak a awm bawk a ni. Hengah hian hmakhawsang ata tawh mihring an lo cheng reng tawh a, nimahsela chung khawmual tam taka mihring chengte chuan inkalpawhna tur thlawhtheihna emaw, rel(train) emaw, motor emaw, lawng emaw an la neih loh avangin kum sang tam tak chhung kha anmahni lo chu khawvelah mihring dang an awm ve tih pawh hre loin an awm reng thin a ni.

          Kum sang tam a lo ral hnu chuan Europe khawmualpui atangin hnam fing hmasa English-ho te, French-ho te, Portugues-ho te chuan lawng an lo siam thiam ta a, an bul hnai deuha mite nen an lo inkal pawh tan ta a. An lo changkang chho zel a, lawng tha zawk te an han siam thiam ta zel a, chu lawng hmang chuan ram hla zawk leh khawmual hran hran an han hmuchhuak ta zel a; America khawmual an hmuhchhuah tum phei chuan India ram emaw an ti a, a chhunga cheng hnamte chu an vun a lo sen si a, ‘Red Indian,’ an ti ta ngawt mai a ni. Tichuan khawmual dang dang an hmuhchhuah belh zel a, chung khawmual an hmuhchhuah tharah chuan mihring an lo awm ve zel si a, anmahni anpui ni hauh lo te an lo ni thin a ni. Chu chuan he kan chenna leia mihringte hi hnam hrang hrang, pianze inang lo tak tak, mi ngo te, vun ngo te, vun hang te, vun sen te leh vun eng te kan lo ni a, a then chu taksa tawi si, fuke sei thliam thluam te, a then erawh chu taksa sei si, fuke tawi te kan ni a, a then chu taksa lem leh fuke inchawih tawk deuh te kan lo ni a. chu chuan a entir dik tak chu ‘hnamkhat leh thlahkhat kan ni hauh lo a ni,’ tih hi a ni.

Adama thlah kan ni vek lo-
          Kristiante thurin bu(Bible)-a khawvel mihring zawng zawng hi thlahkhat(Evi leh Adama thlah) vek ni anga a sawi hi dawt a ni tih a tichiang hle awm e. Thlahkhat ni dawn ta sela, Middle East(Asia Minor) vela khawsaa ngaih Evi leh Adama thlahte kha eng hmangin nge khawmualpui dang dangah an kal kai ang a, thliarkar dang tam tak kha tuipui zau tak tak pal tlangin eng hmangin nge an kal kai tak ang le? Aw le, chu lam chu duh tawk rih ila, kan sawi tum tak lam haweiin i kal zel phawt teh ang.

Zofate hi thlah dang kan ni-        
          Bible hian mihringte rinna a hruai sual nasa em em a ni tih kan sawi a, Kristian lo ni thin tawhte leh Bible lo chhiar tawh thinte atanga an rinna kal sual zel dan kan chhui dawn a ni. Zofate zinga kan mi thiam neih hmasak pawla mi Rev.Liangkhaia chuan a lehkhabu ziakah chuan, “Mizote chu Nova(Bible-a mi) fapate pathum zinga Japhetha thlah kan ni e,” a ti mauh mai. A hmaa kan sawi tawh ang khan Zofate chu vun eng zinga mi kan ni a, khawchhak lam mi, taksa sei si fuke tawi chiho zinga mi kan ni.
          Kum tam tak kal ta atanga khawthlang lam mite nena kan inkal pawh hnuah pawh kan la inthlah pawlh vak loh avangin Japanese te, Chinese te, Korean te leh a dang dang khawchhak miho nen kan la inang tlang a, kan chi a la hlang reng a, khawchhak lam thlah kan ni.
          Adama thlah khawchhak lama pemte chu kum B.C. 230 velah khan China ram an thleng chho ve terh terh chauh a, kha mi hma daih B.C. 770-250 inkara mi Zo mi tha thlan  China mi thiamte’n kum 1980 vela an laih chhuah khan Adama, Asia Minor vela cheng thlah kan nih lohzia a tichiang lehzual awm e. Bible hian Rev.Liangkhaia rin dan a kaihhruai nasatzia a lo lang ve a nih hi.

Mingoho pawm dan-
          Mingo(Sap) kan tih maihote khuan lawngin Africa khawmualpuia Mihangho chu an man khawm a, salah an hruai haw teuh teuh thin a; hna thawkah te an chhawr a, a changin sumdawnna’na hmangin an hralh chhawng thin. Nova fate pathum zinga Sema thlah niin an inngai tlat mai pek a; tin, Mihang(Negro/Negress) kan tihho khu Nova fate pathum zinga a naupang ber Hama thlah niin an ngai bawk a ni. A chhan lian tak chu Mingoho chu Kristian an ni thin a, kum tam tak chhung Kristianah an lo awm tawh a, Bible ziak hi thu tak ni veka an ngaih vang a ni.
         
Bible-in engtin nge a ziah-
          Bible kan en chuan Nova chu zu(wine) ruiin a mu a, a mu sual chu a fapa naupang ber Hama chuan a hmu a, pawna a ute pahnih Sema leh Japhetha chu a va hrilh a. Anni chuan puan an inzawn a, a hnungtawlh zawnga kalin an pa Nova mu sual chu an khuh ta a(Gen.9:21-23). Mahse  Nova chu a fapa naupang ber Hama chungah chuan a lawm lo a ni ang, a ute chu mal a sawm a, Hama chu a fapa Kanaana hminga anchhia a lawhin,
          “Kanaana chu anchhe dawngin awm rawh se,
          A unaute chhiahhlawhte chhiahhlawh a ni ang.
          Lalpa, Sema Pathian chu fakin awm rawh se,
          Kanaana chu a chhiahhlawhah awm rawh se.
          Pathianin Japhetha chu tilian sela,
          Sema puan inahte awm rawh se;
          Tin, Kanaana chu a chhiahhlawhah awm rawh se,”
a ti ta tlat mai a ni(Gen.9:25-27).
          Tichuan Nova fapa naupang ber Hama fapate chu Kusa te, Mizraima te, Puta te leh Kanaana te an ni tih kan hmu a(Gen.10:6). He lai Bible chang han en hian Nova fate pathum zinga a naupang ber Hama fate zingah chuan Puta leh Kanaana an tel thu a lang a nih hi.
          A hmaa kan sawi tawh ang khan Sap(English)-ho chu lawnga zinin Africa khawmualpuia Mihang(Negro an tih mai) hote chu sal atan an man teuh teuh a, an ram(England)-ah te, America ramah te lawngin an phur haw teuh teuh a, bawih atan an kawl a, hna hrehawm tak tak an thawhtir a, an duh leh an hralh chhawng a, sumdawnna’n an hmang a, ‘Pu Tawma In,’ tih bua bawih khawngaihthlak tak chanchin chhiar tawh chuan Mingohoin sal an tihduhdahzia chu kan hria ang.
          Kan sawi tawh ang khan Mingo(English)-ho chu Kristian an ni a, an sakhaw biak lai Kristianna thu chu an bawihte hnenah hrilhin Kristianah an siam zel a ni. Hmasang hun ata Judaho pawh hian bawih an nei ve thin a, Abrahama pawhin bawih a neih kha. Isua thih hnu daih Thuthlung Thar hunah pawh Judaho chuan bawih an la nei chho zel a, Paula pawhin bawihte an pute laka an awm dan tur a sawi chu Paula lehkhathawnah kan hmu a ni. Tichuan Mihang(Negro)-hote pawh chu Kristian nghet takah an siam tak zel hnu chuan Bible thu chang eng engemaw an zirtir a, “Chhiahhlawhte u, ţi dek hlirin in hotute thu thuin awm rawh u; mi ţha leh mi nunnemte lakah chauh ni loin, mi nunrawngte lakah pawh,”(I Pet.2:18) tih thu te, “Bawihte chuan....kutkem hmang loin, rinawmna ţha zawng zawng tilang zawkin, an pute thu thua awm tur leh, engkima an lawm zawnga awm turin fuih rawh,”(Tita 2:9&10), tih te, “Pathian hming leh a zirtirna thu sawichhiata a awm lohna’n, bawih nghawngkawl bat apiangte chuan anmahni pute chu engkimah chawimawi tlakah  ngai rawh se,”(I Tim.6:1) tih te, “Bawihte u, Krista thu zawm angin ţih dek leh khura thinlung sakhat vuain, ...tisaa in hotute thu zawm rawh u,”(Eph.6:5-8), tih te chu vawng turin an zirtir vel ta a.
            Chuti ang chuan Nova’n a fapa upa ber malsawmna a hlan Sema thlah nia inngai Mingoho chuan an bawih(chhiahhlawh), Nova’n a fapa naupang ber Hama, Kanaana hminga anchhia a lawh, Hama thlah nia an ngaih Mihangte chu Kristianna aţangin kumkhaw tlaitluana an chhiahhlawh ni tur renga Pathian ruatah an ngai a; chuti ang bawkin Mihangho pawh chuan Kristianna aţang vekin Mingoho chhiahhlawh ni tur renga piangah an inruat ta bawk a ni. Chuvangin Mingoho chuan, “Ngo hi a ţha a ni, Pathian pawh a ngo a ni; han hi sual a ni a, Setana pawh a hang(dum) a ni,” an ti a, chutih avang tak chuan an Kristianna thu aţangin Mihangho chuan an awm dan phung chu Pathianin a ruat dan reng nia ngaihna neiin an indah hniam ta em em mai a ni. Chuti ang chuan khawvel awm chhunga Mingoho bawih ni tura Pathian ruat reng ni turah Mihangho chuan an inngaih phah ta a nih chu.
            Nimahsela President Abraham Lincon-a hun laiin United State-ah chuan Mingoho zingah bawih chhuah duh leh duh lo an lo awm ta a, tualchhung indona a lo chhuak a, chhim lam leh hmar lam an indo ta chiam mai a, chhim lam Mingo Kristian bawih chhuah duhho leh hmar lam Mingo Kristian bawih chhuah duh loho indonaah chuan chhim lam chu an chak ta a, bawih an chhuah ta chum chum mai a, Mihang bawih tam ber chu an lo zalen ta a. Chuta ţanga kum engemaw zat a lo ral leh meuh chuan Mihang(Negro) Kristiante chuan Mihanghote chu Mingoho hnuaia kun turin Pathianin a ruat bik lohzia an lo hre thiam ve ta a, “Pathian chu a dum(hang) a ni, han hi a ţha a ni,” an lo ti ve ta a ni.
            Persia mite sakhaw din chhuaktu Zoroastras-a zirtirnaah chuan engkim siamtu Pathian Ahura Mazdah mizia pawimawh zual zual paruk a sawite chu, ‘Angel,’ tiin a vuah a; chungte chu-
            Good mine     -           rilru ţha,
            Good order    -           awm dan ţha,
            Wisdom         -           finna,
            Piety               -           sakhaw ngaihsakna,
            Well-being    -           hamţhatna,
            Immortality  -           thih theih lohna,
tihte hi a ni.
            Nimahsela hun a lo kal zel a, he Persia mite Pathian Ahura Mazdah ze ţha 6-te hi Judate chuan vana Pathian rawngbawltu vantirhkoh, ‘Angel’ var rual tam tak awm niin an ring ta a, lei hnuai lama hremhmun Meidil sipai, Setana mi leh sate tam tak awmin an ring ta bawk a ni. Chu rin dan kal zel chu Kristiante’n an chhawm chho ve ta a ni. Heta ţang chiah hian Juda sakhaw hlui, ‘Judaism,’ an tih leh Kristian sakhaw rin danah chuan van sipai rual Mikaela leh a hote leh  hremhmun siupai rual Setana leh a hote chu indo thin angin an lo ngai ta hlawm a nih hi(Isaia 14:12; Thup.12:7-9; Luka 10:18; Juda 9; Zak.3:2). 
             Zirtirna ţha lo hian mihring nun a kaihhruai sual nasat theih em avangin zirtirna ţha leh dik hi a pawimawh hle; chuvangin lehkha ziak ţha leh thu sawi ţha leh dik te hi a pawimawhzia a lo lang ta a ni. Kristiante’n an thurin bu Bible bu chhunga thu awm reng reng chu thu dik vek leh dawt sawi thei lo tur khawpa an lo ruat avangin, “Bible hi Pathian thawkkhum thu, rinna leh thil tih tehna dik lo thei lo a ni,” ti hiala an lo ngaih chuan mihring nun chu nasa takin a lo hruai sual reng a ni tih a lo lang ta a nih hi.                        

1 comment:

  1. I blog hi template siamthat a ngai a ni. Tin, Adsense in dah a. Earning tihpung turin Domain hman a tha. Domain leh blog design ka siam thei e. Man tlawm takin. Email: mizolife17@gmail.com or 08638676841

    ReplyDelete