ZO SAKHAW ZEPUI

Thil tinreng bul chu Pathian

Thilsiam tinrengte hi Pathian aţanga chhuak, Ama din leh amah aţanga nunna nei leh nunna a pek vek an ni a. Thilnung zawng zawngte bulpui leh an nunna chu Pathian a ni a, nunna inţanna leh lo chhuahna pawh amah Pathian tho, Pathian atanga chhuak lo nunna hi khawiah mah a awm lo tih hi kan pawm tlang theuh awm e.     

            Tichuan thilsiam tinrengte nunna leh an bulpui chu siamtu Pathian a nih angin siamtu leh a thilsiamte chu inzawm, inpumkhat, inlaichinna nei an lo ni ta a. Chu an inzawmna leh an inpumkhatna chu Amah siamtu atanga chhuak leh a pek nunna an neih chu a ni. Thil tinrenngte hi anmahni dintu Pathian nena inzawmna leh inlaichinna nei vek an ni.                                

Zo Sakhua chu eng nge ?

Khawvela sakhaw hrang hrang kan tih mai te hian sakhua an hriat dan leh an hrilhfiah dan hi a in ang lo nual hlawm a.

Sap hoin, 'Religion’ an hrilhfiah dan tlangpuiah chuan, 'Mihring a phak baka thiltihtheihna emaw, biak tur rinna hi a ni a, chu an rinna chu chet dan emaw, biak dan emaw a lantir hi a ni,’ tih te, ‘Thil tha leh tha lo, thil dik leh dik lo thliar fel emaw, kawhhmuha biak dan/tih dan mumal tak hi a ni,’ tih te a ni a. Chu chu Mizo tawnga kan lo lehlinnaah hian ‘sakhua’ tiin kan lo letling ta mai a. Chuvangin, sakhua kan sawifiah pawhin, 'Sakhua chu mihringin Pathian a zawnna,’ emaw Pathianin mihring a zawn chhuahna,’ emaw ti tein kan lo hrilhfiah ve a. Kristian te phei chuan, 'Sakhaw dang zawng zawng hi mihringin Pathian a zawnna vek a ni a, Kristian erawh hi chu Pathianin mihringte min rawn zawn chhuahna a ni a, a chungnung bik a ni,’ te an ti thin.

Amaherawh chu, Mizo sakhuaah chuan ‘Sakhua’ hi thumal khat atanga lak a ni lo a, 'Sa’ leh ‘Khua’ atanga lak kawp a ni. A pahnih hian chung Khuanu hming sawina ve ve a ni a. ‘Sa’ hi mimal, chhungkua leh chi bing Pathian biak dan lam sawina a ni a, ‘Khua’ hi khawtlang leh ram leh hnam pum huapa Pathian biak dan lam sawina a ni a, mitin huap a ni. Mizo sakhuaah chuan Pathianin nunga a siamte chu nihphung leh zia nei vekin a siam a. An nihphung leh ziaa an awmna turin nunna a pe a.     

     Tichuan Pathian leh a thilsiamte chu Amah siamtu’n a pek nunna hmangin an lo inzawmin, pumkhat an ni a. Chu pumkhat an nihna tak chu Zo sakhuain ‘Sakhua’ a tih tak chu a lo ni ta a ni. Chuvangin Religion tih hi Sakhua ti a lehlin chi niin a lang lo. Tichuan, Pathian leh a thilsiamte nunna hmanga an inzawmna leh inpumkhatna chu sakhua a lo ni ta a. Entirnan; Zamzo pangpar hi leiah a lo to a, Siamtu’n a pek nunna a lo neih chiah khan chu nunna hmanga a petu Pathian nen an inzawmna chu sakhua lo ni ta se, a nih dan tur anga a lo than chhoha a lo par chhuahna kha a sakhuana a lo ni dawn tihna a ni.

      Chutiang zelin keini mihringte pawh hi Pathianin khawvelah min din a. Khawvel chu mihring nia luah turin nunna hlu tak min pek mai piahah hnam niin min siam a, chung hnama a dinte chu chenna ram min pe a. Heng zawng zawng hi mi pakhat din, mi pakhat atang chhuak anih angin a thilsiam mihringte leh an hnam leh an chenna ram leilung chu pumkhat, then hran theih loh a lo ni ta a ni. A dintu Pathian atanga chhuak vek an nih avangin mihring kan nih a, Zo hnama kan lo pian hian sakhua kan nei nghal a, mihring nihphung leh kan hnam nun zia anga kan lan chhuahna hi kan sakhuana a ni.

Zo sakhua chu hnam dintu a ni.

Pathian nena kan inzawmna chu nunna min pek hmangin a lo ni ta a. Nunna min pekna hnam chu Mizo(Mizo tia kan inkoh vangin) a ni a, chu nunna min pek hnamte chenna hmun chu Zofate ram, Zoram a nih avangin Zofate ni a, kan hnam zia leh nihphung chu kan sakhuana chu a lo ni ta a ni. Chuvangin Zo sakhua leh Pathian duh loh thil chu Zo ram leh hnam duh loh thil, Zo ram leh hnam tana tuarna chu Pathian tana tuarna, Zo ram chu Pathian ram, Zo ram chhung hmun tinrengte chu Pathian hmun thianghlim a ni. Zo sakhuaah chuan sakhua a dik chuan a chhunga cheng, a vuantute nun a dik a, sakhua a dik loh chuan a chhunga cheng, a vuantute nun a dik thei lo a ni.. Chuvangin kan sakhua, Zo sakhua chuan kan hnam hi a siam a, a din a lo ni. Mahse, Pathian atanga nun kan neihnaah erawh chuan thilsiam zawng zawngte hi pumkhat kan nihna a ding reng thung.

Chuvangin khawvela kan lo pian chhuah hian sakhua kan nei nghal a, Pathian kan nei nghal, Pathian thuin kan awm nghal a ni. Sakhua leh Pathian thu chu zawn chhuah chawp emaw, pek chawp emaw kan ngai lo. Sakhua chu zawn ngai emaw, mi min rawn pek chawp ngai emaw a kan hriatna hi chu kan nihna dik tak, Pathian min din dan ka la hriatfiah loh vang mai a ni. Siamtu Pathian tan Amite, a thilsiamte hi zawn chhuah chawp a ngai lo. Amah Pathianah chuan kan awm vek zawk avangin.

Zo Sakhua chu mahni a awm sa Pathian thu nihchhuahpui a ni.

Zo sakhua chu pawn lam atanga thil tha lak luh leh pawn lam atanga Pathian biak dan leh rin dan lak luh leh zir chhuah atanga Pathian thu dawn leh neih a ni lo a, Pathianin a pek  mirhing nun chhungril ze tha leh Amah Pathian nihna ze tha mihringa awm sa hman chhuahna leh nun chhuahpuina a ni zawk a ni. Zo sakhuaah chuan mihring nun siam tha tur leh hnam khalh ngil tura Pathian thupek zawm turte chu thurochhiah te, thiang leh thiang lo te hmanga puan chhuah a ni a. Chung thupekte chu a petu chuan tawngkamin a hrilh ngai lo a, meialh hmang pawn a hriattir ngai lo, khawi lai hmun emawa thut lai emaw pawhin a pe lo a, thinlungah a rawn hriattir phut ngai hek lo. Khawsakna kawng tinreng atanga tawnhriat(experience) turin chhia leh tha hriatna leh finna thiang tak hmangin kawng dik leh tha leh a thupek leh rorelna thu te chu a hrilh thin a ni. Chung thilte chu serh leh sang leh puithuna hmangin a vawnhim tir tlat a, a kaihruai a, a hun takah, a tul dan angin, mi dang dawmkan nan a hman chhuahtir thin a ni.

Zo sakhua chu damlai hun atan a ni.

Sakhaw dang zirtirnaah chuan a tlangpuiin an sakhuana te, an sakhaw tana an beihna leh an thawhna zawng zawngte chu an thih hnu piah lam thil atan a ni thin a, an sakhaw duh loh thil an tih pawhin an damlai ni lovin an thih hnua an tuar turah an ngai thin. Zo sakhuaah erawh chuan chuatiang a ni ve lo. Sakhuana leh sakhaw tana beihnate chu damlai atan, ram tan, hnam tan, khawtlang tan, thlah te tan, midangte chawlh nan a ni. Sakhaw duh loh zawng tih pawhin an tuar hun chu mahni damlai leh thlahteah zel an tuar thin a ni.

Zo sakhuaah chuan sakhua chu damlai nun khalh ngiltu leh hlimna thlentu emaw, damlai hremhmun leh nun tichhetu emaw, thlahte malsawmna leh hmuingilna thlentu emaw, thlahte anchhia leh tuarna thlentu emaw a ni.

A tawp berah chuan Chung Khuanu chuan mirhinga min din hian hnam niin min din a, hnam hrang hrang zinga hnam khat kan ni ve a ni tih tifiah turin hnam zia leh nihphung bakah chenna ram min pe a. Chung zawng zawng chu hnam sakhua chuan a phuarkhawm a ni. Chuvangin, Mihringa min dintu, hnam min siamtu, chenna ram min petu Chung Khuanu duh dan leh remruatna anga hnam a kal theih nan Zofate hian kan hnam sakhua, kan hnam din tirh atanga min pek tawh, Mizo Sakhua kan vawn leh ngei hi kan tihmakmawh a ni. Chutiang bawkin hnam tinte hian Pathianin a pek an hnam sakhua vawn theuh hi an tihmakmawh a ni. Chu chu hnam damna leh khawvela remna leh muanna a awm theihna tura kawng awm chhun a ni si a.

I hnam sakhua vuan la,

i ram leh hnam humhim rawh.