Editor Picks


widgeo.net

Sunday, July 28, 2013

ISUA KHA ISRAEL HNAM TANA LO KAL A NIHZIA LEH AN KHAWVEL KHAN TUNA KAN KHAWVEL TIH HI A HUAP LO A NI


Pakhatnaah chuan, Isuan a zirtîr sawmpahnihte a tirh chhuah lai khân (Matt. 10:5; Marka 6:7; Luka 9:2) heti hian thu a chah a; “Jentailte kawngah kal suh ula, Samari mite khua rêng rêngah pawh lût suh ang che u; amaherawh chu Israel hnam berâm bote hnênah chuan kal zâwk ang che u,” tiin (Matt. 10:5-6). Helai thu hi uluk taka chhût tûr a ni. Israel ram pâwn lam an dai vaih chuan, Israel ram a ni tawh lo a, mi ram a niin hnam dang, Jentai-lte ram a nih tawh avângin Jentail-te kawng an rah a ngai lo thei dâwn lo a, chu chu Isuan a remti lo a, “Jentailte kawngah kal suh u,” a ti a ni. Tin, Samari mite hi hmasâng huna Juda hmeichhia hnam dang pasala neite thlah kal zêl kha an niin an sawi a, Judaho chuan an ten hle a ni. Chuvâng chuan an khuaah pawh Isuan lût lo tûrin a chah a ni. Hei hian Isua thu sawia, “Khawvêl zawng zawngah...,” a tih khân a huam zau lohzia a tilang a ni. 
Pahnihnaah chuan, Isuan Tura leh Sidon bial te a fan lai khân hmeichhe pakhat chuan a fanu ramhuai man tidam tûrin a ngên a (Matt. 15:23-27); he hmeichhia hi Marka chuan Grik mi nia a sawi laiin (Marka 7:26-28). Matthaia chuan Kanaan hmeichhia niin a sawi thung a (Matt. 15:22), Israel mi chu ni chiah lo mah sela, Grik leh Kanaan hnam chu thlahkhat tho chu an ni e. Heta Isua chhânna han en hian hnam rilru a pu lian hle a ni tih a lang thei. “Israel hnam berâm bo hnênah lo chuan tirh ka ni lo e,” tiin a chhâng a ni (Matt. 15:24). Mahse hmeichhia khân a ngên ngawl ve hle a, a ûm zui zêl a, Isua chuan, “Fate chhang lâksak a, uite hnêna paih chu, a mawi lo e,” a han ti leh ngat a (Matt. 15:26; Marka 7”27). Hetah hian Judaho rilru chu Isuan a thai lang chiang hlein a hriat theih âwm e. Judaho chuan Jentail mi chu Uicho ang lekah an ngai tih a lang reng a ni. He thu hian chanchin ṭha hrilhna tûr atân hian Isua lo kal leh hma chuan Israel ram leh Israel hnamte chauh a huaptîr rih a ni tih a lang chiang hle bawk a ni. 

Pathumnaah chuan,
 “Kaisara Augustan khawvêl zawng zawng hming ziak tûr thu a pe a,” tih Bible-ah kan hmu leh a (Luka 2:1). Kaisara Augusta chu Rom ram lalber (Emperor) hetih hun B.C 6 vêl lai hian a ni a, hetih lai huna ram awp zau ber chu Rom hi an ni mai thei a. Rom lalber chuan a ram awp chhûnga chêngte chhiarpui (Census) bei tûrin thupêk a chhuah ni ngei tûr a ni. Rom lalram ropui lai ber a ni a, he mi hun hma hian Greece lalram chu a lo ropui hle tawh a, lalber Alexander Liana chuan India ram pawh rûnin a lo han hneh tawh a ni. Chu mi hma lehah chuan lalram ropui tak Media leh Persia hnam hotu lalber, Lal Ahasuera a lal laiin India ram hi an lo han awp tawh bawk a ni tih Bible-ah ngei pawh a lang nghe nghe a (Estheri 1:1). He mi thu vek hi Apocripha bu lamah pawh kan hmu thei bawk a (Esth. 1:1). Apocrifa bu lamah chuan lalber Ahasuera hming hi “Artezerzia” tia dah a ni a. Greek ṭawngin B.C120 dâwn vêlah lehlin a ni. Chutih hun lai deuh tawhah chuan hêng lai lalram lo dingte hian India chu an lo hre bel tawh a nih si chuan, B.C. 6 - 4 vêla Isua pian hun laia khawvêl zawng zawng huapa chhiarpui an neih chu Indian History lamah te a va lang ve si lo ve, kan tih chuan, hetih hun laia an khawvêl chin chu Rom ram awp chin chauh a ni a, khawvêl pum lem (Globe) a khawmual kan hmuh zawng zawng hi chu a huap zo lo nasa tih a lang reng a ni; hei hian an khawvêl sawi hi a zîmzia a tilang chiang hle a ni.
Palinaah chuan, khawvêl zawng zawng chu Nova hun laia tuilet chuan a chîm a, tlâng sâng zawng zawng pawh tuiin a khuh zo vek anga an sawi hi (Gen. 7:19-24; 2 Pet. 3:6) khatih lai huna khawvêl an sawi kha a zau lo hle a ni tih hriat a ngai leh a ni. Khâng lai ram, Asia Minor vêl khu khawvêla hmun hniam ber ber lai a ni a, Tuipui Thi (Dead Sea) phei chu khawvêla hmun hniam ber a tling hial a, tuifinriat zâwl tâwk aia hniam zâwk a ni nghe nghe a, chuvângin tuilêt chuan khûng lai ram chu a chîm pil hma hle ang tih a rin theih nghal a ni. Chuti chu a nih avângin he tuilêtin khawvêl pumpui chîm ang hiala Bible pawhin a sawi hian hetih hun laia an khawvêl sawi hi a zim hle a ni tih a tilang a ni


1 comment:

  1. I THUTHLUNGTHAR hi khawi tawng atanga rawn chhuak hmasa ber nge i hria em aw?

    ReplyDelete