Editor Picks


widgeo.net

Tuesday, December 15, 2015

ṬAWNGṬAINA


         Ṭawngaina kan zirho dâwn hian kan hriat hmasak ber tûr chu keimahniah hian taksa pahnih thlarau lam taksa (chhûngnung mihring) leh tisa taksa kan nei tih hi a ni.
            Pathian chu thlarau anih miau avângin thlarau aang chauh lo chuan biak eih chi a ni lo. Chu kan thlarau kan chhûngnung mihring nên chuan englai pawha inbe reng, inhmatawn reng kan nih avângin kan muthilh hlânte, kan hna duhzâwng thawk a, Amah Pathian pawh ngaihtuahlo leh hre chang lova kan awm lai pawhin inbiak awngai bân theih a ni lo, hlawhchham theih pawh a ni lo. Kan hlawhtlinna Lalpaah kan awm tlat vâng a ni.
       Chu kan hlawhtlinna leh Lal nêna kan inpâwlna thute chu thlarau lam thil vek anih avângin tisa taksa tân chuan thurûk inthup niin, a zawh tâwk zêla varpawh zêlin leilungah hian pho lanin a awm ta hîn a ni.
         Chutichuan Pathian hi thlarau chu anih tlat avângin ama nunna min pêk kan chhûngnung mihring lamah min bia a. Kan mamawh zawng zawng pawh hre vektu chuan a thu chu keimahniah hian a kaltlangpui hîn. Kan awka te hi amah biakna tûra a siam a ni lo a, kan mihring puite leh rante biakna tûra a siam a ni a, kan bengte pawh hi a aw hriatna atâna a siam a ni hek lo. Hriatna leh hmuhna tak tak chu thinlung chhûngril, thlarau lam taksa, chhûngnung lam aang veka hmuh leh hriat leh dawn a ni e. Chûng chu kan langlam taksaah lo luang zêlin “Ka Pathian chu ka hmu ta, a aw nêm chu ka hria” tiin hlim leh lâwmin kan khat hîn a ni. Khawvêl mite chuan an hmu ve ang a, an hmu tak tak lovang, bengin an hria ang a, an hre tak tak lovang. Pawnlam phûrna (emotional feeling) bâk an thleng ngailo.
Hmasâng kan pipute kha siamtu Chatuan lungpui “CHHINLUNGA” Pa Pathian Chungkhuanu aanga an lo chhuah (siam) tirh aang rêng khân Chhûngnung lamah inzawm tlatin, hringlam taksaah a luang chhuak a, chu Lal thuthlung ang ngei chuan awnga ai (awka a Pathian bia) lovin an nun ngeiin an ai (bia) hîn. Mihring lam inzirtîrna ni mai lovin, rinawmna, dikna, huaisenna, chhelna, tlawmngaihna, nu leh pa leh thlahtute hmangaihna leh zahna, ram leh hnam hmangaihna, taihmakna leh intodelh tum tlat nun chu an rawn pian chhuah pui a, chûng an nun zemawi chhûngnung lam aanga lo luang chhuak kan Pathian nun nung ngei chuan Siamtu Chungkhuanu chu an lo bia “ai” hîn. An nun zemawi leh ropui zawng zawng kha, an awngaina, chungkhuanu an biakna chu a ni.
            Chûng Lal thuthlungte chu missionary te khân rawn paihin kan thluak her danglamin, min suksak a, beng hriatna lam aanga min anpuiin, awka in Pathian min biak tir a, chhunril lamah min luhthklakpui an tuma, benga an hriat(zirtir) na thu angin awngin an ai (awngai) ta mur mur a. Kristian nun hi thlir chiang teh u, pialtlêpa liluh tum ang an ni zo ta, a letlingin an kal a, zia an khêl zêla, letlinga lam (bingbileh) te hi an chîng har viau zâwk mai.
            Bingtaiin lem changin Mauruangi puanbu a vawng ve a. Vate-in “Hnuaitiang kha chung tiangah chhiah la, chungtiang kha hnuaitiangah chhiah la ka ti iriak iriak e” a lo tih vek tawh kha. Benga hriatna lam aanga Pathian pawh tûra inzirtirna ram hi bo sela, Lalin nun nung min pêk “Zonun zemawi” kha neih tum lovin leilung piantirh aanga kan nun Lalin a nun min pek sa, kan hman mai tur a nihah hian zofa zawng zawng harhchhuak sela, awnga ai (awngai) a bâng anga, nun ngeiin Pathian kan ‘ai’ thiam mai tûr. Tumna ram tawpin hriatna nung (concept) a pawimawh.
          Chhûngnung lam aanga lo luang, Lal nena kan inpâwlna awngaina tak chu tisa taksaah lo luang zêlin beng hriatna leh awka thlenga lo luang tlangah chuan kan pawn lam taksa pawh lal hriatnaah a hangharh ta a. Lal thutak hriaiin a nung zui ta. Chhûngnung lam thuneihna leh lalnain a langlam tisa chu a damchhung leh a ruang dai thlengin Lal nunna chuan a seal fel ta.
          Chhûngril lam aanga lei sâ-in Tlângkâng namenlo a siam hîn ang hian Chhûngnung lam kaihhruai tisa taksa chuan pawnlam hriatna ropui, awka ropui leh thusawi ropui tak takte a rawn thlen hial hîn. Chûng thu ropuite chu khawvêl mite chuan hre ve mah sela an hre tak tak theilo, hmu mah sela, an hmu tak tak thei lo. Sawi ve mah sela lemchang mai an ni. Lalin chhûngril lam aanga a hriattîrte chauhin an hre thei hîn. Chutin lal hriatna famkima ding Lalhnamte chauh hian chatuan thuril sawichhuah nân leh Amah kan pâwla kan biakna awnga ai (awngaina) te chu kan awka leh hriatnate hmangin kan sawiin kan puang thei ta. Hmasâng aang tawhin Zo Puithiamte chuan chu thurûk chu puangin  damlote thawiin an lo dam a, tlawhhma leh khawtlang thlengin Chung Khuanu kutah an lo hlân hîn.
          Amaherawhchu, khuanu hian khawvêlah hian natnate, damnate, retheihna leh nawmna, hlimna leh lungngaihna, thihna thlengin kan kawngah hian a dah vek a, engkim mai hi kan ta ni a, engpawh kan tawh a thiang tih hi hriat tel a ûl hle. Kan dam pawh, kan thih pawh, vanduai leh malsawmna pawh, hlimna leh lungngaihna te nên a vai mai hian Pathian ropuina a ni vek si a.
            Tin, Khuanu hian lei mihringte hnênah hian hriat thiam rualloh a nasa a thiltihtheihna (Devine power) min pe vek a, a hmangthiam chu leilung mit hmuhah thil ropui tak tak te an ti thei fo hîn. Buddhist sakhuaah te, Muslim leh Hindu-ah te leh Kristian sakhuaah te pawh damlo tihdamna leh mitthi hial pawh kaitho thei an awm hîn. Aizawl pa Mizo pa diktak Pu Vanbuka pawhin mi tupawh an chhungte thitawh an nu leh pa te emaw, an duh apiang a koh thlen sakin an hmêl a hmuhtîr thei tlat mai, a mak hle. Judaism ami, Eurikiller phei chuan a thluak chakna hmangin tihdamna mai piah lamah mi kawngkal lai pawh a en (melh) ding chat thei a, an kal zawm thei tawhlo, an ding chawt hîn, thir bante pawh hi a melh kawi ngawlh ngawlh mai an ti hîn. Divine power hi kan inhmanthiam hleih hle mai.
            Amaherawhchu, heng zawng zawng aia ropui ber chu Lal nêna inpâwlna awngaina tak, pawn lama lo luang chhuak hi a ni fo ang. Pi pute thurochhiah te pawh hi chhûnglam aanga lo luangchhuak, awka hmanga puan an ni a, sawi nawn chhen a ngai lo an nunpui nghalin an nunah a ding nghal tlat hîn. Entirnân:- Nu leh pate thu awihlo an ding khaw chhuak ngai lo” tiin chhungkua an infuih nawn fo ngai lo. Naupang chu a lo pian chhuah aangin kha nun nung khân a luan tawh avângin an nun a ni nghal a, an tlâwm ngaiin an taima nghal hîn, chu chu an awngaina an Pathian biakna a ni nghal zêl hîn. |awngin an “ai” ve ngai lova, an nihphung chêtzia leh sûkthlêk zawng zawngte an Pathian biakna, an pâwlna, an awngaina chu a ni.
          Sap hovin ralthuam leh sipai chakna hmangin min that a, min sawisa a, min hrem a, min tiduhdah a, Ar mu hamhelh ang maiin hlauthawng, ti-dekin min siam a, Kristianna hmangin kan sakhua min rahbeh sak a. Pathian dang Isua min pe a. Kan bengah an thun mawlh mawlh a, sum leh pai leh ropuina, lalna leh chakna (violent) in min vawm zui a, Mizo chu a lo piangsual ta a. Pathian chu kan awka hmangin min faktîr a. Hmakhawsang aang tawha fim taka mengkar chunga khuanu kan biak hinnate chu rap betin maimitchhîngin awkain min biaktira, Zoram chu a chhe zo ta.
        An Pathian min pek thar Isua Krista lah chu keimahni ang ve tho niin chatuan Pathian thu leilunga auchhuahpui tu ve mai anih leh mihring anih zia chiang taka a sawi chung pawhin Pathianah an be lui tlat a. Pathian bia a awngai dân a zirtîr a, “Nangni zawngin awngaiin Pharisai te angin sawi nawn mai mai suh u, i pindan chhûngrilah lût la, i pa a rûka awm hnênah chuan awngai rawh u,” a ti chung chungin khawlaiah leh inchhûngah a huho leh a mal tein, an au ta vak vak zâwk a.
            Isua kha chuan Pathian hnêna a awngaiin Kristianho ang hian a ti ve ngailo. Pathian hi a zah a, a maimit chhinsan ve ngai lo, a mengkar zâwk hîn. Tin, Pathian a pawllai, a awngai lai hian mi hmuh tûrah a ti ve mai mai ngai lo. A thih dâwn uma a awngai kha, a riin a chham ve a, mahse Pathianin a chhânglo, a dîl hlawhchham der anih kha. Khenbeh a hlauh avangin chhan tûrin Pathian a sâwm a, mahse Lalin a chhânglo, an khengbet ta tho anih kha.
         Chutichuan khuanu hian a thilsiam tinreng hmang hian min bia a. Chûng a thilsiam, a inpuannate chu kan hmangaiha, thing leh mau leh nungchate leh kan mihring puite kan hmangaih chuan Pathian kan hmangaih a ni a. Amah chu thlarau anih tlat avangin amah direct-a hmangaih theih a nih loh avangin a inpuanna, a thilsiam tinrengte kan hmangaih hian Amah chu kan hmangaih a ni zâwk. Miin Pathian ka hmangaih ti sela, a unau, a mihring puite leh a inpuanna hmangaih si lo sela, amah leh amah a inbum mai a ni. A inpuanna kan nu leh pate leh kan mihring puite, a thilsiam dang zawng zawngte hmusittu chuan Pathian chu a hmusit a, chatuan boralna chu a chanvo a ni nghal si a. A inpuanna, a thilsiam zawng zawng chunga kan lanchhuah leh kan nun kan hman dan chu Pathian hnêna kan awngaina chu a ni. Nunin min bia e, nun ngeiin  be ve ang u.
        Mi rethei, piangsual i khawngaiha, i anpui khân, a dawngtu chu mihring kha nia i hriat lai khân Lalpa’n “mim pe” a ti tlat mai. Tu chungah emaw, thing leh mau leh nungchate chunga i nundân kha, a chhe lam leh ha lam zawng zawng kha Pathian i biakna, i awngaina vek a ni e.
       I rinawmna, taihmankna, tlawmngaihna, diknate kha Lal hnêna i awngaina vek an ni a. Rinawm lohna, thatchhiatna, hlemhletna te in em ni Pathian i biak dawn a, i awngai dâwn le.
        Nakinah Zoramthar, Zo ni engmawi a lo chhuah hunah chuan dikna, rinawmna, chhelna, huaisenna, tlawmngaihna tein Pathian kan ai tawh ang a. I va dik em em ve i ti ang a, a ni chuan “hei hi ka Pathian biakna, ka awngaina a ni” tiin a la chhang ang che. I va taimain i va tlawmngai êm êm ve i tih chuan “hei hi ka Pathian biakna, ka awngaina a ni” tiin a chhâng ang che. Chutiang chu a nih tawh dâwn avangin maimitchhin bansanin, mengkarin felna dân zawng zawngte hi hlen chhuakin Pathian kan be tawh ang a, awrawl hmang chauhva Pathian biakna awngaina hi a tawp vek dâwn a ni.


No comments:

Post a Comment