SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 4

29. Zawhna   : “Mihring tân vawi khat thih ruat a ni, chu mi hnuah chuan rorêlna a awm ang,” tih  a ni si a; thih hnuah rorêlna la awm tûrah ngaih theih a ni tlat asin. Thlarau hremna hi a la awm fo a ni lo maw?

    Chhanna   : Kan dam lai chhûnga thil dik lo kan tih chuan, kan tihdik loh man chu kan tuar loh vek pawhin kan fate, kan thlahte talin an tuar ang a, kan thih hnu chuan tawrhna a awm thei lo. “Mihring tân vawi khat thih ruat a ni, chu mi hnuah chuan rorêlna a awm ang,” (Heb. 9:27) a ti a. Vawi khat bâk thih theih a ni lo.

                             Isua an khenbeh khân a thi a, an phûm ta a. Entîrna atân chuan, an khenbeh ni kha Zirtawpni a ni a, kha mi ni khân a thi a, a tûk Inrinni chu Judate tâ chawlhni (Sabbath) a ni a, nilengin a ruang chu thlânah a awm a, thlân nghah ni a ni. A ni thum ni (sunday) chu a thawh leh ni a ni. An phûm aṭanga a thawh leh ni inkar, a thlân nghah ni zawng kha ni khat a ni a. “Lalpa ngaih chuan ni khat chu kum sângkhat a ni a, kum sângkhat pawh ni khat ang a ni (2 Pet. 3:8),” tih kan hria a. Tin, hmun dangah,

                             “Nanga ngaih chuan kum sângkhat hi

                             Nimin ral ta ang lek kha a ni si a,

                             Zân vên khat chhûng ang lek bawk a ni,”

                     tih thu pawh kan hmu bawk (Sam90:4)

                             Chuti chuan Isuan thlân nghah ni, Judate chawlhni (Sabbath) kha zân khat chhûng a ni a, a thih ni tak kha Zirtawpni niin Judate tân chuan an Inrinni ve a ni thung. A thih ni tûk chu keini tân chuan Inrinni a lo ni ve hlauh thung a, chu chu Thlan nghah ni niin Puithiam lalte leh Pharisaite chuan Isua kha a tho leh ang tih an hlau pawh a ni chiah lo; “Ni thum niah ka tho leh ang,” a lo tih avâng khân (Matt. 27:63; 16:21; 17:23; 20:19; Marka 8:31; 9:31; 10:34; Luka 9:22; 18:33) a ruang kha a zirtîrte’n an ru bo ang a, “A tho leh a ni e,” tia dâwt thu an theh darh an hlau a; ni thum ni thlênga a thlân chu vêng tûrin Bawrhsap Pilata an va ngên a ni (Matt 27:62-64). Chutichuan puithiam lalte chuan an sipaite chu Isua thlân an vêntîr ta a ni, chu chu a ni, “Zan vên khat chhûng ang lek bawk a ni,” a lo tih chu.  “Mihring tân vawi khat thih ruat a ni,” tih a ni ang khân Isua chu a lo thi ve ta. Puithiam lalber Kaiapha pawhin, “Mi zawng zawng aia mi pakhat thih a ṭha,” titu a ni a (Joh. 11:49-51; 18:14). Chuvâng chuan Paula pawhin, “Mi zawng zawng thih aiin mi pakhat a thi a, chuvângin mi zawng zawng chu an thi a ni,” a ti (2 Kor. 3:14). “Chu mi hnuah chuan rorêlna a awm ang,” an tih ang khân, Isua a thih aṭanga a thawh lehna inkâr ni khat tlazep ( a thlân nghah ni) kha kum sângkhat rorêlna a awm a ni. “ Thawh lehna hmasa ber,” tia Bible-in a sawi chu Isua thihnaah khan a lo thleng a (Thup. 20:4); “... thlânte a lo inhawng a; mi thianghlim muhil tawhte taksa tam tak pawh kaih thawhin an awm ta a; chungte chu a thawh leh hnuah chuan thân ata lo chhuakin khaw thianghlimah chuan an lût a, mi tam tak hnênah an inlâr ta a,” tih ziak kan hmu a ni (Matt. 27:52-53). He thawh lehna chanchin hi ti hian an ziak a: “Tin, Lalṭhutphahte ka hmu a, a chungah mi an ṭhu a, a hnênah chuan rorêlna an pe a; tin, Isua hriattîrna thu avâng leh Pathian thu avânga lu tante thlarau leh sakawlh leh a lem chibai bûk lo a, an chalah emaw, an kutah emaw chhinchhiahna nei lote thlarau chu ka hmu bawk a; chûngho chu an lo nung a, kum sângkhat atân krista nên rorêlin an awm a,:” tiin (thup. 20:4).

                             Tûna thawh lehna hmasa bera tel tumte chu an tlai mah mah tawh a ni; he kum sângkhat rorêlna hi Krista nêna rorêlna a ni a, Setana chu hetih chhûng hian phuarin a awm rih a ni a, tân inah an khung a ni. “Thawh lehna hmasa bera telte chu an engthâwlin an thianghlim a ni; chûngho chungah chuan thih hnihna chuan thu rêng a nei lo a, Pathian leh Krista puithiamte an ni ang a, amah nên kum sângkhat rorêlin an awm zâwk ang,” a tih angin (Thup. 20:6) Isua thlâna a awm chhûng zawng khâ kum sângkhat rorêlnaah an awm a ni. He rorêlnaa awmte hi thawh lehna hmasa bera telte an ni.

30. Zawhna   : ‘Mitthi dangte erawh chu kum sângkhat chu a vei hma loh chuan an lo nung rih lo,” a tihte kha Isua thih hnua thi zawng zawngte a sawina em ni dâwn? 

    Chhanna   : Isua kha a tho leh tak tak emaw, tho leh tak tak lo emaw chu thu hran ni sela, Bible-ah a tho leh anga ziak a nih ang hian kan kalpui dâwn a nih chuan, Isua thih hnua mitthi zawng zawng emaw, a la thi leh zêl tûr zawng zawng emaw a sawina a ni lo a, amah Isua tho leh tûra kha a la thawh leh rih loh avângin, “Mitthi ang la nung lo” angin a sawi mai a ni (Thup. 20:5)

31. Zawhna   : A nih leh Setana phuara awm thu hi engtin nge? Isua thlâna a awm lai khân kum sâng rorêlna a awm a nih si chuan, Setana chu khatih lai hun chhûngah khân a tânna hmunah phuarin a lo awm tûr a ni si a, Vântirhkohin a man thu leh leilawta a khar khum thu kan va hre si lo ve? engtik laiin nge a man?

    Chhanna   : Aw, ni maw. A hma lamah khân hmeichhe thlah leh rûl thlah an indo thu kan hriat tawh kha; Evi thlah kal zel aṭangin Mari thlah (Mari fa hrin) chu rûl thlah (mihringa Pathian thuâwih lohna sual) kal zêl chu Isua thihna thingkawkalhah khân an intâwng ta chat mai a nih kha. Sualin ṭhatna hneh a tumna chu Kros kha a ni a, ṭhatnain sual hneh a tumna pawh Kros bawk kha a ni leh a, chutah chuan an inbitum ta chat mai a ni. Chuti chuan Isua kha Kros-ah a thih lai khân a nihna chu nihna chi hnihin a kal a ni. H eti angin:-

                             ‘Tin, vântirhkoh leilâwt chabi leh khaidiat lianpui kengin vân ata lo chhuk ka hmu a,” a tih kha Isua hi a ni (Thup. 20:1): “Kei hi vân aṭanga chhang nung lo chhuk chu ka ni,” tiin Isuan a sawi a (Joh. 6:5, 58); tiin, amah hi van ram chabi neitu pawh a ni bawk (Matt. 16:19). Kristiante chuan Isua chu vân aṭanga lo chhuk niin an pawm thlap a ni. Tin, a lehlam zâwngah chuan Isua nihna chi hnihin a kal kan tih ang kha a ni a, he Isua ngei mai hi rûl thlah aiawhtu kha a ni leh a, “Drakon lianpui, rûlpui tar Diabola leh Setana an tih, khawvêl zawng zawng bumtu,” tia an sawi kha Isua hi a ni.

                             Mihring zawng zawng thlahtu bul nia an ruat chu Evi leh Adama a ni a, Evi leh Adama avânga khawvêl mihring zawng zawng lo tlu chhe tate lo tlukchhiat chhan chu buma an awm vâng a ni an ti a, a bumtu chu rûl kha a ni. Thlahtu bul Evi lo bumtu rûlah chuan Isua chu a rawn chan tak avângin, “Rûlpui tar Diabola leh Setana, khawvêl zawng zawng bumtu chu Isua kha a lo nih chu. Heti ang hian chhui chho ta ila:-

                             1. Evi lo bumtu rûl kha Isua hi a ni a (Gen. 3:1-6)

                             2. Mosian thlalêra dâr rûl a khai kha Isua hi a ni leh a (Num.   21:9; Joahana 3:14); Deut.  21:23;Gal. 3:13)

                             3. Vânparh vân ata tla thla ta kha Isua hi a ni bawk a (Isaia 14:12)

                             4. Isua pawhin Setana chu ṭêk anga vân aṭanga lo tla thla a hmuh thu a sawi ve bawk (Luka 10:18).

                             5. Johana pawhin Rûlpui tar Setana chu leia an paih a hmu (Thup. 12:9), vân indonaah a tlâwm zâwkah a ṭang a ni.

                             Heng nambar pakhat aṭang panga thlenga kan tihlante hi hmeichhia leh a thlahte leh rûl drakon leh a thlahte indonaa rûl lam a tlawmna chu a ni a, Isua thihnaah khan a innghat vek a ni.

                             Tin, hei lo pawh hi a fiah lehzualna turin mihringte tlukna lo awm chhan tlem chhui zui leh ila. Thaltu bul Evi chu thlêm thlêk nia an hriat avangin khawvêl mihring zawng zawng chuan Pathian anchhia an dawng ta vek a, chu mihring zawng zawng bumtu leh tihdertu chu rûl niin, Isuaah bel a lo ni ta a; Isua an phum pawh khan puithiam lalte leh Pharisaihote khan a tho leh ta a ni, tia tihderna a awm lohna turin Pilata hnenah a thlân veng ṭha turin sipai an ngen a, “ka pu, chu tihdertu chuan a dam lai khan, “Ni thum chinah ka tho leh ang,” a ti tih kan hre reng a, chuti chuan a zirtirte chuan amah chu an va ru hlauh ang a, vantlang hnenah, ‘Mitthi zing ata a tho leh ta a ni,’ an ti dah ang e; tichuan, tihderna hnuhnung zawk chu a hmasa ai khan a ṭha lo lehzual ang,” an ti a ni (Matt. 27:63-64). Hetah pawh hian Isua chu, “Tihdertu,” an ti a ni. Tin, Isua ṭawngka chuak ngei nia an ziak pawh hi lo chhui ta ila, “Tluknate avangin khawvel chung a pik e! tlûknate chu lo awm tur reng zawng a ni a, nimahsela tlûkna awmtirtu chung chu a pik e! a ti tlat mai (Matt. 18:7; Luka 17:1). Mihringah hian Pathian chuan thil chhia leh ṭha hriatna a dah a, kan mita kan hmuh, tawk ila a ṭha ang em? tia kan ngaihtuah kha kan va tawh khan, kan tawn hriat aṭangin, hei hi thil ṭha a ni a, hei hi a ṭha lo a, hetia tih chuan chuti ang khati ang chuan a awm thei tih kan tawn hriatna khan finna min pe a, kan finna chu a lo inkhâwl khâwm ṭhin ta a, a ṭhang ta zêl a ni. Chu finna lo awm ṭanna chu kan tawn hriatna chu a ni a, kan tawn hriatna chu keimahnia a chhia leh a ṭha hriat theihna chu a ni. Chu keimahnia a chhia leh a ṭha hriatna awm chu tlûkna lo awmna bul chu a ni.

                             Chu kan tlûkna bul, a chhia leh a ṭha hriatna chu awm tur renga Pathianin keimahnia a dah sa a ni. Hriatna chi nga kan nei ṭheuh a, hmuh (mita hmuh) a hriatna te, benga (a ri) hriatna te, khawiha hriatna te, tema hriatna te, hnara (a rim) hriatna te a ni. Heng chi ngate hi a chhia leh a ṭha hriat theihna a ni vek a, mahse hengte hmanga thil kan va tawn hriatna kha finna chu a ni a, mahse hengte avang hian ‘khawvel chung a pik,’ a ti tlat mai. Mihringin a chhia leh a ṭha hriatna kan nei ṭheuh, chu chu tlûk sualna’n kan hmang fo, chu a chhia leh ṭha hriatna chu engtia hman tur nge tih kan rilruin kan ngaihtuah ṭhin a. Chu mi kan ngaihtuahna RILRU thu chu kan taksa hian a zawm ṭhin a ni; chu rilru tak chu RUL kan tih kha a ni a, chu rul chu tlukna awmtirtu chu a ni. Chuti chuan chu mi rul ngei chu Isua kha a ni a, a chung a pik ta a ni.

                             Engtin nge Isua chung chu a pik dan le? Amah ngeiina a sawi dan hi i lo en teh ang. “Tin, tupawh hêng mi ringtu mi tête zînga pakhat pawh titlu apiang chu, an nghâwngah buh râwt sawmna lung lianpui awrhtirin tuifinriatah thlâk sela, an tân a ṭha zâwk tur a ni,” a ti a nih chu (Marka 9:42; Luka 17:2). Ti chuan Isua chu tlûkna awmtîrtuah an puh a, amah an khai hlumna tûr thing chu zawh pawh zo ṭhaṭhum loin an puttir a, chutah chuan an khaikâng a, a thi ta a ni. Khati anga an khaikân khân buh râwt sawmna lung an awrhtir a ni. Isua chu buh râwt sawmna lung awrhtirin tuifinriatah thlâkin a awm ta a ni; lei mihring zînga a lo cheng kha tuifinriata thlâk a nihna chu a ni a, mi sual thi tlâka an ngaih pahnih an khenbehte kârah an tlak zehtir a, amah pawh kha thi tlâka ngaih a nih kha. Mihring awm khâwmna hi tuifinriat a ni (Thup 17:15). Johana sawi dân ve thungah chuan, “tin, vantirhkoh chak tak hian buh râwt sawmna lung lianpui ang hi lung a la a, tuifinriatah a paih thla a, Babulon khaw ropui chu heti ang hian paih thlak a ni ang a, tuman an hmu leh tawh tawp lo ang... i dawtin hnam zawng zawng bum an nih kha,” tiin a sawi a ni (Thup 18:21-23)

32. Zawhna   : Chuti chuan Isua chu rulpui tar Setana a lo ni ta a, phuara a awm dan chu engtin nge ni zel le!

    Chhanna   : Johana’n zel anga a hmuh dan chuan, ‘Vantirhkoh leilawt chabi leh khaidiat lianpui keng van aṭanga lo chhuk a hmu a, drakon, rulpui tar, “Diabola leh Setana” an tih chu manin kum sângkhat atân a phuar a, leilâwtah chuan a paih lût a, a khar khum a. Kum sângkhat a vei hma loh chuan hnam tin a bum leh tawh lohna tûrin a châr hnan ta a. Chu mi hnuah chuan rei lo te atân chhuah leh rih tûr a niin a sawi (Thup. 20:1-3)

                             Vantirhkoh leilâwt chabi leh khaidiat lianpui kenga vân aṭanga lo chhuk chu Isua kha a ni kan tih tawh kha, van ram chahbi neitu pawh kha amah vek kha a ni. Rulpui tarah pawh amah tho rawn changin, a rulpui nihna chu kros-ah hneha awmin  a thi a, thlâna an phûm khân an phuar a, leilâwtah an paih lût a ni. A thlân kawngka lung an lum hnan kha an khar khum a, an char hnan tihna a ni. ‘Kum sângkhat chu a ral hma loha hnam tin a bum leh tawh lohna’n tih a ni a, Pharisaiho khan, “A tho leh a ni,” tia mite chu tihdera an awm lohna’n Sipaihoin thlan an veng tlat kha an char hnanna chu a ni. Nakinah rei lote atân chhuah leh tur, tih a ni a, kum sângkhat chu ni khat (Inrinni) nileng leh zankhua kha a ni a, chu mi hnuah chuan a tho leh dawn tih a sawisa a ni.

                             Kan sawi tawh ang khan Isua chu tihtlâwm a ni a, “Mihring anga lo awmin a inngaitlâwm a, thi khawp hiala thu zawmin a lo awm ta a, kros-a thihna ngei chu,” an ti a ni (Phil. 2:8). “Krista chu kan aia anchhe dawng lo niin...,” an lo ti bawk a (Gal. 8:13). “Krista,” tih chu, “Hriak thih,” tihna a ni. Samah chuan,

                             “I rhiak thiha chungah chuan i thin a rima,

                             I chhiahhlawh thuthlun chu i ten a;

                             A lallukhum chu leia paih thla hialin i titlâwm a,”

                     tiin a n lo ziak bawk a ni (Sam 89:38-39). “Isua kha Pathian chhiahhlawh a ni em ni?” tiin kan rilruah zawhna a awm thei e. Isua chu chhiahhlawh a ni ngei alawm. Mari kha a nu a nia, a nu Mari chuan,  vantirhkoh a hnena inlar hnenah khan, “Ngai teh, Lalpa bawihnu ka ni,” a ti a (Luka 1:38); tin, Pathian fakna hla a chham chhuah pawh khan,

                             “Aw lalpa, i chhiahhlawh ka ni tak zet mai,

                             I chhiahhlawh, i bawihnu fapa chu ka ni a,”

                     tih a ni (Sam 116:16). Heti ang hian ziak a ni a-

                             “An lalte chu khaidiata phuar a,

                             An mi ṭhate chu thir kawlte buntir tur leh,

                             Rorel ziak saa an chunga rorel turin,”

                     tiin (Sam 149:8-9). Isua thlâna a awm chhûng kha leilâwta khar hnan a nih chhûng chu a ni a, kha mi chhûng kha kum sâng rorel chu a ni; Setana, Rulpui tar (Isua) chungchang an rêlna thu kha ziak sa a ni a, rorel ziak sain a chungah an rêl a ni. Isua chu a lo pian dan tur te, a thih dan tur te, a thawh leh tur te, a lo kal leh tur thu te, a chanchin tur hi an lo ziak sa  vek a ni. Isua chanchin tur an lo ziah lawk tlem chu -

                             1. “A kete chu kawlin a tina a,

                                  Thir khaidiat bunin a awm ta a,” (Sam 105:18)

                             2. “Ka chaw atan englo kha mi pe lehngah a,

                                  Ka tuihal lahin uain thur inah mi pe a,” (Sam 69:21)

                             3. “A ruh zawng zawng a vawng ṭha a,

                                 Pakhat mah tihtliah a ni lo,” (Sam 34:21)

                             tih te hi Isua an khenbeh khan a sir tuaka mite kha an kete khawn tliahsak an ni a, Isua erawh chu a lo thih hman avangin an khawng tliak ve lo a ni (Joh. 19:32-33: 36). Isua chanchin an lo ziah sa hi tam tak a ni a, tarlan sen a ni lo ang.

                             Isua chu Setana a nih tlat avangin kum sangkhat rorel a nih chhung zawng thlân chhungah (leilawt) chuan hren a ni rih ang a, rei lo te atân chhuah leh rih tur a nih ang khan chhuah a ni dawn ta a ni.  

                             Kum sangkhat chu a ral tak avangin Isua chu ni thum ni chuan a lo tho leh ta a, Setana kum sangkhat atâna phuar chu phelh a lo ni leh ta. Petera chuan, “Kha mi (Isua) kha Pathianin thihna phuarnate chu a phelhsak a, a kai tho ta a; amah chu thihna chelh hlen rual a nih vangin,” a ti (Tirh. 2:24). Kum sangkhat rorel chhung leh Setana phuara a awm chhung chu a rei lo hle mai,

                             “Nanga ngaih chuan kum sangkhat hi nimin ral ta ang lek kha a ni si,” an la ti reng a ni (Sam 90:4). Setana phuarna phelh a nih thu pawh an lo ziak zel a,

                             “Thim hnuaia ata leh thihna hlim ata chu a hruai chhuak a,

                             An phuarnate chu a tichat ta a,”

                     tih te (Sam 107:14)

                             “Mi phuarnate chu ka phelh ta a,”

                     tih te (Sam 116:16)

                             “Lalber chuan mi a tir a, a phelh a,

                             A chhuah ta a, mi tin roreltu ngei chuan,”

                     tih te kan hmu a ni (Sam 105:20). Mitthi dangte (Isua leh a dangte) chu kum sangkhat a lo vei tak a vangin an lo nung ve ta a ni (Thup. 20:5). Isua lo tho leh chu Setana, a tanna ata rei lo te atana an chhuah leh chu a ni a, lei kil lia hnamte, Goga leh Magoga chu bumin, indonaa hruai khawm turin a kal chhuak ta a ni. Lei kil lia hnamte chu Israel rama Isua thu hriatpuitu zirtir sawmpahnihte kha an ni a, chungte chuan Isua thlan an ven dawn lai a an hlauhthawn lâwk “A tho leh ta,” tia mite an hrilh darh an hlauh ang ngeiin, a thawh leh thu chu ram tinah an pu darh ta a; chu chu a ni, bum tura kala indonaa hruai khawm tuma kal anga an sawi chu. Jerusalem-a in pakhata zirtirhote an fuan khawm laiin van aṭanga ri, thlipui tleh anga lo thlengin, an ṭhutna in chu a ti khat ta vek a. Tin,  leite amaha insem darhin, mei angin an hnenah a lo inlar ta a. Tin, an chungah a chuang ṭheuh a, an zain thlarau thianghlimin an lo khat ta vek a (Tirh. 2:1-4). Chung Isua thawh leh thu hriltute rawn fuan khawm chu an ni, lei vang lam dapa lo kal khawm a mi thianghlime riah hmun leh khaw duhawm tak hualtu nia a sawite kha. Van aṭanga mei rawn tlain anmahni a kang ral; anga a sawi chu  (Thup 20:7-9), zirtirho awm khawm laia thlarau thianghlim lo thleng, mei anga an hnena rawn inlar ta kha a ni (Tirh. 2:1-4).

http://hnamsakhua.blogspot.in/2013/08/sakhaw-chungchanga-inkawmna-3_26.html
http://hnamsakhua.blogspot.in/2013/07/sakhaw-chungchanga-inkawmna-2.html
http://hnamsakhua.blogspot.in/2013/07/sakhaw-chungchanga-inkawmna.html

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 3

19. Zawhna : Tûnah hian Judate chuan Messia chu an la beisei reng ang em?

Chhanna : An beisei a ni mahna. Persia sakhua rin dân ang deuh a Messia lo kal tûr an beisei laiin Isua kha a lo piang a, kum A.D. 6 vêl khân a ni âwm e. Judaism sakhua siam ṭhatna hna rawn thawk a, a rawngbâwl dân chu chanchin ṭha ziaktu mi palite’n an sawi ṭeuh mai. “Hman laia mite chuan, ‘Chuti ang khati angin tih tûr,’ an ti a; kei erawh chuan ka ti a che u...,” tiin zirtîrna danglam tak a chhâk chhuak a ni. Chu Isua chu amah zuitute chuan Messia ngei a niin an pawm a, amah pawhin Messia niin a inchhal bawk a. Mahse Pharisaite leh Sadukaite leh anmahni zirtirna hnuaia awmte chuan Isua chu Messia ni theiin an ngai lo.

 Isuan amah thing kawkalha an khenbeh tûr thu leh a thih tûr thu a sawi a, “Kei, lei ata khaikânin ka awm chuan, mi zawng zawng ka hîp ang,”(Joh. 12:32) a han tih te chuan Messia a nih an ring lo deuh deuh a. “Messia,” tih hi Hebrai ṭawng a ni a, Grik ṭawng chuan, “Krista,” an ti a, “Hriak thiha,” tihna a ni âwm e. Anni chuan Isua chu Messia (Krista) lo kal tûa an nghaha chu ni theiin an hre lo a, an hnial bap bap mai a. “Dân lehkhabuah te pawh Krista chu chatuana a awm tûr thu ziak a ni vek alâwm,” an ti tlat a ni (Joh. 12:34; Isaia 9:7; Sam 110:4; Ezek. 37:25; Dan. 7:14).

          Chutichuan Isua chu Krista (Messia) ni tûra an ngaih loh avângin Messia lo kal hun tûr chu an nghâk reng a. An hmêlmate’n Jerusalem kulh te an tihchhiat hnu daih khân Messia chu a lo kal dâwn hnaiin an hria a, chutih laiin Kristiante pawhin Messia (Krista) lo kal lehna (lo kal vawi hnihna) an la nghâk mêk bawk a. Hetih lai hun vêlah hian Europe khawmualpuiah chuan indona a thleng fo a, Juda mite chu indona tuar nasa ber an niin an sawi ṭhin. Ram hrang hrangah an tlân darh a, Messia an beiseina chu a lian hle. Heti anga indona avânga Juda mite’n harsatna namen lo an tuar lai leh chhandamtu tûr Messia beisei êm êma an nghah lai hian “Messia ka ni,” lo inti tawk  tam tak an awm ṭhin a; chûng zîngah chuan Smurna khuaa piang (A.D. 1626) Shabatai Zevi chu a rawn lâr chhoin zuitu pawh a ngah hle.

          Chhandamtu Messia an nghahhlelh êm avâng chuan a lo thlen hun tûr chu an chhût  sup sup a, an chhût chhuah dân chuan kum 1666 A.D. a ni. Judate chu kum 1666 A.D-ah chuan Jerusalem khawpuia hruai khâwm tûrin an inngai a, an ring êm êm mai a ni. Mahse kum 1666 A.D a lo thlen meuhah chuan Jerusalem-a lût ta lo chuan Constantinople lamah a kal ta daih mai a ni. Judate beiseina zawng zawng chu a thlâwn leh zo ta a ni.

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 2

10. Zawhna : A nih loh leh Isuan amah ringtu nihlawh tur thu a sawi te kha eng nge i lo hriat dan?

Chhanna : Isua khân an pi leh pute sakhua (Judaism) kha tam tak a kalpui vein a pawm ve a, chutih rualin an sakhua Judaism siam ṭhat hna a thawk a; chatuan nunna thu hriattir turin van aṭanga Pathianin a rawn tirh niin a insawi a. “Tu pawh ka thu hria a, mi tîrtu ring chuan chatuan nunna a nei tawh,” a ti a. “ka thu hriaa...,” a tih hian, “Ka thu sawi hriaa...,” a tihna a ni a; “Mi tîrtu ring chuan.....,” a ti leh a. “Keimah min rawn tîr thlatu Pathian ringtute chuan....,” a tihna a ni tiin sawi theih a ni. Hmun dangah pawh, “Kei mi rin loh pawhin ka thu sawi tal hi ring rawh u,” a tih pawhin, amah Isua kha pathian a ni tih rin tur lam ni loin, Pathian mi tirh chu amah Isua hi a ni tih âwih tûr, tihna a ni a, Isua chu Pathian mi tirh ngei a ni tih an âwih duh loh pawhin, Pathianin a tirh chhan, an hnêna sawi tûr a tuk thu kha dawt a ni lo tih tal âwih tûra a hrilhna a ni bawk.

 Tin, “Ka thu hriaa, mi tîrtu ring chuan....,” a tih pawh hi, “Amah Isua rawn tîrtu Pathian ringtu chuan....,” tihna a ni a. Chu Isua rawn tîrtu Pathian ringtu chuan “CHATUANA NUNNA A NEI TAWH,” tih a sawi ta a ni. Isua dam lai huna a tlângauna hmun leh Israel rama a thu sawi lo ringa âwihtute chuan chatuana nunna an neih tawh thu an lo hriat chiah kha an nihlawhna chu a ni, an chungah Pathian a thinur ve lo tih an hriat avângin.

11. Zawhna : A nih loh leh Isua thu sawi ring duh lotute chu an nihlawh ve dâwn lo tihna em ni? Chatuan nunna an nei ve lo tihna nge? Ni chinah khan mi tupawhin chatuan nunna thlarau kan nei vek ang khân i sawi si a?

Chhanna : Mihring zawng zawngin nunna thlarau, chatuana nunna kan nei vek. Isua chu thuhril tûrin a chipuite hnênah Pathianin a tîr tih âwih lotute leh a thu sawi pawh âwih lotute pawh khân chatuana nunna thlarau chu an nei vek tho. Mahse kan thil hriat tûr kan hriat loh avângin tuarna te hi thleng thei a ni. Isua thu sawi âwih duh lo leh pawm duh lotute pawh kha an nihlawh lohna tûr chu, Isua thu sawi an pawm loh maiah khân a tâwp lo a, amah Isua kha an hua a, an dodal ta tlat mai a, a tâwpah phei chuan tihhlum duhtu an lo ni ta hial a. “Khengbet rawh, a thisen chu keimah leh kan fate chungah awm rawh se,” tiin anmahni ngeiin ânchhia an inphurhtîr ta tlat a. Chu ânchhia chu khângho chhuante chungah ngei khân a tla ta a, kum 70 A.D-ah khân an hmêlmate’n an rawn hual a, indona avângin tawrhna râpthlâk tak an tawng ta a, an khawpui Jerusalem kulh te chu a chim a, an temple te chu an phih sawm vek a nih kha. Khatih laia Juda hnamte tawrhna kha râpthlâk tak a ni

ISUA KHA ISRAEL HNAM TANA LO KAL A NIHZIA LEH AN KHAWVEL KHAN TUNA KAN KHAWVEL TIH HI A HUAP LO A NI

Pakhatnaah chuan, Isuan a zirtîr sawmpahnihte a tirh chhuah lai khân (Matt. 10:5; Marka 6:7; Luka 9:2) heti hian thu a chah a; “Jentailte kawngah kal suh ula, Samari mite khua rêng rêngah pawh lût suh ang che u; amaherawh chu Israel hnam berâm bote hnênah chuan kal zâwk ang che u,” tiin (Matt. 10:5-6). Helai thu hi uluk taka chhût tûr a ni. Israel ram pâwn lam an dai vaih chuan, Israel ram a ni tawh lo a, mi ram a niin hnam dang, Jentai-lte ram a nih tawh avângin Jentail-te kawng an rah a ngai lo thei dâwn lo a, chu chu Isuan a remti lo a, “Jentailte kawngah kal suh u,” a ti a ni. Tin, Samari mite hi hmasâng huna Juda hmeichhia hnam dang pasala neite thlah kal zêl kha an niin an sawi a, Judaho chuan an ten hle a ni. Chuvâng chuan an khuaah pawh Isuan lût lo tûrin a chah a ni. Hei hian Isua thu sawia, “Khawvêl zawng zawngah...,” a tih khân a huam zau lohzia a tilang a ni. 

Pahnihnaah chuan, Isuan Tura leh Sidon bial te a fan lai khân hmeichhe pakhat chuan a fanu ramhuai man tidam tûrin a ngên a (Matt. 15:23-27); he hmeichhia hi Marka chuan Grik mi nia a sawi laiin (Marka 7:26-28). Matthaia chuan Kanaan hmeichhia niin a sawi thung a (Matt. 15:22), Israel mi chu ni chiah lo mah sela, Grik leh Kanaan hnam chu thlahkhat tho chu an ni e. Heta Isua chhânna han en hian hnam rilru a pu lian hle a ni tih a lang thei. “Israel hnam berâm bo hnênah lo chuan tirh ka ni lo e,” tiin a chhâng a ni (Matt. 15:24). Mahse hmeichhia khân a ngên ngawl ve hle a, a ûm zui zêl a, Isua chuan, “Fate chhang lâksak a, uite hnêna paih chu, a mawi lo e,” a han ti leh ngat a (Matt. 15:26; Marka 7”27). Hetah hian Judaho rilru chu Isuan a thai lang chiang hlein a hriat theih âwm e. Judaho chuan Jentail mi chu Uicho ang lekah an ngai tih a lang reng a ni. He thu hian chanchin ṭha hrilhna tûr atân hian Isua lo kal leh hma chuan Israel ram leh Israel hnamte chauh a huaptîr rih a ni tih a lang chiang hle bawk a ni. 

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 1

        Sakhaw chungchâng thu hi hmasâng ata tawh khawvêl mihring hnam tinin an lo buaipui tawh ṭhin leh tûna an la buaipui mêk leh an la buaipui zêl tûr pawh a la ni cheu mai. Mihring an lo mâwl lai hunah leh tûn thlengin mi tam takin an thil hmuh leh tawn hriat atangin rin dân leh zeldin dân an neiin, hun lo inher chho zêlah rin dân thar leh zeldin dân thar neih belhin Sakhua chu a tîra thing tiak te reuh te anga lo ṭiak kha a lo ṭhang lian chho zêl a, lian pui, sang tak angin a lo awm a, a ṭhente phei chu a lo zar ta de du hlawm a ni.

        Chu Sakhua chu mihringin a dam lai hun chhûnga thil tih thiang leh thiang lote amaha thil chhia leh ṭha a thliar hranna atangin a teh chhuak a, chu chuan a thil hmuh leh a tawn hriatte hmanga a hringnun a khalh chhoh dân chu a thununtîr a, chu chuan a thih hnua thlarau khawvêla a awm dân tûr thlengin a hril phâkin a ring a ni. Chu Sakhua chu engkim siama dintu leh mihringte leh thil siam dangte chunga thuneitu, khawvêl piah lam, thih hnua thlarau khawvêl thlenga thuneitu awm ngeia rinna, “a rina rinna,” a neihtîrna aṭanga Sakhaw lo chawr chhuak hi a ni.

        Sakhaw pakhat erawh chu mihring leh thil siam dang zawng zawngte siama dintu chu awm ngeia hriatna te, chu siamtu chu engkim ti thei leh engkim chunga thuneitu leh a thil siamte hualhima, enkawla, malsawmtu Pathian a ni tih hriat theihna tûra a thil siamte hnêna nunga a inpuanna leh hringfate hnêna nunna thlarau pea thu a sawi hriatna atanga lo piang chhuak Sakhua chu a ni thung a ni. Chu hriatna nung lo piang chhuak aṭang chuan chu mi Sakhua chu mihring nunah a lo ding chhuak a, chu Sakhua chuan khawvêl hnam tinte hnênah Pathian a inpuangin an hnênah thu a sawi tih a hriattir a ni.

 Chutichuan heng kan thu tar lan tâkte tifiahtu atân ṭhian dûn pahnih titi khawchâng hi he lehkhabu te atang hian i lo ngaithla teh ang u, he khawvêl mihringte hi hriatna lama beng tihvarna kan zawng si a. |hian pakhatna hi a zawttu lam a ni zawk zel a, thian pahnihna hian a zawhna chhângin a hrilhfiah zêl a, chuti ang chuan zawhna leh chhannain kan ti lang mai ang.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

1.  Zawhna: Sakhaw lam thil hi i ngaihtuah ngai emaw chu?

 Chhanna  : Ngaihtuah ve bawk nachungin chuti taka  ngaihtuah ngaiah ka ruat lo a, ni tina kan khawsakna tinrêngah hian nunpuia dinpui mai chi niin ka ruat a ni.

2.  Zawhna : Thil tam tak ka ngaihtuah leh ka tawn tawhte aṭang chuan, a chângin Pathian hi mi thenkhatin awm tak tak lo anga an sawi te hian ka awih ve rum rum châng te pawh a awm a, eng nge i ngaih ve dân?

 Chhanna  : Mihringin sana an han siam chuan, a siam zawh hnu chuan khawih leh ngai tawh chuang loin amahin a vir kual mep mep tawh mai a; chuta ṭang chuan, “Tûnah chuan dâr chuti chu a ni tawh,” tiin kan sawi thei ta mai a. “Solar System,” an lo tih thin Ni leh a vêla inherte khi a siamtu chu mihring an ni lo tih chu kan hre sa a ni. A nih loh leh tu siam mah ni lo leh awm ṭan ni pawh nei loin ti khian anmahni khi inher kual sain an lo awm ve tawp mai tihna em ni ang? A ni theiin ka hre lo, a siamtu chu a awmin, a inher kualtirtu chu a awm ngei tur a ni

MINGOHO MIN PUH CHHIATNA MAI MAI A NI.

          Mingo-ho khan kan pi leh pute kha ramhuai te, thingbul te leh lungbul te be vel mai mai, sakhaw mumal pawh nei lo niin an sawi a, chu chu kan hnam mi fing deuh leh hruaitu hmasa, mingo ngaihsanna khatho khan an lo awih ve ngawt mai a. Khati anga kan pi leh pute puh chhe em emtute mingo zawk hi a nia, sakhaw nei mumal lo zawk chu.

          Mingoho khuan an rama Kristianna a luh khan an zawm puk a, hun rei tak Kristian an nih tawh avangin tun hma an pi leh pute khan eng sakhua nge an neih pawh an hre tawh lo. Kristianah an lut deuh duak a, an ram rorelna sanga Parliament member ni tur pawhin, Kristian a nih loh chuan M.P an nih theih lohna dan te an nei hial a ni. Tunah Kristian an beidawng a, an hnam sakhua a ni lo tih te an hre chho a, Kristianna a\angin an bang a, sakhaw zawm tur mumal an hnamin a hre chuang si lo a, a \hen Hinduism an ni a, a \hen Islam an ni a, chuti ang zelin an hnamin sakhaw mumal an nei lo zawk a ni. “Mi lu la hnam” te an ti a. Hnam reng reng an pi leh pu hunah mi lu la hnam lo chu an vang ang. Israel-ho pawh an indo khan Davida chuan Goliatha lu a la a ni. Mingoho pawhin Red Indian nena an indo pawhin an lu an la. Mi hnam awm hle hle lai, an mahni an rawn do pawh ni si lo; an ram an va luah sak a, a ram neituten an ram an lo hauh vena lamah an indo phah a; “Min tibuai,” tiin a va tibuaitu zawkin anmahni tibuai angin an lehpuh hlauh a. Red Indian an thah lu vun an hihsak a, an kalsan a. Red Indian-hoin an chet dan an hmuh chuan phuba lain an tih ang khan mingo an va thahte lu vun an hik a, an kalsan leh a. “Red Indian-ho chu lu vun hih hmang,” tiin an sawi leh ta a ni.

         Kan pipute’n ramhuai an be lo a, thil \ha lo leh natna engemaw an tawhin, chuti ang awmtirtu chu ramhuai niin an hria a, chuti ang natna leh thil \ha lo tawktu chu a lo dam theihna turin chu thil \ha lo rawn thlentu ramhuai chu an hlau a, tihlungawi tumin ran thisenin an inthawi a; ramhuai chu an hnen ata a kal bo theihna’n a changin an tlawn a, a changin an vau \hin. Tin. thingbul emaw, lungbul emaw an be lo a; thingbul te leh lungbul te siamtu Pathian kha an be zawk a ni.

MIHRING DAM CHEN TUR

          Genesis 6:3 kan chhiar chuan, Pathianin mihring te chu an sual leh a duhzawnga an nun tak loh avangin, mihring dam chen tur chu kum 120 a nih tawh tur thu a sawi a. Chutiang a nih hnuah chhuan 12  thleng chuan kum 120 aia rei an dam hlawm; chutianga an dam dan chu han tar lang i la. (Genesis 11:10-32)

       Hming                Kumzat                Hming               Kum zat

   1. Nova                       950                  2. Sema                 600

  3. Arpagsada             438                  4. Sela                   433

  5. Ebera                      464                  6.  Pelega              239

  7. Reuva                      239                   8. Seruga             230

  9. Nahora                   148                  10. Tera                  205

11. Abrahama              175                   12. Isaaka              180

13. Sari pawh  kum 127 a dam bawk.

           Mihring dam chen tur chungchang bung 6:3-thu kan tarlan tawh ang khan, kum 120 chauh dam tawh tura sawi chu, Nova atanga chhuan 12 thleng pawhin kum 120 aia tam vek an la dam si hi, enge ni a awmzia ni ang?

         Engpawh ni sela, bung dang leh chang dangte kan han enzui zel anga; hetiang ang chi hi tam tak hmuh tur a la awm a, chung atang chuan Bible nihphung leh awm dan chu kan la hmu chiang deuh turah ngai i la. Dawh thei tak leh, nia kan lo hriat tawh dan dik bera pawm sa lova heti zawng hi thil lo awm dan pawh a ni ve thei tho mai tih a tul hun pawha chutianga tithei tura mahni inhawnga kan zir chuan, hmasawnna leh malsawmna kan dawng ngei ngei ang.

         Bible hi kan chhiarin kan sawi nasa a, a ziak dan ni chiah lo, thu sawituin Pulpit tlang Sermon atanga thil ni thei awm tak zeldina a han sawi belhte hi, a ziak dan leh a nih dan emaw tia nghet taka rilrua lo khungte hi thil awm thei a ni. Entir na’n: Mosia chuan tuipui sen chu a tianga han vaw chat ta maia hriatna te, tin, Abrama chu Pathianin Ur khua ata  a kalna lam tur pawh hre lova Pathianin a koh chhuah ni maia hriatna te, Nova lawngah chuan, a chhunga awm zawng zawng kum khat leh ni sawm leh pakhat ei tur chu awm lo mah se, an dam thei thova rin tlatnate hi thil awm thei a ni. A chhan chu, Bible ziak zawng zawng kha a thu mal te te pawh dik veka pawmtu tan chuan, chaw eitur neilo mah se la, eng emaw tiin Pathianin a awmtir mai nia rinna an nei thei a ni.Tin, Bible hi eng emaw ti zawng hian kan tih a, a ziak ang hnial kalh zawng ang phei chuan rilru kan puin awka kan chhuah ngam mang lo niin a lang. Chuvangin, kan rilru hmin zat lo mah se, a ziak ang anga pawm hram tumna  lian tak kan neih avangin, a ziaktuin min kawhhmuh a tum lam niloah hian thui tak a tlan theih. Tin,  Zir mi-te sawi danin, kan Bible te pawh hi tawng dang atanga lehlin a ni a. A lehlin dante pawh hi a thu tum tak fiah lo zawnga lehlin te awmin an sawi. Chung avang chuan a nih dan tak niloin thu a kalpui daih theih bawk. Entir nan: Galatia 3:13- Krista chu kan aia anchhe dawng lo niin, dan anchhe lak ata min tlan chhuak ta,tiha  ‘ai’  tia lehlin ang chi ho hi, a saptawng lamah chuan ‘tan’ tiin an dah. Ai  tia kan hriat hian, Pathian duh loh zawng mihringin an ti a; Pathian a thinur a, mihring chu hrem a tihhlum tur a ni ta a. Nimahsela, Isua chuan mihring chunga hremna thleng tur chu  a tuar sak ta a, tichuan Pathian chu a lungawi ta a. ti angin rilru min puttir a. Chu chuan, Pathianin min chhandam dan kalhmang hi, min hmuh thelhtir daih thei a ni.

         Aw le, mihring dam chen tur tih thu atanga kan hmuh chu, a ziak ang diak diak hi thil awm dan a ni lem lo tih a ni. Chuvangin bible ziak hi, a chhan alak dan tawk thiam tura zir chian a ngai hle a ni.

 Ngaihtuah zui atan:

1. He thuah hian, Mihring dam chen tur  Pathianin a titlem ta   nianga tarlan a ni a; Hei hi Pathian tih ngei a ni ang em? Ni ta se, engatinge a sawi ang hian mihring dam chen chu a nih leh si loh?

KAINA’N MI THAH A HLAUH THU LEH THLAH INANG LO

 1. Kaina’n mi dang thah a hlau: Genesia 4:1,2,8,14, 

    Adama fa hmasa ber chu Kaina a  chhang chu Abela a ni tih kan hmu a.

    Tin, chang 8-ah chuan, Kaina chuan a nau Abela chu a that ta tih kan hmu leh   

    a. Chang 14-ah chuan, Kaina chuan, mi dang thah a hlau tih kan hmu leh a.

2. Thlah inang lo:  Adama thlahte:

      Genesia 4:17-24                            Genesia 5:1-32

1.     Adama                                           1.  Adama

2.     Kaina                                            2.  Setha

3.     Enoka                                            3.  Enosa

4.     Irada                                             4.  Kenana

5.     Mehujaela                                    5.  Mahalalela

6.     Methusaela                                  6.  Jareda

7.     Lameka                                         7.  Enoka

        Jabala, Tubal-Kaina.                8.  Methusela

                  Jubala                                 9.  Lameka

                                                              10.  Nova

                                                                     Sema,   Hama,   Japhetha

           

 1.     Gennesis 4:1,2,8,  Kan chhiar chuan, Adama fa hmasa ber chu Kaina a ni a, a chhang chu Abela a ni a. Abela chu Kaina’n a thah tak mai thu kan hmu a.  Chang 14 kan chhiar leh chuan,  Kaina chuan mi dangin an thah ve a hlauh thu kan hmu leh a. A mah hi Adama fa hmasa ber a ni a, a chhang chu Abela a ni leh mai a. Hetih lai hian Bible-a a lan dan hi chuan ,khawvelah mihring pali an awm a, Abela a thih leh takah phei chuan, pathum chauh an awm tawh niin a langa.  Chuti a nih chuan Kaina hian tu thah nge a hluh ang a nu leh a pate thah em ni a hlauh? tih hi zawhna awm thei chu a ni. Hei hi, mi thenkhat chuan, Bible hian Thuthlung innghahna leh an thlahte hi a chhui chu an ni, an ti a . Chuti a nih chuan, Evi leh Adama chu mihring hmasa ber an ni lem lo tihna em ni ang? tih hi zawhna awm leh chu a ni.

2.     Genesia 4:17-24 & 5:1-32 kan chhiar chuan, Adama thlah sawina ve ve kan hmu a. 4:17-24-ah chuan, Adama atanga Lameka chu 7 thleng a ni a. 5:1-32-ah chuan Adama atanga Lameka chu 9 thleng a ni thunga. Hei hi zir mite chuan, 4:17-24 hi J thuziak a ni a, 5:1-32 hi P thuziak a nih vang a ni an ti a. A dik mai thei. Chuti lo ni se, he thlah chhui dan hi a inang lo viau mai si a; a dik zawk leh diklo zawk chu awm ngei tur a ni. Chuti a nih loh vek chuan, a dik lo ve ve, tihna a ni  ang.

Ngaihtuah zui atan leh sawi ho atan:

1. Kaina chu Adama fa hmasa a ni a. A chhang Abela a thah hnu hian, mi thah a hlau tlat hi, tu thah nge a hlauh ang?

MIHRING SIAM THU

Evi leh Adam

       Genesis 1:26-27 kan chhiar chuan, 26 ‘Tin, Pathianin, “Kan anpuiin, keimahni ang takin mihring siam i la, .........a ti a. 27Tichuan Pathianin ama anpuiin mihring a siam a, Pathian anpui ngeiin a ni a siam ni; mipaah leh hmeichhiaah a siam a ni.”  tih kan hmu a. Tin, thil dang zawng zawng a siam zawh hnuah mihring chu a siam niin a lang a. 

       Genesis 2: 5-7  kan chhiar chuan, 5“Tin, leia hnim reng reng hi leiah a la awm lova, leia thlai reng reng pawh hi leiah a la to hek lo; LALPA  Pathianin lei chungah ruah a la sutir si lova, lei lettu turin mihring lah an la awm hek lo; 6amaherawhchu lei atangin chhum a lo chhuak a, lei chung zawng zawng chu a tihnawng thin a ni. 7Tin,  LALPA  Pathianin leia vaivutin mihring a siam a, a hnarah nunna thaw chu a thaw lût a; tichuan mihring chu minung a lo ni ta a.”  tih kan chhiar leh a.

        Thil dang siam thu ang tho khan, mihring siam thu pawh hi, a thu leh a thu  han khaikhin hian, belh chian a dawl lova. bung khat thu kan chhiar chuan, Thil dang zawng zawng siam zawh hnuah mihring chu a siam a, mipaah leh hmeichhiaah a rualin a siam niin a langa.  Bung hnih  thu kan chhiar leh chuan, thil dang: hnim leh thlai te la awm hma leh leiah ruah pawh a la sur hmain mihring (Adama) chu siam a ni a. 2:22-ah chuan, nungcha zawng zawngte siam hnuah Adama nakruh atangin  mihring pahnihna Hmeichhia Evi chu siam a ni thung a.  Heng thute pawh hi, kan sawi tak ang khan, thenawm pa sawi ni se, thu tak hla takah kan ngai hauhin a rinawm lo a ni.

         Mihring siam thuah hian,  hriat fiah leh sawi fiah harsa tak tak a awm hlawm.

1. 1:28  thu “Kan anpui”.... tih hi, 

    a) Kan tih tawngkam hi, eng tihna nge ni? Pathian pakhat   ni siin, “kan” a ti si hi, a awmzia hriatthiam a har hle. Thenkhat chuan, hmanlai mite, pathian tam tak awm rinna  sulhnu chambang nia ring an awm .

    b) Anpui tih hi kan hre lar hle a, hemi chungchang hi sawi tur tam tak a awm theia, inhnial theih tak pawh a ni.  Biblein “mihring chu Pathian anpuia siam a ni” a tih avang hian, tuman kan hnialin pathian anpuia siam kan ni lo, chu kan ti lem lo. Mahse, Pathian chu ang chuan kan in hre chiah lem lo niin a lang. Tuna kan thlen chinah chuan, Pathian chu kan ang lem lo reng a ni. Pathian chu, engkim ti thei, engkim siamtu, engkim hria, mi rilru ngaihtuahnate pawh hre vek , Chatuan mi, awm tan ni nei lo, tawp ni pawh nei lo niin kan hre si a.  Chuvangin, Pathian anpui kan nih dan chu eng tiang chiah nge sawi fiah a har hle a ni.  Isua chu Pathian anpui, a then chuan Pathian nia kan ngaih chuan, “Kei mi ring chuan, heng ka thiltih aia ropui zawk hi an la ti ang” a ti a. Isua khan til ropui tak tak a ti,  Tui Uain-ahte a chantir a, Damlo chi hrang hrang a tidama, Thlipuite a hau reh a, mitthite a kaithova. Chung aia ropui zawk pawh chu amah ringtu chuan an la ti thei dawn niin a sawi bawk. Thil ni thei pahnih chu hei hi a ni.

1. Genesis-in Mihring chu Pathian anpuia siam nia a sawi hi, a dik vek lova, engemaw laiah kan ang chauha, chumi a sawina mai chu a ni kan ti nge?

2. Pathian anpuia siam kan ni a. Chu kan nihna chu kan la inhre famkim lo mai a ni, kan ti zawk.

Ngaihtuah zui atan:

1. Genesis bung 1 leh bung 2-a mihring siam dan inang lo tak mai hi, eng tianga ngaih tur nge ni ang?  emaw, a enge dik zawk ang kan ti nge an dik lo ve ve kan ti ang?

LENGZEM HLA LEH PATHIAN THU

         Hman kumah chuan ka nu (Ka patea nupui) a thih tumin chawlh kar khat lai ka patea inah ka khawsa a; amah ka patea phei chu he a nupui thih hma daih kum engemaw ti liam taah khan a boral tawh a ni. A fa upa berte hnenah ka patea nupui chu a awm a, chu inah chuan a boral ta a ni a.

         Ka nu thih a\anga chawlh kar khat velah chuan in leng pawh an awm mumal tawh lo a. Chutih hun velah chuah tuk \huan ei khamah hian kawmchar lama in riak puanthuah tian khawm ngheng hian ka \hu a, \ing\ang perhin lengzem(love song) hla hi ka lo sa a. Chutih lai tak chuan ka patea( ka pate unau zinga a nuapang lam) hi a lo lut a. Ani hi Presbyterian Kohhran tualchhung upa niin Pathian thuah hian a tui ve hle a, mahse mahni tawka fing inti ve tawk leh Pathian thu inti hre tak hi a ni ve a. Ka zai chu a alo ngaithla vang vang a, ka hla sak a han hriat chian hnu chuan, ‘Pathian thu awih inti siin khati ang hla te han sak te chu a!’ tiin mi lo khak ta hlak mai a. Ani nen hi chuan kan inmil lo ngang a ni ang, khawi hmunah pawh ni se, kan inhmuh nikhua tawhah chuan inhnial loin kan lo inthen ngai lo reng reng a ni.

Kei pek chuan. 'Love song' hi Pathian mite tan sak a thiang lo a nih si chuan, mihring nupaa insiam pawh hi a thiang lo ang a! Nula leh tlangval inlemna hla hi sak a thiang lo ang maw?' ka ti a. Ani ka patea chuan, ‘Inlem kher hi inneihna a ni hlei nem; inlem hi Pathian thu a ni kher lo,' a han ti leh a. Kei lah diau duh bik loin, ‘A nih loh leh Lal Solomona khan a ngaihzawngnu kha a lem ve a, 'Tho la, ka hmangaih, ka enchim loh, lo kal ta che,' a tih te kha hla ani a, 'Love song' a ni ta lo em ni? Khang hlate kha Pathian thu a nih loh chuan engah kher nge Bible a an telh ni?' ka han tih chuan \awng lehna tur a hre lo nge ni, min hnial zawm zel ta lo a.

      He thu ka han sawi chhan tak chu, kan unau Kristian sakhaw bia tam tak( inti puithu zualho) hian lengzem hla, nula leh tlangval inlemna hla hrim hrim han sak vel hi Pathian thu lo riaua hriatna an nei thin a ni. Mahse an Bible-ah chuan Lal Solomona'n a bialnu a phuahnaah,

'Zanah laikhum chungah ka dawn thin, ka hmangaih chu, Ka zawng ruai e, ka tawng silo e.....,'(Hla Thlan. 3:1) tih te;

'Ngai teh, i mawi e, ka hmangaih, ngai teh, i mawi e;

Thuro an iang e, i mitte'n, i hmai khuhna phenah chuan.

I sam chu kel rual, Gileadtlang panga bawk ang a ni,'

tih te leh a dang tam tak a phuah a.

       Heng hlate pawh hi Lal Solomona'n a ngaihzawng nula tu emaw a veizia a tihlanna a ni, Bible-ah an telh ve tlat si. Pathianin mihringa mipa leh hmeichhia a siam khan, he kan chenna khawvel hi luah a, inthlah pung turin a ruat a. Ramsa leh ran te leh nungcha dangte ang bawka inthlah pung tura ruat kan nih avangin mipa leh hmeichhia min siam kawp a ni. Mipa chauh emaw, hmeihhia chauh emaw in chi inthlah pun theihna kan neih loh avangin min lo ruat dan angin mipa leh hmeichhia kan inkawp a ngai a ni?. Mihring chu nupa bik awm tura ruat kan ni. Hnam prang hrangah chu chu a inang lo ve thei a, mahni hnam leh chi tih dan chu Pathian min ruat dan a ni.

       Nungcha dangte pawh a nu leh a pain an inthlah pun dawna an chezia hmanga an inlem ve \hin angin mihringte pawhin inthlah pung tura nupui pasal kan inneih theihna turin kan inlem tawnna pakhat chu hla hi a ni. Solomona'n a ngaihzawngnu a lemna hla kan tarlan ang khan Zofate pawhin nula leh tlangval inlemna hla \ha pui pui leh duhawm tak tak, Solomona phuah ai pawha mawi zawk kan ngah hle a ni. Chung hlate chu ‘Lengzem hla’ kan tihte hi an ni ber a. Heng lengzem hlate hi nula leh tlangval inhmangaihna leh an inngaihzawnna tilangtu an ni a, an inhip tawnna te chu nupa atana initna avanga inlemna kha hlain an phuah chhuak a ni. Mahse ran ang maia nupa bik awm loa inthlah pun tumna lam chu Pathian ruat dan a ni lo a, chu chu a bawlhhlawh chin a ni tihna a ni. Chuti ang chiah chuan inlemna hlaah pawh a bawlhhlawh chin, a thianghlim lo chin a awm bawk a ni.

        'Zu in vang maia min rem loh pawhin,

         Nghei phah ka turn lo, a pa lo em mai

         Sawi sawi mah se la, ka nghei dawn chuang lo,'

tih hla ang chi te hi hla thianghlimah chuan chhiar tlak a ni thei lo ang.       

       Chuvangin ramsa te rannung te pawh an chi azirin Pathianin a ruat dan a inang vek lo. Entirna'n sava lam chiah pawh Vapual te, Chawngzawng te leh Parva te chu sava tam tak anga kawppui bik neilo an ni hauh lo a, kawppui bik an nei tlat thin. Zofate pawh hi Pathianin kawppui bik nei tura a ruat kan ni a, bawlhhlawh takin kan nun a thiang lo a ni. Chuti ang a nih avang chuan kan inlemna hla pawh a thianghlim a \ul a ni. Zofate History ziaktute chhui danah chuan hman laia Kristian awm hma pawhin sawi tur ting chuan Mizo nula leh tlangval zingah nu leh pate thu loa inru leh mahni thua nupui pasal lo inzawnga lo innei chu an awm ngei a, mahse tluang taka innei ta sawi tur erawh an vang hle a, tluang taka innei thei ta an hriat tarn ber chu an nu leh pate nena an remtih tlanna anga inneite an ni zel a ni an tih tlat chu maw le!

Aw le, Solomona te ang lal ropui pawhin nula leh tlangval induh takte inlemna hla thu mawi tak an phuah chhuak a ni tih kan hre tawh a; kan hnam, hnampui nula leh tlangvalte inlemna hla hlei hlei hi a lo mawi mang e aw, ka ti thin. Entirna'n fam Lalzoa te angin an ka a\anga hla thu runthlak tak an han chhak chhuah te hi:

'Hmanah chuan maw, a bahsam thlah mawiah,

Kan thliah senhri nauban a tawn;

Tunah erawh vul leh, sang thing lerah,

Thliah loh te'n par vul ta'ng an ti,'

a han ti hnap mai te hi han ngaihtuah ila. He hla thu ang dinhmuna dingte tan chuan lung a kuai lo thei lo ang le. Hlim taka an intawn hun laia pangpar an han intawntir lai hun kha hman lai an chang ta si a. An pangpar han intawntir ang chi nauban par te ngei pawh kha, tunah chuan tuma thliah loin thinglerah vul zai an rel ta,' tiin a han khar ta si a. Kan chan loh tura Pathian ruat mah ni se, chuti ang a ni tih hrethiam reng chung pawhin an zuna kan lo uai tawh laklawh hi chuan, han \hen leh pawhin rilru zawng a na thei viau bawk \hin. Kan tana Khua ruat a ni lo a nih dawn hi tih nachang hre ve lote tan phei chuan beidawnna ruama kun tlawk tlawk pawh awl tak a ni thin a, heti ang avang reng hian mirhing tam takin an nunna an lo chhah phah fo ni. Chuti ang mite em ni ve lo mah sela, nula tlanval tam tak chuan,

'Aw, tawnmang mawlah pawh, suihlung ka rualpui si lo;

Tha val dang nen nui hiaua lengin Parte, ka tazvng thin che,'

an lo tih hlawl hlawl mai asin!

       Chuvangin hla chu hla a nihna ang leh, lengzem hla a nihna ang pawhin hla bawlhhlawh leh tlaktlai lo tak a nih hran loh chuan, sakhaw vawnin a zir loh chuan boralna kawngah kan pen thei tih hre chungin, hla phuahtu thinlunga lo chhuak pawh Pathian thu a ni tih hi ringhlel suh ang che.