KHAWI LAM KAWNG NGE I ZAWH DAWN?

          Zofate hian hmasang ata sakhua hi kan lo nei tawh a, chu chuan tih thiang leh thiang lo min lo hriattir vek a. Kan pi leh pute huna (Kristian nih hma) an ni tin nunah khân an sakhua chuan tih tûr leh tih loh tûrte hmangin hmun a luah a. An hna thawhna hmunah te, an mut hmunah te, an chaw eina hmunah te, an rorêlna hmunah te, an rammutna hmunah te, an ramvahna hmunah te, an infiamna hmunah te leh an inkawm khawmna hmunah te thlengin he serh leh sang, tih tûr leh tih loh tûr hian  an nun pumpui tih theih mai turah hmun a chang a ni.

            An ngam loh hmelmate avanga an thlangtlâknaah hnam khat leh ţawng khat hmang leh rorêltu pakhat hnuaia awm thin kha tlang hrang hrangah an lo inţhen darh a, an pêm an pêm kual a; chuti anga hun rei tak hmun hran hran leh tlâng hran hrana an lo khawsak tak hnu chuan rorêltu pakhat hnuaia awm thei tawh loin lal hran hran neiin hnam khat aţangin hnam hrang hrang leh chi hrang hrang an lo chhuak a, ţawng hran hran hmang an lo chhuak ta a. An kârah inunauna awm ţhin chu an lo theihnghilh ta tial tial a, huat thu a lo chhe hmain thu inbah sual palh hlek avang te leh chhan dang dang avangin an kârah buaina a lo chhuak ta fo a, inkhinna leh tharuma inbeihna, hriamhrei nen meuha indona te a lo thleng ta thin a ni. Chuti anga indona a lo awm lai te chuan chhak leh thlang te, chhim leh hmar te  an lo indo ta a. Hnam ţhenkhat erawh chuan chuti anga indona a chhuah lai pawhin unau an nihna chu hriain an la vawng nung tlat reng a, ‘Chhak leh Thlang te, Chhim leh Hmar te tumah indo a ngai lo, unau vek kan ni e; keini chuan kan unaute lakah hriam kan lek dawn lo,’ an ti hmiah mai a nih chu! A va han ropui em!

Pathian chhungte chu:

            Kan pi leh pute chuan hmasang ata an thlahtute thurochhiah hlu tak chu an vawng nung reng ţhin a, ‘A bul aţangin engkim tihţhat zir tur a ni,’ tih hi. Chunga Pathian chu an hnenah a inpuang a, an hun lai leh an dai thlen chin ang mil zelin an hnenah Khawzing Pathian chu a lo inpuang a, chu chu Pathian thu a nihna angin an kalpui a, an nunpui tlat a, an fate an zirtir ţhin. Tih tur leh tih loh tur chi anmahni’n an zawma an lo nunpui thlap tawh chu an tu leh fate hnenah tukţhuan ei honaah te, zanriah kil honaah te pa berin a lo zirtir a, an tu leh fate chuan an ngaithla kiau a. ‘Chuti ang khati angin an ti ngai lo e,’ tih emaw, ‘chuti ang khati angin an ti ţhin a ni ngai e,’ tih emawin an hrilh a. Zanah ni se, mut hmunah hmasanga mi huaisente chanchin te, nu hrawn sual chanchin te, Lal ţha leh Lal sual chanchin te an hrilh mial mial a, chung mite chanchin ţha lo lam chu entawn tlak loh an nihzia te, chanchin ţha lam chu entawn tlak an nihna te kha an tu leh fate chuan an thinlungah an khung a, an pai a. Tleirawl sual pawh nei loin an lo puitling a, an khawtlang tana mi ţangkai leh Lal tana khua leh tui ţha mi an lo ni ţhin. Sa leh Khua chu an Pathian niin chhungkuaah bul an lo ţan ţha a, Pathian chhungkua ni awm rengin an lo nung ţhin a ni. Kristian mi tam zawk ngaih danah chuan ‘Sakhua chu mihringin Pathian a zawnna hi a ni a, Kristianna erawh chu Pathianin mihring a zawnna hi a ni,’ tih a ni. Nimahsela Zofa pi leh pute Sakhuaah chuan Pathianin Zofate chu a zawng lo a, mihringte hi  Ama siam an ni a, zawn ngai khawpin Zofate chu Pathian lakah an bo lo a, an hnenah a inpuang ta zawka ni. Rev.Zairema chuan, ‘Pathian hi hman laiin kan pi leh pute hnenah hian a inpuang a ang khawp mai,’ a ti(Pi Pute Biak Hi- Rev.Zairema). Kan pi leh pute pawh hian an zawng bawk lo a, an hnena Pathian inpuanna hi an pawm mai a ni.

Meidîla kal i hlau em?

            Kristiannaah thih hnua hremna hi engtin nge Bible-in a zirtir? Fakna hla ziaktu chuan,

‘Rei lo teah mi suaksual chu a awm tawh dawn si lo,

A ni, a awmna hmun chu en en mah la i hmu tawh lo ang,’

a lo ti a. Isua zirtir dan chuan ring lo mite chu chatuan boralnaa kal tur an ni a, ringtu erawh chu chatuan nunnaah an kal dawn a ni awm e. Thil awm tawh lo hi Mizo ţawng chuan ‘boral,’ kan ti ţhin. Ring lo mi thlarau chu thih hnua boralnaa kal tur a nih chuan meidila chatuana kâng tur chu awm tawh awm lo tak a ni. Solomona chuan, ‘Mihring fate leh ramsate chu an thihin vaivutah an chang leh vek a, mihring fate thlarau chu chung lamah a chho a, ramsate thlarau chu hnuai lamah leiah a chhuk tih tu nge hria? A hnua thil lo awm te hmu leh turin tu nge rawn hruai kir leh hlei ang?’ tiin a sawi (Thuhriltu 3:). Isuan a ding lama an khenbeh hnenah khan, ‘Tih tak meuhin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,’ a ti a. Isua thih ni kha Zirtawpni lo ni ta sela, kha mi ni la la khan a ding lama an khenbeh pawh kha Isua hnenah a awm nghal tihna a ni dawn a ni. Kha mi ni khan Isua taksa chu thlanah an phum a ni, a thlarau chu khawiah nge a awm ang? Ni thum niin a tho leh tih an ziak si a. Kawma dahna hi lo chhinchhiah la, ‘Tih tak meuhin ka hrilh a che vawiinah hian, ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,’ a ti lo a. ‘Tih tak meuhin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,’ a ti a ni.

Mei hi chi hnihin sawi theih a ni ang. ‘Kan Pathian hi mi kan ral hmang mei a ni si a,’ tiin an lo ziak tawh a, kan pi leh pute’n eirawng bawlna atana an hman mei hi chu a ni lo tawp tih a lang nghal mai a. Pakhatnaah chuan, hmasanga Juda zawlneiho lo thattute leh ‘Khengbet rawh,’ tia aute khan thungrulhna leh phuba lakna râpthlâk tak kum 100 A.D.vela an tuar kha Pathian thinurna mei a ni a. Pahnihnaah chuan, Isua zirtir 11-te kha Pentikos ni khan Jerusalem-a Marka nu Mari pindana an awm lai khân van aţanga mei lo tla khân an rin lohna sual kha a kâng fai ta a, ţawng hriat loh tein an lo ţawng ta a ni. An rin lohna sual rawn kâng faitu kha Pathian mei bawk a ni.

Zofate Pathian chu-

            Zofate chuan Chunga Pathian chu an bia a, mihring mi mal enkawltu leh vengtu a nihnaah chuan ‘Khaltu,’ an ti a; chhungkaw enkawltu leh vengtu a nihnaah chuan ‘Sa,’ an ti leh a. Khawtlang leh hnam pum enkawl leh vengtu a nihnaah chuan ‘Khua,’ an ti leh a ni. ‘Khua,’ tih hian Khuanu, Khuapa, Khuavâng, Tlâng Lal, Lasi leh adt. a huap vek a. Thil engkim siama dintu chu Chunga Pathian/Khawzîng Pathian (Pu Vana) a ni a, A pumpuia hming khaikhawmna chu Sa leh Khua niin, ‘SAKHUA,’ an lo ti ta a ni. Khawzing Pathianin mihring a din tirh khân HU (thaw) an nei a, an nung a, Amah aţangin ZING (thlarau) chu mihringah a lo lut a, Khawzing Pathian thlarau chu kan lo nei ta a ni. Chuvangin Zofate chu Adama thlah kan ni lo a, thih hnua hrem ngai thlarau sual kan pianpui ve lo. Kan thlarau chu Khawzing Pathian thlarau a ni a, a sualin a bawlhhlawh ve lo a ni. Chuvangin Zofate chu kan thih hnuah kan thlarau chu Pathianin a hrem lo ang, mahni thlarau hrem chut chut duh khawpa Pathian mawl kan nei lo a ni. Judate (Israel-te) thlahtu bul Adama chuan a lo bawhchhe ta a nih pawhin keini chuan Adama bawhchhiat mawh kha kan phur ve lo a, sual saa piang kan ni ve lo a, Zofate chu khawchhak mi kan ni a, thlahkhat kan ni lo a, thlah hrang daih kan ni.

Adama pian hmaa mihringte-

Bible-a kan hmuh dân chuan kum B.C. 6-na vêla lo piang Isua thlahtute inthlah chhâwn dân chu a pa Josefa aţanga Adama thlengin Luka chuan Chanchin Tha buah a ziak a, chhuan sawmsarih vel zet a liam a ni. James Ussher-a leh Dr.Livefoot-a chuan Bible aţanga Adama pian kum an chhût chuan kum B.C.4004 vel kha niin an chhût chhuak a. Muslim lehkhabu ‘Kuran,’ an tihah chuan B.C.4001 vel kha Adama pian kum niin a sawi ve thung a ni. Eng pawh chu ni sela, tuna kan kum chhiar lai aţang chuan kum 6000 chuang zet zawtah khan Adama chu a lo piang a ni tih chu a chiang mai a; amaherawh chu James Ussher-a leh Dr.Livefoot-a’n Adama pian kum hi Pathianin khawvel leh mihring a siam zawh kum anga an ngai erawh chu an tisual der a ni.

            Khawvel hi kum 4,35,00,00,000 (tluklehdingawn li leh vaibelchhetak thum leh vaibelchhe nga) vel laia upa niin mithiamte chuan an chhût a ni. India ramah hian ramhmul (hnim) damdawi chi hrang hrang leh a hmannate ziak sain Adama pian hma kum 150 vel liam taah khan an lo nei daih tawh a, China ramah chuan buh (rice) hi Adama pian hma kum 150 vel zetah bawk khân an lo chîng tawh bawk a; B.C.5000 vel kal ta (Adama pian hma kum 1000)-ah khan Africa khawmualah khuan sabengtung hi an lo chhawr tawh bawk a, Indonesia-ah khian mihring hi kum 16000 lai an lo chêng tawh bawk a ni. Kum 1970-ah khân Russia mithiamte chuan Siberia ram vûr khuh hnuaiah nausen thla ruk mi hlumbêl chhûnga him piala lo awm an hmu chhuak a, an chhût dân chuan kum 120,000 vel kal taa mi kha niin an hria a ni. Zofate hi hmasâng kan pi leh pute hun lai ata Kristian kan lo nih hnu thleng khan nausen hlamzuiha thi hi hlum bêl chhunga daha phum kan lo chîng tawh a, he nausen pawh hi Zofa a ni lo ang tih tu nge sawi thei? A upat tawhzia hi han ngaihtuahin Adama aiin kum nuai tel fein a upa zawk a nih hi!

Nungcha chungah an ngilnei-

            Nungchate chunga ngilneihna an lantîr dân chuan, chhan leh vâng awm loin nungcha an tihlum ngai lo a, Chînrâng leh Thizil bu tihchhiat te an duh ngai lo. A note, ei la tling lo an man telte chu an chhuah leh zel ţhin. Hauhuk hi thah thiang loa an ruat a ni a, loh theih loha thah a lo \ul chuan, ‘Engah nge tuikhur hnar i tihbawlhhlawh,’ ti talin chhuanlam an siam ţhin. Laiking an thah dawn hian, ‘Laiking thi hnu tho leh thei, mihring thi hnu tho leh thei lo,’ i ti vei maw?’ an ti ţhin. Sangha manna atân len sin lutuk hman an phal ngai lo a, lui sa hi a puitling chin an man deuh ber. ‘Nungchate chunga ngilnei lo chu an hmuingil ngai lo,’ an ti. No an neih laia tihhlum an phal lo. Ramsa vang chi tihlum an awm chuan, ‘Engah nge a chithlah tur i zuah loh,’ an ti. Sahuai sawisak leh tihhlum an phal lo. Sava bu neih laiin an tihlum ngai lo. Saza tihhlum an duh lo a, Tumpang khaw fang an tihlum ngai hek lo. Vamur leh Vabak no lak an duh lo. Vapual leh Kawlhawk bu awp a pain a chawm lai tihhlum an phal lo.

Kriatian nih hnu chuan-

            Zoramah Kristianna a lo luh atanga kum 20 emaw vel lekah ram hnim sah thluk mai mai leh nungcha awm mai mai vawma inthemthiam tleirawlte’n an ching \an a, tleirawl sual nei lo an vang hle. Kristian ţha tak anga langte an ţawngţai tam a, an eiru hnem a, an eiruk sa chu Pathian malsawmna an dawnah an chhiar a, chu mi aţang chuan sawma pakhat an pe ţhin a ni. Kristian chhungkua din hnuah chuan kan tu leh fate pawh kan thunun thei ta meuh lo. Mahni hnam sakhua kalsana ram dang sakhua kan biak avangin Zo hnam sakhuain hnam dang mi nupui pasala neih a khap chu kan palzut a, hnam dang pasala kan neih fo tak avangin leh kan fimkhur loh avangin natna mak pui pui kan vei ta. Kan thatchhe zo ta, Kan thawh rah ni lo ei kan tum ta zel mai le. Khawi lam kawng nge i zawh ve dawn le?