SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 9

68. Zawhna   : Isua chanchin hi kum 12 a nih aṭanga kum 30 a nih inkar hi Bible-ah a awm lo an ti a, kha mi hun chhung khan hmun dangah a awm tihna em ni?

    Chhanna   : E! ka hre lo le. Mi ṭhenkhat chuan Kashmir ram velah te hian Isua hi a chetla hle ni tein an sawi a, nupui te neiin fa pawh nei deuh duaha sawi thawm a awm a ni. Ziak ṭhenkhatah pawh, Japan ramah a kal a, nupui te neiin fa pawh a nei a, a bo leh ta daih nia sawi thawm pawh a awm bawk. Engpawh ni se kei chuan Isua hi min tlantu tura lo kalah ka ruat lo a, an thlahtu bawhchhiatnaah ka tel bawk lo a, an thlah zingah ka tel lo tlat a.

69. Zawhna : A nih loh leh eng sakhua nge kan biak tak ang le? Kristianna kan zui si loh a, Muslim kan zui bawk si loh a, Judaism kan vawn bawk si loh chuan?

    Chhanna   : Khawvel hnam tin hnenah hian Pathian chuan thu a sawi a, Amah chu an hnenah a inpuang vek a ni tih hi rin ngam tur a ni. Hnam tin hi an pi leh pute hnenah Pathian a inpuan avangin keini Zofate pawh kan pi leh pute hnenah engkim siamtu Pathian chuan thu a sawi a, a inpuang a ni. Chu Pathian chu KHUA a ni a. Vana awm a nih avangin kan pipute chuan, “Pu Vana,” an ti a ni. chu chu kan pi leh pute’n an lo biak ṭhin chu a ni.

70. Zawhna   :̞ṭhenkhat chuan engkim siamtu Pathian hi a awm tak tak loh te an ring hial a ni awm e; kei pawhin thil eng engemaw ka ngaihtuah châng chuan Pathian hi a awm tak tak lo a niang, tia ngaihtuah chang ka nei ve rum rum ṭhin.

    Chhanna   : Pathian hnathawh dan kalhmang hi man thiam loh phei chuan a awm lo emaw tih mai palh a awl reng asin!

71. Zawhna   : Chuti nang chuan Pathian chu a awm ngeiah i pawm tihna a ni maw?

    Chhanna   : Ni e. Sana chu mihringin a han siam zawh chuan a ban pathum kha inang lo leh chak hlei takin a dârkâr kâwk te, a minit (Minute) kawk te, a sekhen (second) kawk te kha an vir ta thluai thluai mai a. A siamtuin a siam lai hmu lo mah la, mihringin a siam loh chuan amahin a vir thei lo tih i hre tho a ni. Chuti ang tak chuan Ni khi a vela mite chuan awmze  nei takin an kal hual mup mup mai a. Khiti anga an che vel hi a siamtu leh chet veltirtu awm loin anmahniin an lo awm chhuakin an rawn che vel ta mai turah ni i ngaih le? Kei chuan a chêttîrtu nung dang a awm ngei ka ring tlat a, chu chu, “Pathian,” kan lo tih ṭhinah khan ka puh lo thei lo a ni.

                             Chu vangin engkim siamtu Pathian chu a awm ngei a, chu Pathian chuan kan pi leh pute hnenah pawh thu sawiin a inpuang a ni. Amaherawh chu kan sawi tawh ang khan eng hnam pawh an pi leh pute hnena Pathian inpuanna thu chu mihringin an vawn hunah, anmahni rin dan emaw, an ngaih dan leh an lo suangtuah dan emaw nei hranin, an hnamte hnena Pathian inpuanna thuah chuan an rin dan kalpuiin belhchhah emaw, paih ṭhen emaw, tihdanglam emaw a nih chuan, chu thil avang chuan sakhaw thu mah ni se Pathian thu ang kalpui ṭheuh ṭheuh kha a inpersan zung mai dawn tihna a ni. Kan chenna ram leilung chu dangin, kan hnam ziate leh kan kalphung te inang loin, chu mi avang chuan kan hnam hnena Pathian inpuan dante chu inang lo mah sela, Pathian inpuanna tak kha a nih a, belhchhah te emaw, paih ṭhen emaw, tihdanglam emaw a la awm loh chuan, a tlangpui tal chu a inmil ngei tur a ni. Chutichuan hnam hrang hrangte hnena Pathian inpuanna pawh chu inkalh loin, hnam  hran leh hnam hrang inkarah te, ram hrang leh ram hrang inakrah te pawh indona a awm lo ang. mahse Kristian ṭheuh ṭheuh karah pawh thurin inmil loh avangin an kal hrang nuaih si.

72. Zawhna   : A nih leh keini Zo hnahthlakhote hian tu nge kan biak tâk ang a, kan pipute khan tu ber nge an biak le?

    Chhanna   : Kan pi leh pute khan KHUA an bia a, “Vanchung Khua,” an tih chu a awmna a nih ber avangin a awmna hming chhalin a hmingah “Pu Vana,” an ti a ni a, chu ngei chu keni Zofate chuan kan biak ṭhin leh kan biak zêl tûr pawh a ni a, Kristianna bansanin chu lamah chuan kan thinlung kan pe vek tawh zâwk tûr a ni.

73. Zawhna   : A nih leh kan pi leh pute hnena Pathian thu puan, an rin dan emaw, an ngaih dan emaw belh tel hauh loa an dawn, tun thlenga la hriat theih kan nei em le?

    Chhanna   : Nei e. A hma lam deuha kan sawi tawh B.C 2000 vel laia mihring siam thu kan pipute hnena Pathianin a hriattir Pu Sobuia’n hlaa a lo siam kan nei a.

                                      “Mi inthawka hril tang ning la ja-ah,

                                        A kung hruia chhui tang ning la Ja-ah;

                                        Minu leh mipa aw lei ranot sei a,

                                        Mi inthawkna ti tang ning e Ja-ah,”

                 tih a ni. Mihring chu leia siam a nih thu a sawi lan bakah, hmeichhia leh mipa a siam thu a sawi niin a lang a. Hei hian Bible-a mi, Pathianin lei vaivut hmanga mihring a siam thu te (Gen. 2:7), mipaah leh hmeichhiaah a siam thu te (Gen. 1:27; 5:2) a sawi nen pawh khan a inmil hle a ni. Chu loah pawh kan pipute hnena Pathianin a hriattir dan chuan nausen an lo pian hian ‘hu’ an nei nghal a, chu chu “nunna thaw” a ni a; nimahsela ‘Zing’ an la nei lo a, chu chu ‘Nunna thlarau’ sawina a ni. Chutichuan Khawzing hnen aṭangin ‘Zing’ chu a lo thleng a, nausenah chuan a awm ta a ni. He thu hi Bible-a Pathianin a mihring siam hnara nunna thaw a pek a, mi nung a lo nih tak thu nen pawh a inmil hle a ni (Gen. 2:7).

                         Kan sawi tawh ang khan hnam hrang hrang niin ram hrang hrang, khawmual hrang hrangah cheng mah ila, Pathianin a mihring siamte hnena thu a lo hriattir chu inmil awm tak pawh a ni, Pathian engkim siamtu chu pakhat chauh a ni si a. Judaism aṭangin Kristian hi a lo pêng chhuak a, chu mi lo peng chhuak zirtirna chu a inang loin a kal hrang ta nuaih mai a ni. Chu Kristian zirtir danah chuan, ‘Mihringin thalrau kan pian chhuahpui,’ niin an hre tlat a, chu thlarau chu Eden huana Adama bawhchhiatna avang khan Pathian nena kan inzawmna a chah takah khan chatuan meidila hrem tuar tur a lo ni tain, Krista thisena tlanna chauh lo chuan mihring chu Pathian nen inzawm leh theihna nei tawh loin an ruat a, chuti ang chuan an lo inzirtir ta a ni. Chu zirtir dan chu he Gen. 2:7 thu nen chuan  a inkalh hlein a lang. Helai Bible changah hi chuan mihring chuan a lo pian khan nunna thlarau a pianpui nghal loh avangin Pathianin nunna thlarau a zuk pe a ang hle a, nge ni, a hnara nunna thaw a zu thawk luh kha nunna thlarau ni loin, boruak kan han hip a, kan han thawk halh halhna chauh hi em ni a lo pek zawk ni ang le? Chuti ang te a lo ni zawk a nih chuan Kristiante zirtir dan chuan mihring chuan a pian chhuah tirhin nunna thlarau a pianpui nghal a lo nih dawn chu. Mahse Pathian ringtute lo chuan Pathian thlarau an nei lo a, thuthlung Thar buah chuan Isua mitthi zing ata tho leh chu a zirtirte hnena a inlâr khân an chungah a thaw a, “Thlarau thianghlim nei rawh u...,” a ti niin an ziak a (Joh. 20:22). Bible-a an ziah dan ang chuan Isua chu a thiha a thawh leh hnuah Pathian ding lama chawimawia a awm phawt hma chuan a ringtute chu thlarau (Pathian hnena mi chu) pek an la ni rih lo niin a lang a (Joh. 7:39). Chutichuan Pentikos ni a lo thlen khan Thlarau chu pekin an awm ta a nih chu (tirh. 2:2-4). Amaherawh chu Isua zirtirte ni kher lo pawhin Thlarau chu an chang a, Thlarau Thianglhim lo thlen hma daih pawhin Thlarau chu an lo chang tawh a, baptistu Johana te, Puithiam Zakaria te leh mi dangte pawh an ni ang, Thlarau Thianghlima an khah thu chu kan hmu tho a ni. “Tin, Isua chu Thlarau Thianghlimin a khat a,” tih te (Luka 1:41), “tin, a pa (Johana pa) Zakaria chu thlarau thianghlimin a lo khat a,” tih te (Luka 1:67), Israelte chhandamtu tur lo nghak rengtu Jerusalem khuaa awm Sumeona chunga thlarau thianghlim a awm thu te (Luka 2:25) kan hmu a, heng hi “Zakhamna Thlarau,” tiin an vuah a ni awm e.

74. Zawhna   : Chuti a nih chuan Kristiante chuan an lo pian chhuah khan thlarau pian chhuahpui nghalin an inngai a, Pathian rinna nei lote chuan Pathian hnena mi thlarau an dawng lo a, Pathian ringtute chauhin Pathian hnena mi thlarau chu an dawng a, Pathian ring lo mite thlarau chu Pathianin hremin a thihboralsak dâwn niin an ngai tihna a ni maw? (Luka 12:5)

    Chhanna   : Ni e, Isuan, “Taksa tihluma thlarau tihlum thei lotute chu hlau suh ula; Gehena-a thlarau leh taksa tiboral theitu chu hlau zawk ang che u,” tiin a hrilh a ni (Matt 10:28). Chu vangin anni Kristiante chuan an lo pian chhuah khan thlarau an pian chhuahpui nghal ni awm tak a ni a, Pathian an rin loh phei chuan Pathian hnena mi nunna thlarau an nei thei lo; chung mite chu an thih hnu pawhin an thlarau chu Gehena-ah Pathianin a paih dawn a, a tihhlumsak dawn a nih chu.

                           Keini Zofate erawh chuan kan lo pian chhuah khan thlarau kan pian chhuahpui lo a, Pathian hnena mi nunna thlarau, “Zing” chu kan lo nei ta zawk a. Kan hriat lohna lamah siamtu Pathian duh loh zawng te kan lo tih palh pawhin Pathian hnena mi thlarau kan dawn chu kan chânin (hlohin) kan neih loh phah dawn lo a, kan thlarau chu Pathian hnena mi, Ama thlarau tho a nih avangin chu thlarau chuan thil sual a ti ve ngai si lo a, chatuana nun kan hloh phah ve dawn lo a ni. Kan taksa chu lo thi ta pawh nise, kan thlarau chu hrem tuar hauh loin min petu Pathian hnenah chatuana nung reng turin a awm ang.

75. Zawhna   : A nih leh chu Pathian ringtute chu an thih veleh van ramah, Paradis-ah chuan an awm nghal dâwn tihna em ni? An thlarau chu Pathian hnenah a kal nghal angin an sawi ṭhin a, a ṭhenin a ni loin an sawi bawk si a?

    Chhanna   : Chu tak chu a nia, Kristian ṭheuh ṭheuh pawh an inan lohna chu. An rin dân, an thurin hi Bible beh chhan veka siam ni mah sela, an innghahna ber Bible pawh hian sawi dan thlur khat chauh, chiang fek fawk hian a sawi si lo a, sawi dan kawi tam tak a nei a, an rin dan te pawh a hran phah a nih hi. Kal dan zawmze nei lo an nihna chu Mizo Kristianah hian an hlimthla chu a lang thei vek a ni.

                            Rin dan tam zawkah chuan Isua ringtute chu an thih veleh an thlarau chu Pathian hnena chho nal nal turah an ruat a, an taksa erawh chu lei lamah phumin leiah a awm rih a; nakinah Isua lo kal hunah lo tho lehin, a la thi ve hman lote thlarau nen van lamah an chho dawn niin an ring a ni ber mai. Chu tak mai chu a nuihzatthlâkna lai a awm. Ringtute thlarau chu an thih tirha vana Pathian hnena chho ta leh, Isua lo kal hnua an ruang lo tho leh chu a insiam pum leh dawn nge? Pakhata an insiam pum leh a nih loh chuan mi pakhat ni ṭhin kha pahnih an ni tawh dawn si a; boruakah an han intawh hunah khan, “Keimah kha i ni elo?” te pawh an la inti nual hlawm mahna! He rin dan, thih veleha an thlarau Pathian hnêna kal nghal tura ringtute chuan Isuan mi hausa leh Lazara tehkhin thu a sawi (Luka 16:19-31) leh amah an khenbeh laia a ding lama mi an khenbeh ve hnena a thu sawi kha (Luka 23:43) nghah chhanah an hmang a nih a rinawm.

                            Kristian zînga a tlêm zâwk rin dan erawh chuan, Isua ringtute chu an thih veleh an thlarau kha Pathian hnêna kal nghâl mai loin, Isua lo kal leh nghâkin an la mu vang vang rih a. Isua lo kal lehna tawtawrâwt thâwmah chuan an lo tho ang a, vân boruaka chho vung vung tûrah an ruat bawk a ni. Heti anga ngaitute hi chuan mihringin an neih ve thlarau chu kan hnara kan thaw chauh hi niin an sawi ve tlat thung a ni. Anni hian ṭan chhana an hman chu a hmaa kan sawi tak, a mihring siam hnâra Pathianin nunna thaw a pek thu (Gen. 2:7) leh ruh ro awm khâwmte hnena an nunna thaw atana thaw pek an nih thu (Ezek. 37:1-10) te hi a ni ang.

                          Heti anga Kristiante rin dân thlûr hnih inang loa an kalna chhan hi Bible chânga a ziah dân inang loin rin dân leh kalpui dân a tihdanglam theihzia han tar lang ta ila. Isua an khenbeh lai khan a sir tuakah mi pahnih an khengbet ve bawk a. An khenbeh pakhat chuan Isua hnenah, “Krista chu i ni lo em ni? Intidam la, keini pawh min ti dam ta che,” a ti a. Pakhat zawk erawh chuan chhan pahin a zilhhau a, “Pathian meuh pawh i hlau na nge? Thuhmun rengin an hrem che hi. Keini zawng hremzia reng kan ni; kan thiltih man chauh hmu kan nih hi; he mi hi zawngin engmah a tisual si lo,” a tih hnu chuan, “Isu, i ram i thlen hunah mi hre reng ang che,” a ti leh a.Hepa hian Isua hi mi tak niin a hria ni ngei tur a ni. Heta Isua chhan letna thu an ziah dân tak hian kawngro a suin awmzia a nei thui hle a ni. Isua chhannaah chuan ziah dan chi hnih a awm thei ta a, a thumal leh a hawrawp chu pakhatmah tidanglam hauh si loin, coma (,) dahna hmun a zirin a danglam thei a, chu chuan Kristiante chu thlur hnihin a kaltir thei ta a ni. Heti angin:-

                               1. “Tih tak meuhin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” tih hi Isua chhanna ziak dan pakhat chu a ni (Luka 23:43)

                               2. “Tih tak meuhin ka hrilh a che vawiinah hian, ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” tih hi ziah dan pakhat leh chu a ni.

                             A hmasa zawk sawi danah khi chuan Isua kha vawiin hi an khenbeh ni leh a thih ni kha lo ni ta ang sela;vawiinah ngei Isua hnenah Paradis-ah a awm tur thu a chiang a ni. A hnuhnung zawkah erawh chuan, Isua hnenah Paradis-ah a awm tur thu a hrilh chiang a, engtik niah nge a awm dawn tih erawh a sawi lo thung a ni.

76. Zawhna   : Chutichuan keini Zofate chu thil sual kan lo tih palh a nih pawhin Pathian chuan kan dam laiin kan thil sual tih man hremna chu keimahniah leh kan thlahteah min hmuhtir ang a, kan thih hnuah chuan kan thlarau chu a hrem ve dawn lo tihna a ni maw?

    Chhanna   : Hrem dawn lo. Kan dam lai ngei hian kan thil sual tih man chu hremna kan hmu ang a, kan fate, kan thlahte thleng pawhin. Chuti ang bawkin kan dam lai ngei hian kan thil ṭha tih lâwmman chu kan hmu bawk ang. Chu chu Pathianin kan pian hma daiha a lo rêl lâwk, a huna kan chunga lo thleng mai chu a ni a, “Khawrêl,” an lo tih ṭhin kha a ni

                            Kan pian lai khan thlarau kan pian chhuahpui lo a, kan thlarau hi chu Pathian hnena mi kan dawn a nih avangin a bawlhhlawh ve ngai lo a, thil sual a ti ve ngai hek lo a, Amah Pathiana mi a nih tlat avangin mahni taksa peng tu nge chatuana boral tura hrem chut chut duh ang le. Kan taksa thil sual tih chu kan Pathian hnen aṭanga kan dawn thlarauin engah ngawt nge hremna a lo tawh phah ve ang?

77. Zawhna   : A nih loh leh, thih hnu hian thawh lehna hi a awm ang em?

    Chhanna   : Mitthi tawh taksa hi a tho leh tawh dawn lo. Mihring hian pian ni a nei a, thih ni a nei bawk a; kha mitthi tawh taksa pumhlûm ruang kha a nakin hnu lam thil te hmu leh tûrin hruai kîra thawh lehtîr tûr a ni tawh lo. Pathian hnên aṭanga a dawn nunna thlarau erawh chu chatuana nung hlen tûrin a ding sa reng tawh a ni.