Editor Picks


widgeo.net

Thursday, February 23, 2012

LEILUNG HI PATHIAN DIN A NI(Anchhedawng ram a ni lo)

       Kum 1954 khan America ram president Franklin Pierce-an red Indian lal pakhat Chief Seatle-a ram zau tak mei chu leiah a dil a. Chu mi a chhan letna thu chu a ni. He thu avang hian Washington khawpuiah chuan Chief Seatle-a lim din a ni a. Ram leh hnam hi Pathian thu a nih hriaa sakhuapui tan lo chuan he Pathian thu thuk leh ropui tak hi hriatthiam chi pawh a ni lo. He Red Indian lalpa thu hi i lo ngaithla teh ang u.

Van boruak leh he leilung hralh han tum ngawt mai chu keini tan chuan tih sa loh a ni nghal mai. Lui tui inkhawh per seng seng te leh van boruak thiang te hi kan ta a nih si loh chuan lei tinin engtin nge i tin theih ang?
       Ka mite tan chuan he leilung khawilai hmun mai pawh hi hmun thianghlim leh zahawm a ni a, far thing hnah niin a chhun tlet ser ser te, luikam tiauvut zawng zawng te, ngaw pik deuh laia chhumleivak han zam chiai chiai te, phul rai eng iau uau leh rannung te tak te te chiap ri sep sep te hi ka mite khawsak relnaah hian an tel a; an hriatrengna thinlungah chuan hmun thianghlim luahtute an ni. Thing lian zinga thing tuai lo dawk chhuak ringawt pawh hian vunsente thinlungah chuan nghilh loh tur thurochhiah a hlan chhawng zel a ni.
    Mingo chu an thih pawhin van arsi zinga an tuallen hunah zawng, an pianna ram theihnghilh thakin an leng a; keini vunsen erawh chuan kan thih pawhin he kan chhungpuinu, kan lei mawi tak hi kan theihnghilh ve ngai lo. He khawvel leilung hi kan taksa peng a ni a, he khawvel taksa peng pakhat hi kan ni ve bawk. Pangpar rimtui tak takte hi kan farnute an ni a; sazuk te, sakawr te leh muvanlai thleng hian kan unaute an ni. lungpui tohlawt te, phaizawl dil tui te, sakawr hah rimtawng pangti sa te leh mihringte hi chhulkhat kual vek kan ni a sin.
      Chuvangin Washington khawpuia lal ropui tak pakhatin kan ram lei a duh thu min han hrilh hian, thil ropui tak min dil a ni. Lal ropui tak chuan keimahni inawm tleina tawk hmun min zuahsak ang tiin thu a rawn thawn a. Ani chu kan tan pa a ni ang a, keini pawh a fate kan ni ang a ti bawk. Chuti meuh a nih zawngin kan ram leisak atana min dilna hi kan ngaihtuah poh a ni ang chu, mahse a awlsam dawn lo. He ram hi kan tan hmun serh, hmun thianghlim a ni tlat a ni.
       Luite leh luipuia tui inkhawh thla var siau siau thin te hi tui an ni satliah ngawt lo a, min thlahtute thisen a nih hi. Kan ram hi in hnenah kan hralh ta a nih chuan, heng tui hi tui thianghlim leh zahawm a ni a, heng tui fim takah te hian in thla in hmuh apaingin ka mite tan he tui hian hriatrengna tam tak a pai a, thil thleng tawh tam tak nen a inkungkaih tlat a ni tih in rawn hre tur a ni a; in fate pawh in rawn zirtir tur a ni ang. lui tui luang ri ker ker hi ka pa aw a nih hi.
       Luipuite hi kan unaute an nih hi, kan tuihal dangchar laiin inhnangfakna'n kan hmang si a; luipuiah hian lawngleng te kan kar ve thin a, chung avang chuan kan fate kan chawm ve thei a ni. kan ram hi in hnenah kan hralh ta a nih chuan luipuite hi kan unaute an ni a, in unaute an ni ve bawk tih in hrereng tur a ni a, in fate pawh in zirtir tur a ni. Tun hnuah chuan in unau tu chungah pawh ngilneihna in lantir ang chu heng luipui tui chungah hian in lantir ve tur a ni.
      Mingoho chuan kan khawsak hi in hrethiam lo tih kan hre ve alawm. Mingo tan chuan leilung hmun khat leilung dang ang tho a ni a, a chhan pawh zan vak angin a duh chin tawk a la ringawt a, a mikhualna ram a ni. A tan chuan he leilung hu unau a ni lo a, a hmelma a ni zawk. Hmelma ni ta fam chu hmun khat a chen phulh tawh chuan a dang chen phul leh turin a insuan leh zel thin. Mingo chuan a pa thlan pawh kalsan a pawiti reng reng lo.Mahni fate hnen ngei atang pawhin he leilung hi a ruksak duh a, pawi a ti hek lo. Mahni pate thlan hmun leh mahni fate chanvo meuh pawhin hriatreng a hlawh lo. A tana nu, he leilung te, a unaupa, van boruak te hi thi fang ang leka a ruk a, leia hralh kual hi mingo chuan nunphungah a nei a ni. A duh tawk a ngah hnuah chuan he leilungah hian thlaler leh thlawhbua chauh a kalsan thin
       Kei zawngin engmah hi ka hre ve thiam lo, in nunphung leh kan nunphung hi a dang em a ni. In khawpui hmel te hian vunsen mit a tikham hluah hluah a sin! Mahse, chuti ngawt zawng Vunsen mawl leh hriatthiamna tlakchham vang a ni ta ve ang



Tuesday, February 21, 2012

THINGBUL, LUNGBUL BIA IN NI.


         Kan pipute kha sap missionary-te khan, "Thingbul, lungbul bia in ni. Isua hi ring ula, Vanramah in kal ang a, in rin loh chuan hremhmun meidilah in tla ang," an ti a. Hei hi Zo hnam chuan tak tak emaw tiin Isua ringtuah insiamin Kristianah an lut ta duak duak mai a ni. Zo hnam hian thingbul leh lungbul an be ngai reng reng lo a, anmahni tinatu ramhuai awmin an hria a, an natna a lo kian theihna'n thingbul leh lungbula awm, a tinatu ramhuaiin a kiansan theihna'n chung ramhuai hnenah chuan an inthawi mai zawk a ni. Pathianah an be reng reng lo. Hman lai, tuan leh mang atangin anmahni siamtu Chung Khuanu chu biain,
        "Chung khuanuin a hualhim ang che.
         Khaunu malsawmin awm zel ang che.
         Khuain zah a ngai ang a, hun tha i hmu ang.
         Khuanu samsuih, Khuanu leng ruat.
         Khuavang kal lai, Khuavang chhinchhiah.
         Chung Khaunu malsawmna zarah.
ti tein an lo sawi thin a ni.

Saturday, February 18, 2012

MIZO SAKHUA LEH KRISTIANNA

       Kristian zirtirna hnuaiah chuan miin ni tina a tihsual thinah hian Pathian hnenah tawngtaiin sual ngaihdam dilna leh thupha chawina thlenin Pathian chu a au chamchi thin. Pathian chuan lo ngaidam zel turah a ruat nge, a ni tin thil sual tih chu a sim phah ta e, tih lah a awm chuang lo. Eirukna te, hlemhletna te leh hun hman dik lohna te, sual dangte a tih a bang chuang lo niin a lang. Hla pakhatin,
     "Sualin tling lo mah ilangin, ka rawn dil zel ang a,
      Lalpa'n min ngaidam ve ang a,.......
a tih ang deuh hian sual ngaihdamna hi dil zel chuan tihsual leh zel pawh a pawi lo ni awm takin a lang thin
      Mizo pipute chuan sualna thuah chuan Pathian hnenah thupha an chawi ngai hauh lo nia! An sual avanga tawrhna lo awm chu an phu reng vanga Khua relah an ruat hmiah a, an chunga thil tha anga lo thleng te, thil tha lo anga lo thlengte chu khua relah an ruat hmiah thei a, Amaherawh chu an hriat lohvang leh loh theih lohna avanga an tihsual palahah(entirna'n an eizawnna kawnga nungchate thihna an thlenah te) Pathian hnenah sual ngaihdam dilna leh thupha chawina inthawi an hlan thin a, chuti anga sual thupha chawina an hlan tawh hnu pawha an chungah tawrhna a la thlen fo chuan Khua relah an ruat hmiah thei a ni. Heng thil te han ngaihtuah hian a va ropui em.

Sunday, February 12, 2012

ZIRTIRNA

ZIRTIRNA

v  Khawvêl hnam tinte leh kan \awng hman \heuh hi Chhungkuanuin min din tirh khan din hran nghal \heuh kan ni.
v  Mihring lo piang zingah Chungkhuanu anga biak tur leh rin tur pakhatmah an awm lo. Pialral min hruai thleng thei an piang hek lo. Mi tupawhin thilmak tihtheihna sangpui pawh nei mah se, Chungkhuanu thiltihtheihna hman tirin an awm tihna a ni.
v  Hringnun tisa lam hi pialralah kan luhpui dawn lova, Chungkhuanu a\anga chhuak NUNNA kan chan hi pialrala luahtu chu a ni.
v  Pathian Khuanu anga mihring biak telna chuan khawvel mihring zingah sakhaw hrang tam tak a piantir.
v  Engkim siamtu Chungkhuanu chauh kan biak \heuh hunah sakhuana avanga Indona khawvelah a awm ngai tawh loving. Mahni hnam mil \heuhin engkim siamtu chu kan be tawh zawk ang.
v  Chungkhuanu a\anga kan dawn NUNNA THLARAU bak mihringin thlarau hran kan nei lo. Thlarau hremna tur meidil a awm bawk hek lo.
v  Tisa thil tihdik loh chu tisaah vek seng a ni. Amahah leh a thlahah leh a tuchhuan thlenga seng theih a nih avangin chu chu hremhmun chu a ni.
v  Tisa hringnun \hatna dan zawh tlattu chu lei malsawmna amahah leh a thlahah leh a tuchhuan thlengin a dawng thei
v  Eng hnam pawh mahni ram leh hnam hawisan zawng sakhua reng reng chu hnam hmelma sakhua a ni.
v  Mahni hnam leh rama zichhuak ni lo sakhua pawm hi ram leh hnam phatsan sakhua a ni.
v  Mahni hnam leh ram leh engkim siamtu Chungkhuanu inkawp tlatah hian sakhaw dik chu a ding.
v  Mahni hnam leh ram hmanga a siamtu be tlattu chu malsawmna tam taka vurin a awm ang a, a dingchhuak bawk ang.

Thursday, December 29, 2011

MIZO SAKHUA LEH CHHUNGKUA


Sakhua hi ţawngkam pahnih, ‘Sa,’ leh ‘Khua,’ tih aţanga lokal a ni a. Hnam bil leh chhungkaw enkawltu leh kaihruaitu chu, ‘Sa,’ a ni a, khaw pum leh a chhunga awm zawng zawng hualhimtu, mihring leh mihring inkara thu sawitu chu, ‘Khua,’ a ni a, chu chu lam finin, ‘Sakhua,’ a lo ni ta a ni.

            Hmanlai aţangin Mizote chuan thil engkim siamtu leh enkawltu, malsâwm ţhintu, ‘Chung Khuanu,’ chu a awm ngei tih hriain an be ţhin a, Chung Khuanu chu zaidam tak, mi ţha leh leh dikte chu kawng tinrënga malsâwm ţhintu, thil diklo titu chungah erawh chuan vanduaina thlentîrtu a ni an ti. Chuvangin, siamtu Chung Khuanu duh loh zâwng ni a an hriatte chu an ti duh ngai lo. Chhungkuaah bul an ţan a, khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Mizo sakhua ropui leh danglam bik riauna chu khawvêl sakhaw lian dangte hnuhma niawm a lang lo hi a ni. Kan thawnthu(folktale) ţhenkhatah, ‘vai’ tihte lo lang bawk mah se Hindu sakhaw rawngkai âwm a tel chuang lo a, kan lo chhuk thlâkna lam Budhist sakhaw ziarang pawh a tel chuang lo.

            Mimal hmuhchhuah leh zirtirna aţanga lo chawr chhuak ni lo, an nunphung, an nitin khawsak dan leh an khawtlâng nunphung mila pipute’n sakhua an lo nei a, mirethei leh chhia-va te zarzo theih chi thil tamtak tihtur nei a sakhaw kawngkal an lo nei hi a ropui a ni. Tichuan Mizo sakhaw laimu, lairil ber chu khawvêla an nunkhawchhuah theihna tura mi huaisen leh tlâwmngaite chawimawi leh mi tamtakin an zâr an zo theihna tura thil ţha tih hi a ni. Thih hnua awm dan tur an kawhhmuh bakah an damlai ngei a thil ţha tih a keng tlat a. Chuti chuan dam chhunga mihring nun a vawng a, chênna tlâk leh engthawl taka khawsakna hmun nuamah Zoram hi a siam a ni. Mizo sakhaw kawngkal pumpuiah hian vangtlang tana thil ţha tih, zu leh sa leh, thlum leh al ţha pawh mahni a ei pha ve lo mi chhumchhiate buatsaih sak te, an nun khawchhuah ve theihna tura thil pawimawh tak khawtlang mipui chhan nana lu chhum, bân chhum huama mi kawlh, sa kawlh hmaa zám hauh lo a ring rawlh a mahni nun hial pawh chân ngamna nun a ni.

            Mi nun ngil leh pawi sawi ngai lo mi, midangte phûtna pawh nei lo a kawng hnawk ilo fahran pawh thian mawlh mawlh mai mi nih hi Khuanu duhzawng anih avangin chuti ang mi chu an dam rei a, an thih pawhin thih dan tluangtlam takin an thi ţhin tih a ni. Chuti ang mi chuan malsâwmna leh vanneihna pawh an khum bik a, an vankai zârzo turin vanduai chhungte pawhin an belin an suakah te an lut ţhin.

            Tin, mite tana hnawksak, mi awm eu, vantlang kawng tihnawka, ek mai mai chîng te, Chung Khuanu pawisa lo, mi sual chungchuangte chuan mi ânchhia leh chil chhak an tuar(pumpelh) ngai lo, dam pawh an dam rei lo. An thih pawhin hrehawm takin an thi ţhin an ti. Heng thil zawng zawngte hi chhungkua aţanga ţanin khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Tuna Mizoram, Kristian sakhuaah erawh hi chuan biak in-ah, puipunna hmun, camping, bethel leh crusade te a chanchin ţha chu puan tur niin an hria a, mimal leh chhungkua an kal kân avangin a lêrah a buk luai a, a chhung lam a ngêt zo ta a nih hi.

Ram thuthlung, hnam thuthlung tak taka harh inti Lal hnamte pawh hi in enfiah kan va ţûl em! a pâr kan tlân a, kan hlim a, chhungkua kan theihnghilh deuh em ni? Kan fate, kan tute tel ve tawh si loin Lalhnam nu leh pa, rinawm leh hlimpui tak tak kan ni mai em? Ram dang sakhaw zia hian chhungtin a rûn mek a nih hi. Chu mai chu a ni lo e, Kûtpui leh Kût dang dang kan sawngbawl dan te, kan hla thlûk leh kan kalphung tamtak hi kan sap khawp mai, engtia tihtur nge ni ang le? ţhalaite u, mawh la rawh u.

            Chuti chuan huau huau leh insawn san theih sakhaw kalphung hi bansanin, Mizo sakhaw kalphung diktak, mimal leh chhungkua, hnam leh khawtlang sakhua kan hmang tawh ang a, hnam dang saphun kan nihna chu hlip thlain chhungkaw thar din chuan Sâkung phunin bul kan ţan tawh ang a, Lapa laka kan rochan fanau lo piangte chu chatuan mi nihna famkima lo piang, Mizo hnam sakhaw kengtu an nih zia tarlanna leh hmuingilna kawng zawh turin ‘Nau lai hrilh’ kan hmang ţhin ang a, khawtlang, ram leh hnamin  ei leh bar zawnna kawnga hmuingilna leh Khuanu malsawmna kan dawn nan kum tin, ‘Fano dawi,’ leh, ‘Kawngpui siam,’ te kan hmang tawh ang a. Min thlahtu kan kan pi leh pu leh chhungkhat laina, kan hmangaih mual min liamsan tawh te kan ngaihhlut zia leh zahna lantir nan kum tin, ‘Mîm Kût,’ kan kan hmang ang a, kan eizawnna kawngah te, hriselna kawngah te kumtluana Khuanu venhimna kan dawn avanga lawmthu sawi nan, ‘Pawl Kut leh Chapchar Kut te kum tin kan hmang ţhin ang.

            Chumi hunah chuan Mizo sakhua Chatuan Pathian chu kan ram leh hnam nen ţhen theih loh, pumkhat anih zia kan chiang tawh ang a, kan eizawnna leh nitin kan khawsakphungte nen inzawm tlat, ţhen hran theih loh a ni tih a takin kan nunpui tawh ang. Serh leh sang, puithuna hmanga kaihhruai niin, hnam huaisen leh tlâwmngaih, hnam nun nghet leh sakhaw mi kan nihna chu a takin a pârchhuak ang a, khawvêl entawn leh zir tling kan ni tawh ang. Tichuan..
            ‘Mizoram tan ka lo piang a,
            Mizoram tan ka nung ang a,
            Mizoram tan ka thi ang,’
tiin hlapui kan rem tawh ang...!!

Sunday, November 13, 2011

MIZOTE HIAN KAN SAKHUA DIK KAN VAWN HUN CHUAN

          Mizote hian kan sakhaw dik tak hi kan hriat chian a ngai a, vawin ni a kan sakhua emaw kan tih kristianna hi kan sakhua a ni lo mai awm mange ka ti, a chhan chu sakhuana hi chuan mihringte min vawng thin a, sakhuana hi chuan mihringte kawng dikah min hruai thin a, sakhuana dikah hi chuan ram leh hnam hmangaihna a thu nghala, kawng diklo kan zawh dawn pawhin min hruai dik thin, chung chu sakhua dik awmzia chu a ni.

          Mahse vawin ni a kan sakhua vawn mek hi chu han ngaihtuah mai pawhin, zahna pakhatmah kan nei lo ni hian a langa, lang chiang deuh mai pakhat chu, Kristianna pawh hian eirukte hlep rukte a duh lo em em maia, mahse vawin ni a kristiana awm mek mizote khawsak dan hi, han ngaihtuah chuan sawi ngam loh khawp hi a awm a ni, chuvangin kan sakhua kristian hi chu zahna pakhat mah kan nei lo a ni.

          Kan eiruk, kan sualna kan bansan thei si lo, chuvangin mizote hian kan sakhua dik tak mai Pathianin min pek hi kan tlansan ta niin a langa, chu kan sakhua dik takah chuan ram hmangaihna a tel nghala, miin ram a hmangaih tawh chuan tunge eiru thei awm ang ni.Sakhuana dikah chuan mitin kan in hmangaih tawh anga, mitin thinlung a thianghlim tawh dawn si a,sakhua kan zah tawh dawn si a, sakhuana dik chuan a keng tlang dawn a ni.

          Vawin ni a kan sakhuana hi chu inchei nan te, kan sual thup nante phaw (inthup) nan chuah kan hmang mai si a nih hi, Biakin ah kan inkhawmin hmangaina kan sawi uar em em a,hmangaihna chuah lo chu tumah engmah ba lo turin kan sawi a,mahse kan sumdawnna lamah te chuan kan in bum duh a, sawrkar hna lian leh Minister leh Chiefminister hna kan va thawhna lamah chuan mirethei chan ai pawh kan va eiruk duh bawk chhung hi chuan chu sakhua chu kan sakhua kan ti thei dawn em ni? Aw!!! mizo mipuite u harh ila kan sakhua dik tak mai Lalpa min pek sakhuaah hian awm ila ti chuan zoram mipuite chu kan hlim ngei ang .hnamsakhua.blogspot.com

Monday, October 24, 2011

SETANA HI A AWM TAK TAK EM?



            Mizo Kristian, Pathian ringtu ţhaa inruatte chuan, tute’n emaw suahsual rawng an han bawl hlek tawh reng reng chuan, “setana thu zawmtu,” an ti thla chawt zel tawh mai a. setana’n sual ti turin a thlem niin an ngai hmiah mai a ni. He Setana an tih hi ramhuai Lalpa niin an ruat tlat bawk a ni. Mahnia nun hran neia awm ve hrim hrim leh mihringte thil sual ti tura thlem ţhintu ramhuai zawng zawng thunun vektu, amah pawh ramhuai niin an ruat ţhin a ni. Vana vantirhkoh tam tak zinga awm ţhin leh, Pathian chunga a hel tâk avanga vantirhkoh dang tam tak pawh thunun tela ama hoa van aţanga leia hnawh thlaka awm ta niin Kristiante chuan an ruat tlat a ni.
            ‘Setana’ han tih hian Kristian zungzam dik tak mai aţanga Mizote chuan a hming hi kan lo hriat ve a ni chauh mai a. Kristian an awm hma daih tawh khan Torah buah te, Samaritan Pentateuch buah te, Apogripha bu lamah te a lang daih tawh a. Tuna Bible thuthlung Hlui buah pawh a chuang a ni. A hming hrim hrim pawh hi a hrang hrang ziak te a awm a. ‘Setana’ tih a nih lain a ţhenah chuan ‘Diabola’(devil) an ti a. A ţhenah ‘Lucifera’ an ti bawk a ni. Tin, Rul tih emaw, ‘Rûlpui tar’ tih emaw, ‘Varparha’ tih emaw a ni bawk a ni. A hming  lanna hi tam hle mah sela a lo lansarhna bikte chauh han tarlang tai la, kan thu sawi tur a fiah zawk theih nan.
            Genesis buah, bung 3-naah chuan Evi thlemtu ‘rûl’ angin a  lo lang phawt mai a, ramsa zinga fing vervek ber niin a ziak lang a. Hetah hian rûlin mihringte a hnehna tihlanna a ni phawt mai. Number 21:9-ah chuan Mosian dâr rûl a siam a, banah a khai a; rûl chuk na miin a chuk tawh he dâr rûl khai en apiang an damna turin. Hetah hian rûl chu hnehin a awm a ni tih a tilang vet hung a. joba buah chuan Setana a nihna hming ngeiin Jobate chhung inkhawmnaah ‘Varparh zing lam fapa’ angin a sawi thung a. Zakaria buah chuan Setana chu Pathian a hauhtir bawk a. chung chu lo duh tawk rih mai ta ila.
            A hmasa berah chuan Evi thlemtu rûl chu Evi rilru kha a ni. Adama rilru aţanga châkna lo chhuak chuan amah Adama ngei chu a thunun zui a, rûlin mihring a thlem thei ngawt lo reng reng. Mihringte thlemthlu thei khawpa fing vervek chu rûl a awm lo a ni. ‘ramsa’ a ti si a. mihringte hi ramsa mai mai kan nih thu Lal Saula chuan a sawi a ni. Mihring rilru hi a verther ţhin a, mahni lehmahni an inbum fo a, ‘Bum hmang, chhe lailet der a ni’ tih a ni.
            Mosian thlalera dâr rûl a khai kan pawh kha mahni leh mahni inbum ţhin mihring Isua entirna a nih daih kha (Num.21:9, Joh.3:14). Isua thlalerah ni 40 leh zan 40 chaw ngheia a awm laia Diabola thlema a awm thu an ziak pawh kha ama rilru nen an inkawmna mai mai a nih kha. Khatiang chiah kha a ni, Joba leh a chhungte an chhûng inkhawmna Setana lo tel ve anga an ziak te kha. Mihring rilru dik lo kan hriat leh thil ţha lo, lo thleng kan hriat te hi Setana tih angina kan puh a ni zawk a, a hranin Setana hi a awm hauh lo mai. Mihring chu ama thinlung bumin a awm ţhin a, mi dang pawh a tihder a, ama mihringpui ngei pawh a bun ţhin zâwk a ni si a. Bum hmang awmkhawm an ni, Jeremia chuan a ti a ni.
            Setana hi a hrana awmin van Pathian laka a hel avangin Van aţangin leiah an paih thla a ni lo. Mihring hian Pathian remruat a dodal ţhin a, chuvang chuan Pathianin chatuan nun a buatsaihsak hi an hre thei lo a, an hmu thei lo ţhin zâwk a ni tih Genesis bua Nunna Thing rah chu eia an nun reng loh nana Eden aţanga hnawh chhuah an nihna hian a entir chiang a ni. Isua kha leiah, ran thlengah muin tlâwm takin mihring zingah a lo piangin a rawn khawsa ve dawn tih hriattir lawkna atan Vanparha, zing lam fapa chu leiah sah thlâkin a lo awm thu an ziak a ni zawk bawk. Isua kha Setana angina a chantir a nih chu. Mihring sualna hi Setana chu a ni a, sual chu hnehin a awm tih a sawi lanna a ni. Petera pawh khan, “Setan, ka hnungah kal rawl..” a tih kha. Vanah indona awm anga sawiin, Mikaela leh a hote chuan Setana leh a hote chu hnehin leiah an paih thla niin a sawi bawk a ni. Khang te pawh kha Isua ni 40 leh zan 40 chaw a nghei hnu a, Setana nen inbeia inthlem vel anga an sawi te nen khan angkhat tlang vek a ni, an sawi mak kual mai mai a ni. Khatiangin van indona pawh a awm lo, awm anga sawi mai mai a ni. Tin, vantirhkoh chak takin Setana chu man anga a sawi te pawh kha leilawtah a khar khum anga a sawi te kha, Rome sawrkar thuneihna remchanga hmanga Isua an man a, an tihhlum hnua an phum tak thu an sawina mai a ni. Khawvel zawng zawng bumtuah an ngai a nih kha. “Tidertu” an tit lat si a.
            A tawp berah chuan, Setana hi a hran a lo awm lo hrim hrim a ni tih a chiang a. Tuna kan han tarlan mai ang pawh hian a fiah a. Ţhenkhat tân erawh chuan a la fiah zo lo deuh pawh a ni mai thei e. Setana hi Kristian zungzam leh Bible-a ziak aţanga lo lang mai a ni a, a tak tak a awm a nih chuan mihring hi a ni tih a lo chiang thei ta a ni. Rûl hian a bum hauh lo ang che.

Sunday, October 2, 2011

KAN PATHIAN BIAK DAN HNAM SAKHUA A NIHNA


BUMIN AWM SUH


India ram mi thenkhat chuan sakhaw hotu hmasa berte zinga Mi Lord Adinath chu ayas 100,000,000,000 (tluklehdingawn za) daih tawhah khan khawvelah a lo kal niin an ring. Payas hi hun rei zawng sawina a ni a; mel killi tia zeta lian tuizemah samzai a khatin hnawh ni ta sela, sava pakhatin kum za danah zai khat zelin pu chhuak ta sela. Chu tuizema samzai zawng zawng chu a put ral thak hnuah payas khat a ni ang. An ngaih danin khawvel hi engtia rei tak ni tawh ang maw (sakhaw hrang hrang lo pian chhuah dan V.L. Zaikima, P-3)

            China mithiam(scientist) te sawi dan chuan he khawvela mihring lo awmna hmasa ber chu China ram Yunan Province leh Burma rama Shan State vel hi a ni an ti a, chu chu tunhma kum 8,000,000 velah khan niin an sawi. (Ref. to Hongkong, 18 April, thupuan leh Culcutta 19.4.1977 No. 10B/NC 11 1st.column & para, P-1) Khawvela nunna lo awm tan hun leh a lo awm dan hi kum 6,000,000,000(tluklehdingawn sangruk) laia upaah an pawm a ni (Hriatna ril-K. Pachhunga M.Sc Lecturer-Lunglei College). Kum 1891-ah khan Java thliarkarah mihring luruh an hmu chhuak a, Dutch mi niin an hria a, tunhma kum 1,5000,000 vela mi kha niin an hria.

            Zofate hi B.C 5,000 – 2,000 vel khan China ram Yunan Province leh Shan State (Myanmar) ramri bul vel Lungleng, Lungtian leh Thakthing khuaah te khian an lo cheng ngei a (Mizo chanchin Col. V. Lunghnema, P-2); tin, Russia mithiamte chuan kum 120,000 kal taa mi  kha nausen thla ruk mi, hlum bel chhunga awm chu Siberia ram vawtah an hmu chhuak bawk a ni (Moscow -10th July, 1977 No. WB/NC II, P-1, column 1 and Mizo chanchin – Col. V. Lunghnema,P-7, 2para). Zofate hi hlamzuiha thi chu hlum bela daha inphum thin hnam kan ni. Bible lamah chuan Genesis ziaktu Mosia chuan mihring hmasa ber lo awmna chu eden huanah niin a tarlang a, kum B.C 4001-a lo awm tan nia ziak a ni(Ref. to Chain Bible, U.S.A)
            Engle khaw le keini zofate hian India mite ngaih dan te, China mite ngaih dan te, juda mite ngaih dan te leh khawvel hnam hrang hrang te ngaih dan te hi kan kawng atana lo hmang ve ngawt chi kan ni lo hrim hrim a, kan hriatna leh kan chhuina a ril lo a nih pawhin hnam dangte chhuina ril tak tak kha kan kawng a ni chuang lo reng reng a ni. Kan hriat theih china kan din fel mai pawhin din sual a awm thei lo a, nih thelh a awm thei chuang hek lo.
            Tin, khawvel hi engtia rei nge tih leh mihringte hi eng hun laia lo awm tan nge kan nih hre pha lo mah ila, Pathian chung Khuanu chuan mihringte a din tirh lai khan keini Zofate pawh hi min din ngei a, Khawvel hun lo kal zelah tute emaw atang lo piang chawp kan ni lo reng reng a, hnam dang thlah atanga lo piang kan ni lo. Khuanuin hnama a din fel nalh kan ni tih hria ila, Tuna kan luah ram hi min dahna a ni ngei a, kan ram pawh a ni bawk a ni. Kan tisa boral hnu pawha chatuana kan nunna turin Amah chatuan mi, Chung Khuanu chuan a nunna min pein min chantir a, he chatuan nun hi leilung luah tura min din atanga min pek, mahni hun theuha kan dawn leh kan chan mai a ni si a.
            Kan ram leh hnam, leilung leh lui luang, lungpui leh thing lah mau te, kan chenna khua leh tui te hmanga min siamtu Lal, Chung Khuanu kan fak hunah chuan kan ram leh hnamah Lal lungawi kum a lo thleng ang a, ram a adam ang a, hnam a dam bawk ang.
            Mi ram changthlan bang tawhin,
Kan ram leh hnam i changthlan taw hang u.

MÎM KÛT THUCHAH


Kan hnam kût zinga puithu leh urhsun ber chu Mîm Kût hi a ni a. He kût hi a pawimawhin, a ril a, a urhsun a, a sakhua hle a ni.
            A lo chhuah dan …
            Hmanlai, kan pi leh pute hun lain nupa inhmangaih tak mai Tlingi leh Ngama te nupa hi an awm a. Chutia inhmangaih taka hlim tak leh inngeih taka an awm lai chuan vanduaithlak tak maiin Tlingi chuan a boral san ta hlauh mai a, Ngama chuan a ngai em em mai a. Vawi khat chu a lungleng ţap nasa lutuk chu nikhaw hrelovin a awm ta a. Chutia nikhaw hrelova a awm lai chuan zel an tih ang hian a awm ta a. Chutah chuan a nupui ngaih em em Tlingi chu a lo hmu a, a lo cher em em mai a. Ngama chuan lainat  tak maia eng vanga cher em em nge a nih tih a han zawh chuan Tlingi chuan an awmna hmuna eitur a van thu leh a harh leh hunah chuan eitur rawn chhiah(pe) ţhin turin a chah ta a.
            Tichuan Ngama  lo harh leh chuan kum tinin a vaimim leh an thlai thar dang engemaw zat chu Tlingi ei veah tiin a dah hrang ta ziah a. Chuta ţang chuan midang pawhin Ngama tih dan chu hriain kum tin vaimim leh an thlai thar te chu an chhungte thih tawh tan an dah hrang ve ta ziah a.
            Tichuan, heta ţang hian Zofate kûtpui pakhat Mîm Kût hi a lo chhuak ta a ni. Tichuan, Mîm Kût hi Pathianin mihringte a pêk inhmangaih tawnna aţang lo chhuak a ni a, a Pathian thu em em a ni.
            A hun…
            Mîm Kût hi kan hman hun pangngaiah chuan Thiţin(September)thlaah hman ţhin a ni a. Amaherawh chu Mizo lal pakhat Rolura nupui sun lunglêng, nupui dang neih leh duh tawh chuan Thlazing(August) thlaah Mîm Kût a hmang ta mai a, chuta ţang chuan khaw ţhenkhat chuan Thlazing thla hian Mîm Kût an hmang ta bawk ţhin a ni. A dik takah chuan Thiţin Thla hi kan pi leh pute hman ţhin dan pangngai chu a ni.
            Tin, tuna mi tam berin kan hriat dan leh Calender-ah te pawh kan hmuh dan tam berah hian August thla hi Thiţin thla leh September thla hi Mîm Kût thla tiin hriain kan hmu ţhin. Hei hi a dik chiah lo; Thiţin thlaah hian Mîm Kût an hmang ţhin a ni zawk. A hranpain Mîm Kût thla a awm lo.
            An hman dan…  
            Kan pi leh pute hunlai chuan Mîm Kût niah hi chuan chhungtinin an u leh nau, nu leh pa, pi leh pu, an thlahtu thi tawh zawng zawngte sûnna leh hriatrengna, zahna lantirna hun an hmang ţhin a. An hmangaih fam tawhte chu an ngai em em mai a, khawhar hlate sa in, an ţap hawm hawm mai ţhin a ni. Tichuan, he hunah hian an thlai thar vaimîm te leh thlai chi hrang hrangte chu an hmangaih fam tawhte pualin an dah ţhin a, chu chu thlaichhiah an ti a. Kût a lo zawh hunah chung an thlaichhiahte chu anmahniin an ei bakah a ţhente chu mi harsa, ţanpui ngaite an pe ţhin a ni. He Kût hi fam chang tawhte zahna, hriatrengna leh sûnna Kût, hmangaih fam tawhte avanga ţanpui ngaite ţanpuina Kût a ni.
            Tunah engtin nge ni ang?
            Kan hnam Kût pawimawh dangte bakah; min thlahtu kan pi leh pu, nu leh pa, u leh nau, kan hmangaih fam tawh zawng zawngte leh kan hnam chhantu kan mihrang pasalţha mual liam tawh zawng zawngte sunna, hriatrengna leh zahna lantirna kut ropui leh hlu, hnama min dintu Pathian min pek, kan Pathian biakna Kût ropui chu sakhaw dang kan vawn aţang khan kan lo hnawl ta mai a. Hnama min dintu Pathianin Amah biakna leh chawimawina tur min pek kan hnam thilte kan hnawl aţang chiah khan kan hnam nun chu nasa takin a kehchhe chho ţan ta a. Tuna kan hnam, khawtlang leh chhungkaw nun chhiatna chhan hi Pathian remruat dodala Amah Pathian ngeiin min pek kan hnam ze pawimawhte kan hnawl vang a ni.
            Amaherawhchu, heng kan hnam zepuite min petu chu a thiltih leh remruatte sawh sawn a, ti danglam ve ngai lo Pathian a nih tlat avangin kan hnam kût ropui Mîm Kût ngei pawh chu zawi zawiin hnam mipui thinlungah a lo nung leh ţan ta.. Lalpa chu fakin awm rawh se! Chutih rual erawh chuan kan hnam ze kungpui chu a nih dan tur anga ţhang chho lo a, a kung tih tliah a lo nih tawh avangin engti anga ţhantir leh tur nge tih hi hriatthiam har tak a nit a. Pathian thiltum ngaichang chunga ngun taka ngaituah a ţul a ni.
            He kan kûtpui hi a ţhan chhoh dan tur anga tunlai khawsakphung mila kalpui ţûl tawh ni mah sela a zepui erawh kan hloh thiang lo. Chuvangin a pawimawh hmasaah chuan Mîm Kût hi kan pi leh pu, nu leh pa, u leh nau leh kan hmangaih fam tawh zawng zawngte sunna, hriatrengna leh zahna lantirna Kûtpui a ni tih kan hre tur a ni. Chuti chuan, Zofa chhungtinte chuan he hun/ni pawimawh lo thlen hi chuan kan chhungkua emaw, mahni awmna hmun ţheuhvah emaw, kan hmangaih fam tawhte leh kan hnam chhantu pasalţhate zahna, sûnna leh hriatrengna hun urhsun taka hman tur a ni a. Anmahni pual hian kan thil neih sum leh pai emaw, eitur lam chi emaw te chu thlaichhiah atan hmangin, kan hmangaih kal ta te hlutna leh zahawmna hi i vawng him tlat ang u. Tihuan, heng thlaichhiah tling khawmte hi ţanpui ngai kan hriatte hnenah phal takin hlan ila, Chu chuan kan hmangaih kal ta te kan ngaih hlut zia a takin kan lantir a, an nun hlutna lah Pathian malsawmna kan dawng lêt dawn si a.
            A tawp berah chuan kan hnam ze pawimawh chi hrang hrangte hi hnama min dintu, nihphung leh zia min petu Pathian kan biakna leh kan hriatrengna, zahna lantirna leh chawimawina tura Amah Pathian ngeiin mi pek a nih avangin mi tihdan hawh chawpa Pathian biak tum hi milem biakna tluk a ni tih hriain chênna ram leilung min pe a, hnama min dintu Pathian min pêk ngei kan hnam zia leh nihphung hmang hian kan Pathian hi i be zel ang u. Chu chu hnam dinchhuahna leh hmuingilna kawng a ni si a.Mim Kut