Editor Picks


widgeo.net

Thursday, December 29, 2011

MIZO SAKHUA LEH CHHUNGKUA


Sakhua hi ţawngkam pahnih, ‘Sa,’ leh ‘Khua,’ tih aţanga lokal a ni a. Hnam bil leh chhungkaw enkawltu leh kaihruaitu chu, ‘Sa,’ a ni a, khaw pum leh a chhunga awm zawng zawng hualhimtu, mihring leh mihring inkara thu sawitu chu, ‘Khua,’ a ni a, chu chu lam finin, ‘Sakhua,’ a lo ni ta a ni.

            Hmanlai aţangin Mizote chuan thil engkim siamtu leh enkawltu, malsâwm ţhintu, ‘Chung Khuanu,’ chu a awm ngei tih hriain an be ţhin a, Chung Khuanu chu zaidam tak, mi ţha leh leh dikte chu kawng tinrënga malsâwm ţhintu, thil diklo titu chungah erawh chuan vanduaina thlentîrtu a ni an ti. Chuvangin, siamtu Chung Khuanu duh loh zâwng ni a an hriatte chu an ti duh ngai lo. Chhungkuaah bul an ţan a, khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Mizo sakhua ropui leh danglam bik riauna chu khawvêl sakhaw lian dangte hnuhma niawm a lang lo hi a ni. Kan thawnthu(folktale) ţhenkhatah, ‘vai’ tihte lo lang bawk mah se Hindu sakhaw rawngkai âwm a tel chuang lo a, kan lo chhuk thlâkna lam Budhist sakhaw ziarang pawh a tel chuang lo.

            Mimal hmuhchhuah leh zirtirna aţanga lo chawr chhuak ni lo, an nunphung, an nitin khawsak dan leh an khawtlâng nunphung mila pipute’n sakhua an lo nei a, mirethei leh chhia-va te zarzo theih chi thil tamtak tihtur nei a sakhaw kawngkal an lo nei hi a ropui a ni. Tichuan Mizo sakhaw laimu, lairil ber chu khawvêla an nunkhawchhuah theihna tura mi huaisen leh tlâwmngaite chawimawi leh mi tamtakin an zâr an zo theihna tura thil ţha tih hi a ni. Thih hnua awm dan tur an kawhhmuh bakah an damlai ngei a thil ţha tih a keng tlat a. Chuti chuan dam chhunga mihring nun a vawng a, chênna tlâk leh engthawl taka khawsakna hmun nuamah Zoram hi a siam a ni. Mizo sakhaw kawngkal pumpuiah hian vangtlang tana thil ţha tih, zu leh sa leh, thlum leh al ţha pawh mahni a ei pha ve lo mi chhumchhiate buatsaih sak te, an nun khawchhuah ve theihna tura thil pawimawh tak khawtlang mipui chhan nana lu chhum, bân chhum huama mi kawlh, sa kawlh hmaa zám hauh lo a ring rawlh a mahni nun hial pawh chân ngamna nun a ni.

            Mi nun ngil leh pawi sawi ngai lo mi, midangte phûtna pawh nei lo a kawng hnawk ilo fahran pawh thian mawlh mawlh mai mi nih hi Khuanu duhzawng anih avangin chuti ang mi chu an dam rei a, an thih pawhin thih dan tluangtlam takin an thi ţhin tih a ni. Chuti ang mi chuan malsâwmna leh vanneihna pawh an khum bik a, an vankai zârzo turin vanduai chhungte pawhin an belin an suakah te an lut ţhin.

            Tin, mite tana hnawksak, mi awm eu, vantlang kawng tihnawka, ek mai mai chîng te, Chung Khuanu pawisa lo, mi sual chungchuangte chuan mi ânchhia leh chil chhak an tuar(pumpelh) ngai lo, dam pawh an dam rei lo. An thih pawhin hrehawm takin an thi ţhin an ti. Heng thil zawng zawngte hi chhungkua aţanga ţanin khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Tuna Mizoram, Kristian sakhuaah erawh hi chuan biak in-ah, puipunna hmun, camping, bethel leh crusade te a chanchin ţha chu puan tur niin an hria a, mimal leh chhungkua an kal kân avangin a lêrah a buk luai a, a chhung lam a ngêt zo ta a nih hi.

Ram thuthlung, hnam thuthlung tak taka harh inti Lal hnamte pawh hi in enfiah kan va ţûl em! a pâr kan tlân a, kan hlim a, chhungkua kan theihnghilh deuh em ni? Kan fate, kan tute tel ve tawh si loin Lalhnam nu leh pa, rinawm leh hlimpui tak tak kan ni mai em? Ram dang sakhaw zia hian chhungtin a rûn mek a nih hi. Chu mai chu a ni lo e, Kûtpui leh Kût dang dang kan sawngbawl dan te, kan hla thlûk leh kan kalphung tamtak hi kan sap khawp mai, engtia tihtur nge ni ang le? ţhalaite u, mawh la rawh u.

            Chuti chuan huau huau leh insawn san theih sakhaw kalphung hi bansanin, Mizo sakhaw kalphung diktak, mimal leh chhungkua, hnam leh khawtlang sakhua kan hmang tawh ang a, hnam dang saphun kan nihna chu hlip thlain chhungkaw thar din chuan Sâkung phunin bul kan ţan tawh ang a, Lapa laka kan rochan fanau lo piangte chu chatuan mi nihna famkima lo piang, Mizo hnam sakhaw kengtu an nih zia tarlanna leh hmuingilna kawng zawh turin ‘Nau lai hrilh’ kan hmang ţhin ang a, khawtlang, ram leh hnamin  ei leh bar zawnna kawnga hmuingilna leh Khuanu malsawmna kan dawn nan kum tin, ‘Fano dawi,’ leh, ‘Kawngpui siam,’ te kan hmang tawh ang a. Min thlahtu kan kan pi leh pu leh chhungkhat laina, kan hmangaih mual min liamsan tawh te kan ngaihhlut zia leh zahna lantir nan kum tin, ‘Mîm Kût,’ kan kan hmang ang a, kan eizawnna kawngah te, hriselna kawngah te kumtluana Khuanu venhimna kan dawn avanga lawmthu sawi nan, ‘Pawl Kut leh Chapchar Kut te kum tin kan hmang ţhin ang.

            Chumi hunah chuan Mizo sakhua Chatuan Pathian chu kan ram leh hnam nen ţhen theih loh, pumkhat anih zia kan chiang tawh ang a, kan eizawnna leh nitin kan khawsakphungte nen inzawm tlat, ţhen hran theih loh a ni tih a takin kan nunpui tawh ang. Serh leh sang, puithuna hmanga kaihhruai niin, hnam huaisen leh tlâwmngaih, hnam nun nghet leh sakhaw mi kan nihna chu a takin a pârchhuak ang a, khawvêl entawn leh zir tling kan ni tawh ang. Tichuan..
            ‘Mizoram tan ka lo piang a,
            Mizoram tan ka nung ang a,
            Mizoram tan ka thi ang,’
tiin hlapui kan rem tawh ang...!!

Sunday, November 13, 2011

MIZOTE HIAN KAN SAKHUA DIK KAN VAWN HUN CHUAN

          Mizote hian kan sakhaw dik tak hi kan hriat chian a ngai a, vawin ni a kan sakhua emaw kan tih kristianna hi kan sakhua a ni lo mai awm mange ka ti, a chhan chu sakhuana hi chuan mihringte min vawng thin a, sakhuana hi chuan mihringte kawng dikah min hruai thin a, sakhuana dikah hi chuan ram leh hnam hmangaihna a thu nghala, kawng diklo kan zawh dawn pawhin min hruai dik thin, chung chu sakhua dik awmzia chu a ni.

          Mahse vawin ni a kan sakhua vawn mek hi chu han ngaihtuah mai pawhin, zahna pakhatmah kan nei lo ni hian a langa, lang chiang deuh mai pakhat chu, Kristianna pawh hian eirukte hlep rukte a duh lo em em maia, mahse vawin ni a kristiana awm mek mizote khawsak dan hi, han ngaihtuah chuan sawi ngam loh khawp hi a awm a ni, chuvangin kan sakhua kristian hi chu zahna pakhat mah kan nei lo a ni.

          Kan eiruk, kan sualna kan bansan thei si lo, chuvangin mizote hian kan sakhua dik tak mai Pathianin min pek hi kan tlansan ta niin a langa, chu kan sakhua dik takah chuan ram hmangaihna a tel nghala, miin ram a hmangaih tawh chuan tunge eiru thei awm ang ni.Sakhuana dikah chuan mitin kan in hmangaih tawh anga, mitin thinlung a thianghlim tawh dawn si a,sakhua kan zah tawh dawn si a, sakhuana dik chuan a keng tlang dawn a ni.

          Vawin ni a kan sakhuana hi chu inchei nan te, kan sual thup nante phaw (inthup) nan chuah kan hmang mai si a nih hi, Biakin ah kan inkhawmin hmangaina kan sawi uar em em a,hmangaihna chuah lo chu tumah engmah ba lo turin kan sawi a,mahse kan sumdawnna lamah te chuan kan in bum duh a, sawrkar hna lian leh Minister leh Chiefminister hna kan va thawhna lamah chuan mirethei chan ai pawh kan va eiruk duh bawk chhung hi chuan chu sakhua chu kan sakhua kan ti thei dawn em ni? Aw!!! mizo mipuite u harh ila kan sakhua dik tak mai Lalpa min pek sakhuaah hian awm ila ti chuan zoram mipuite chu kan hlim ngei ang .hnamsakhua.blogspot.com

Monday, October 24, 2011

SETANA HI A AWM TAK TAK EM?



            Mizo Kristian, Pathian ringtu ţhaa inruatte chuan, tute’n emaw suahsual rawng an han bawl hlek tawh reng reng chuan, “setana thu zawmtu,” an ti thla chawt zel tawh mai a. setana’n sual ti turin a thlem niin an ngai hmiah mai a ni. He Setana an tih hi ramhuai Lalpa niin an ruat tlat bawk a ni. Mahnia nun hran neia awm ve hrim hrim leh mihringte thil sual ti tura thlem ţhintu ramhuai zawng zawng thunun vektu, amah pawh ramhuai niin an ruat ţhin a ni. Vana vantirhkoh tam tak zinga awm ţhin leh, Pathian chunga a hel tâk avanga vantirhkoh dang tam tak pawh thunun tela ama hoa van aţanga leia hnawh thlaka awm ta niin Kristiante chuan an ruat tlat a ni.
            ‘Setana’ han tih hian Kristian zungzam dik tak mai aţanga Mizote chuan a hming hi kan lo hriat ve a ni chauh mai a. Kristian an awm hma daih tawh khan Torah buah te, Samaritan Pentateuch buah te, Apogripha bu lamah te a lang daih tawh a. Tuna Bible thuthlung Hlui buah pawh a chuang a ni. A hming hrim hrim pawh hi a hrang hrang ziak te a awm a. ‘Setana’ tih a nih lain a ţhenah chuan ‘Diabola’(devil) an ti a. A ţhenah ‘Lucifera’ an ti bawk a ni. Tin, Rul tih emaw, ‘Rûlpui tar’ tih emaw, ‘Varparha’ tih emaw a ni bawk a ni. A hming  lanna hi tam hle mah sela a lo lansarhna bikte chauh han tarlang tai la, kan thu sawi tur a fiah zawk theih nan.
            Genesis buah, bung 3-naah chuan Evi thlemtu ‘rûl’ angin a  lo lang phawt mai a, ramsa zinga fing vervek ber niin a ziak lang a. Hetah hian rûlin mihringte a hnehna tihlanna a ni phawt mai. Number 21:9-ah chuan Mosian dâr rûl a siam a, banah a khai a; rûl chuk na miin a chuk tawh he dâr rûl khai en apiang an damna turin. Hetah hian rûl chu hnehin a awm a ni tih a tilang vet hung a. joba buah chuan Setana a nihna hming ngeiin Jobate chhung inkhawmnaah ‘Varparh zing lam fapa’ angin a sawi thung a. Zakaria buah chuan Setana chu Pathian a hauhtir bawk a. chung chu lo duh tawk rih mai ta ila.
            A hmasa berah chuan Evi thlemtu rûl chu Evi rilru kha a ni. Adama rilru aţanga châkna lo chhuak chuan amah Adama ngei chu a thunun zui a, rûlin mihring a thlem thei ngawt lo reng reng. Mihringte thlemthlu thei khawpa fing vervek chu rûl a awm lo a ni. ‘ramsa’ a ti si a. mihringte hi ramsa mai mai kan nih thu Lal Saula chuan a sawi a ni. Mihring rilru hi a verther ţhin a, mahni lehmahni an inbum fo a, ‘Bum hmang, chhe lailet der a ni’ tih a ni.
            Mosian thlalera dâr rûl a khai kan pawh kha mahni leh mahni inbum ţhin mihring Isua entirna a nih daih kha (Num.21:9, Joh.3:14). Isua thlalerah ni 40 leh zan 40 chaw ngheia a awm laia Diabola thlema a awm thu an ziak pawh kha ama rilru nen an inkawmna mai mai a nih kha. Khatiang chiah kha a ni, Joba leh a chhungte an chhûng inkhawmna Setana lo tel ve anga an ziak te kha. Mihring rilru dik lo kan hriat leh thil ţha lo, lo thleng kan hriat te hi Setana tih angina kan puh a ni zawk a, a hranin Setana hi a awm hauh lo mai. Mihring chu ama thinlung bumin a awm ţhin a, mi dang pawh a tihder a, ama mihringpui ngei pawh a bun ţhin zâwk a ni si a. Bum hmang awmkhawm an ni, Jeremia chuan a ti a ni.
            Setana hi a hrana awmin van Pathian laka a hel avangin Van aţangin leiah an paih thla a ni lo. Mihring hian Pathian remruat a dodal ţhin a, chuvang chuan Pathianin chatuan nun a buatsaihsak hi an hre thei lo a, an hmu thei lo ţhin zâwk a ni tih Genesis bua Nunna Thing rah chu eia an nun reng loh nana Eden aţanga hnawh chhuah an nihna hian a entir chiang a ni. Isua kha leiah, ran thlengah muin tlâwm takin mihring zingah a lo piangin a rawn khawsa ve dawn tih hriattir lawkna atan Vanparha, zing lam fapa chu leiah sah thlâkin a lo awm thu an ziak a ni zawk bawk. Isua kha Setana angina a chantir a nih chu. Mihring sualna hi Setana chu a ni a, sual chu hnehin a awm tih a sawi lanna a ni. Petera pawh khan, “Setan, ka hnungah kal rawl..” a tih kha. Vanah indona awm anga sawiin, Mikaela leh a hote chuan Setana leh a hote chu hnehin leiah an paih thla niin a sawi bawk a ni. Khang te pawh kha Isua ni 40 leh zan 40 chaw a nghei hnu a, Setana nen inbeia inthlem vel anga an sawi te nen khan angkhat tlang vek a ni, an sawi mak kual mai mai a ni. Khatiangin van indona pawh a awm lo, awm anga sawi mai mai a ni. Tin, vantirhkoh chak takin Setana chu man anga a sawi te pawh kha leilawtah a khar khum anga a sawi te kha, Rome sawrkar thuneihna remchanga hmanga Isua an man a, an tihhlum hnua an phum tak thu an sawina mai a ni. Khawvel zawng zawng bumtuah an ngai a nih kha. “Tidertu” an tit lat si a.
            A tawp berah chuan, Setana hi a hran a lo awm lo hrim hrim a ni tih a chiang a. Tuna kan han tarlan mai ang pawh hian a fiah a. Ţhenkhat tân erawh chuan a la fiah zo lo deuh pawh a ni mai thei e. Setana hi Kristian zungzam leh Bible-a ziak aţanga lo lang mai a ni a, a tak tak a awm a nih chuan mihring hi a ni tih a lo chiang thei ta a ni. Rûl hian a bum hauh lo ang che.

Sunday, October 2, 2011

KAN PATHIAN BIAK DAN HNAM SAKHUA A NIHNA


BUMIN AWM SUH


India ram mi thenkhat chuan sakhaw hotu hmasa berte zinga Mi Lord Adinath chu ayas 100,000,000,000 (tluklehdingawn za) daih tawhah khan khawvelah a lo kal niin an ring. Payas hi hun rei zawng sawina a ni a; mel killi tia zeta lian tuizemah samzai a khatin hnawh ni ta sela, sava pakhatin kum za danah zai khat zelin pu chhuak ta sela. Chu tuizema samzai zawng zawng chu a put ral thak hnuah payas khat a ni ang. An ngaih danin khawvel hi engtia rei tak ni tawh ang maw (sakhaw hrang hrang lo pian chhuah dan V.L. Zaikima, P-3)

            China mithiam(scientist) te sawi dan chuan he khawvela mihring lo awmna hmasa ber chu China ram Yunan Province leh Burma rama Shan State vel hi a ni an ti a, chu chu tunhma kum 8,000,000 velah khan niin an sawi. (Ref. to Hongkong, 18 April, thupuan leh Culcutta 19.4.1977 No. 10B/NC 11 1st.column & para, P-1) Khawvela nunna lo awm tan hun leh a lo awm dan hi kum 6,000,000,000(tluklehdingawn sangruk) laia upaah an pawm a ni (Hriatna ril-K. Pachhunga M.Sc Lecturer-Lunglei College). Kum 1891-ah khan Java thliarkarah mihring luruh an hmu chhuak a, Dutch mi niin an hria a, tunhma kum 1,5000,000 vela mi kha niin an hria.

            Zofate hi B.C 5,000 – 2,000 vel khan China ram Yunan Province leh Shan State (Myanmar) ramri bul vel Lungleng, Lungtian leh Thakthing khuaah te khian an lo cheng ngei a (Mizo chanchin Col. V. Lunghnema, P-2); tin, Russia mithiamte chuan kum 120,000 kal taa mi  kha nausen thla ruk mi, hlum bel chhunga awm chu Siberia ram vawtah an hmu chhuak bawk a ni (Moscow -10th July, 1977 No. WB/NC II, P-1, column 1 and Mizo chanchin – Col. V. Lunghnema,P-7, 2para). Zofate hi hlamzuiha thi chu hlum bela daha inphum thin hnam kan ni. Bible lamah chuan Genesis ziaktu Mosia chuan mihring hmasa ber lo awmna chu eden huanah niin a tarlang a, kum B.C 4001-a lo awm tan nia ziak a ni(Ref. to Chain Bible, U.S.A)
            Engle khaw le keini zofate hian India mite ngaih dan te, China mite ngaih dan te, juda mite ngaih dan te leh khawvel hnam hrang hrang te ngaih dan te hi kan kawng atana lo hmang ve ngawt chi kan ni lo hrim hrim a, kan hriatna leh kan chhuina a ril lo a nih pawhin hnam dangte chhuina ril tak tak kha kan kawng a ni chuang lo reng reng a ni. Kan hriat theih china kan din fel mai pawhin din sual a awm thei lo a, nih thelh a awm thei chuang hek lo.
            Tin, khawvel hi engtia rei nge tih leh mihringte hi eng hun laia lo awm tan nge kan nih hre pha lo mah ila, Pathian chung Khuanu chuan mihringte a din tirh lai khan keini Zofate pawh hi min din ngei a, Khawvel hun lo kal zelah tute emaw atang lo piang chawp kan ni lo reng reng a, hnam dang thlah atanga lo piang kan ni lo. Khuanuin hnama a din fel nalh kan ni tih hria ila, Tuna kan luah ram hi min dahna a ni ngei a, kan ram pawh a ni bawk a ni. Kan tisa boral hnu pawha chatuana kan nunna turin Amah chatuan mi, Chung Khuanu chuan a nunna min pein min chantir a, he chatuan nun hi leilung luah tura min din atanga min pek, mahni hun theuha kan dawn leh kan chan mai a ni si a.
            Kan ram leh hnam, leilung leh lui luang, lungpui leh thing lah mau te, kan chenna khua leh tui te hmanga min siamtu Lal, Chung Khuanu kan fak hunah chuan kan ram leh hnamah Lal lungawi kum a lo thleng ang a, ram a adam ang a, hnam a dam bawk ang.
            Mi ram changthlan bang tawhin,
Kan ram leh hnam i changthlan taw hang u.

MÎM KÛT THUCHAH


Kan hnam kût zinga puithu leh urhsun ber chu Mîm Kût hi a ni a. He kût hi a pawimawhin, a ril a, a urhsun a, a sakhua hle a ni.
            A lo chhuah dan …
            Hmanlai, kan pi leh pute hun lain nupa inhmangaih tak mai Tlingi leh Ngama te nupa hi an awm a. Chutia inhmangaih taka hlim tak leh inngeih taka an awm lai chuan vanduaithlak tak maiin Tlingi chuan a boral san ta hlauh mai a, Ngama chuan a ngai em em mai a. Vawi khat chu a lungleng ţap nasa lutuk chu nikhaw hrelovin a awm ta a. Chutia nikhaw hrelova a awm lai chuan zel an tih ang hian a awm ta a. Chutah chuan a nupui ngaih em em Tlingi chu a lo hmu a, a lo cher em em mai a. Ngama chuan lainat  tak maia eng vanga cher em em nge a nih tih a han zawh chuan Tlingi chuan an awmna hmuna eitur a van thu leh a harh leh hunah chuan eitur rawn chhiah(pe) ţhin turin a chah ta a.
            Tichuan Ngama  lo harh leh chuan kum tinin a vaimim leh an thlai thar dang engemaw zat chu Tlingi ei veah tiin a dah hrang ta ziah a. Chuta ţang chuan midang pawhin Ngama tih dan chu hriain kum tin vaimim leh an thlai thar te chu an chhungte thih tawh tan an dah hrang ve ta ziah a.
            Tichuan, heta ţang hian Zofate kûtpui pakhat Mîm Kût hi a lo chhuak ta a ni. Tichuan, Mîm Kût hi Pathianin mihringte a pêk inhmangaih tawnna aţang lo chhuak a ni a, a Pathian thu em em a ni.
            A hun…
            Mîm Kût hi kan hman hun pangngaiah chuan Thiţin(September)thlaah hman ţhin a ni a. Amaherawh chu Mizo lal pakhat Rolura nupui sun lunglêng, nupui dang neih leh duh tawh chuan Thlazing(August) thlaah Mîm Kût a hmang ta mai a, chuta ţang chuan khaw ţhenkhat chuan Thlazing thla hian Mîm Kût an hmang ta bawk ţhin a ni. A dik takah chuan Thiţin Thla hi kan pi leh pute hman ţhin dan pangngai chu a ni.
            Tin, tuna mi tam berin kan hriat dan leh Calender-ah te pawh kan hmuh dan tam berah hian August thla hi Thiţin thla leh September thla hi Mîm Kût thla tiin hriain kan hmu ţhin. Hei hi a dik chiah lo; Thiţin thlaah hian Mîm Kût an hmang ţhin a ni zawk. A hranpain Mîm Kût thla a awm lo.
            An hman dan…  
            Kan pi leh pute hunlai chuan Mîm Kût niah hi chuan chhungtinin an u leh nau, nu leh pa, pi leh pu, an thlahtu thi tawh zawng zawngte sûnna leh hriatrengna, zahna lantirna hun an hmang ţhin a. An hmangaih fam tawhte chu an ngai em em mai a, khawhar hlate sa in, an ţap hawm hawm mai ţhin a ni. Tichuan, he hunah hian an thlai thar vaimîm te leh thlai chi hrang hrangte chu an hmangaih fam tawhte pualin an dah ţhin a, chu chu thlaichhiah an ti a. Kût a lo zawh hunah chung an thlaichhiahte chu anmahniin an ei bakah a ţhente chu mi harsa, ţanpui ngaite an pe ţhin a ni. He Kût hi fam chang tawhte zahna, hriatrengna leh sûnna Kût, hmangaih fam tawhte avanga ţanpui ngaite ţanpuina Kût a ni.
            Tunah engtin nge ni ang?
            Kan hnam Kût pawimawh dangte bakah; min thlahtu kan pi leh pu, nu leh pa, u leh nau, kan hmangaih fam tawh zawng zawngte leh kan hnam chhantu kan mihrang pasalţha mual liam tawh zawng zawngte sunna, hriatrengna leh zahna lantirna kut ropui leh hlu, hnama min dintu Pathian min pek, kan Pathian biakna Kût ropui chu sakhaw dang kan vawn aţang khan kan lo hnawl ta mai a. Hnama min dintu Pathianin Amah biakna leh chawimawina tur min pek kan hnam thilte kan hnawl aţang chiah khan kan hnam nun chu nasa takin a kehchhe chho ţan ta a. Tuna kan hnam, khawtlang leh chhungkaw nun chhiatna chhan hi Pathian remruat dodala Amah Pathian ngeiin min pek kan hnam ze pawimawhte kan hnawl vang a ni.
            Amaherawhchu, heng kan hnam zepuite min petu chu a thiltih leh remruatte sawh sawn a, ti danglam ve ngai lo Pathian a nih tlat avangin kan hnam kût ropui Mîm Kût ngei pawh chu zawi zawiin hnam mipui thinlungah a lo nung leh ţan ta.. Lalpa chu fakin awm rawh se! Chutih rual erawh chuan kan hnam ze kungpui chu a nih dan tur anga ţhang chho lo a, a kung tih tliah a lo nih tawh avangin engti anga ţhantir leh tur nge tih hi hriatthiam har tak a nit a. Pathian thiltum ngaichang chunga ngun taka ngaituah a ţul a ni.
            He kan kûtpui hi a ţhan chhoh dan tur anga tunlai khawsakphung mila kalpui ţûl tawh ni mah sela a zepui erawh kan hloh thiang lo. Chuvangin a pawimawh hmasaah chuan Mîm Kût hi kan pi leh pu, nu leh pa, u leh nau leh kan hmangaih fam tawh zawng zawngte sunna, hriatrengna leh zahna lantirna Kûtpui a ni tih kan hre tur a ni. Chuti chuan, Zofa chhungtinte chuan he hun/ni pawimawh lo thlen hi chuan kan chhungkua emaw, mahni awmna hmun ţheuhvah emaw, kan hmangaih fam tawhte leh kan hnam chhantu pasalţhate zahna, sûnna leh hriatrengna hun urhsun taka hman tur a ni a. Anmahni pual hian kan thil neih sum leh pai emaw, eitur lam chi emaw te chu thlaichhiah atan hmangin, kan hmangaih kal ta te hlutna leh zahawmna hi i vawng him tlat ang u. Tihuan, heng thlaichhiah tling khawmte hi ţanpui ngai kan hriatte hnenah phal takin hlan ila, Chu chuan kan hmangaih kal ta te kan ngaih hlut zia a takin kan lantir a, an nun hlutna lah Pathian malsawmna kan dawng lêt dawn si a.
            A tawp berah chuan kan hnam ze pawimawh chi hrang hrangte hi hnama min dintu, nihphung leh zia min petu Pathian kan biakna leh kan hriatrengna, zahna lantirna leh chawimawina tura Amah Pathian ngeiin mi pek a nih avangin mi tihdan hawh chawpa Pathian biak tum hi milem biakna tluk a ni tih hriain chênna ram leilung min pe a, hnama min dintu Pathian min pêk ngei kan hnam zia leh nihphung hmang hian kan Pathian hi i be zel ang u. Chu chu hnam dinchhuahna leh hmuingilna kawng a ni si a.Mim Kut

Tuesday, August 2, 2011

THIHNA CHUNGCHANG

1. Thihna hi engvanga lo awm nge?
    = Thihna hi engkim chunga roreltu Pathian ruata lo awm a ni.
2. Pathianin kan thih hun tur a ruat sa vek em?
    = Thihna hi Pathian ruat a ni a, kan inenkawl dan a zira dam rei a nun tawi thei chu kan ni.
3. Kan thih hnuah kan awmdan tur kan hre thei em?
    = Thei lo, kan pian hma kan hre lo ang bawkin kan hnu piah lam pawh hre tura din kan ni lo.
4. Thihna chungchangah hian mihring hian eng chen nge kan awmdan tur kan hriat theih?
    = Mihring chuan kan dam chhung hun bak engmah kan awmdan tur hriat theih kan nei lo.
5. Kan thih hnu hian kan hlutna a la lang chhuak thei em?
    = Thei e, kan damlaia kan thiltih azirin kan thlahte leh ram leh hnamah kan hlutna a lang chhuak thin.
6. Thihna hi malsawmna nge anchhia ni ang?
    = Thihna hi Pathian ruat anih avangin malsawmna a ni. Chhuan lo la awm zel turte avangin kan thih zel hi a
       ngai si a ni.
7. Engvangin nge thihna hi kan tuar viau thin?
    = Siamtu Pathian ruat angin mihring nihna hi a hlut em avangin mihring nihna a lo tawp hian kan in ui em em
       thin a ni.

Tuesday, July 26, 2011

SAVE THE ROOT


           Khawvelah hian hringfate hi hnam hrang hrang leh chi hran hran kan awm a, kan hnam a hrang angin kan tawng pawh a hrang a, kan taksa pianzia te, kan vun rawng te pawh a inang lo a ni. Tin, kan hnam ziarang te, kan inchei dan te, kan sakhaw biak dan te pawh a hrang zel a. Engkim siamtu hi awm ngeiin kan pi leh pute hun atangin kan ruat theuh awm e. Chu engkim siamtu Pathian chu kan tawng theuha kan lam dan pawh a inang lo hle a ni. Kan tawng theuha siamtu hming kan lam dan chu inang lo mah sela, chu mi mihring zawng zawngte siamtu Pathian erawh chu mithuhmun, pakhat a ni.
                                               
            Hetianga kan hranna chhan hi kan duh leh duh loh vang ni loin, min dintu Pathianin a duh dan ang tak leh, tha leh mawi a tih ang taka a din kan ni zawk a ni. Keini’n, ‘Min siam dan hi ka duh dan a ni lo,’ tiin kan dem thei lo. Pathianin min siam dan ang anga tawng hrang hranga kan lo lang chhuak te, vun rawng inang loa kan lo lang chhuak te, taksa pianze inang loa kan lo lang chhuak te, hnam inchei dan hrang hranga kan lo lang chhuak te, ziarang hran hrana kan lo lang chhuak te, sakhaw biak dan chi hrang hranga kan lo lang chhuak te hi siamtu Pathian chuan mawi min ti em em a, Ama mithmuhah chuan kan duhawm em em vek a ni. Mi thenkhate’n heng kan inan lohnate hi hrethiam loin, mahni hnampui ni lote hmuhsitna’n te, mahni hnampui ni lote relchhiatna’n te, hnam dangte ngaih theih lohna’n te, hnam dangte huatna’n te an hmang thin a; hei hi siamtu duh dan a ni hauh lo a ni. Pathian chuan  tu hnam mah duhsak bik leh thlei bik a nei reng reng lo a, siamtu lakah chuan hnam tinte hi kan hlut dan a inang tlang vek a ni. India rama chengte hi hnam hrang hrang, zeizia leh khawsak dan inang lo pui pui ni mah ila,  pangpar chi hrang hrang, rawng inang lo tak tak si, mawi taka an par chuai ang hi kan ni a, inang lo mah ila, unau vek kan ni tih hi i theihnghilh suh ang u. Inngeih dial dialin awm ila, pawn lam atanga min tichhe thei lakah pawh kan tangrual thei dawn a ni. Hnam tinte hi inngeih loa kan awm chuan inremna a awm thei dawn lo a, muanna a awm thei lo ang. Pawn lam atanga min tichhe theitu an lo awm pawhin kan tanrual theih loh chuan kan tlu sam dawn si a. Kan inngeiha kan tanrual tlat erawh chuan tumahin min tichhe thei lo ang a, kan ding nghet tlat thei dawn a ni. Hnam tinte hian tanrual kan mamawh takmeuh a, i tangrual ang u.

Monday, July 25, 2011

ZOFATE TANA CHATUAN BUNGPUI


            Kan hriat fo tawh thin angin kan pî leh pûte chuan Khampat khuaa an awm laia an chhuahsan dâwn khân Bûng an phun a ni tih a ni a. He Bûng hi a hming pawh a thang hle a nih kha. Tun thlengin keini chhuan tharte bengah pawh a la ri fo a ni. Khampatah chuan Luahpuia chu Lal a ni a. Zo upate hla hluiah pawh,
                                               
            “Chhimah Lêrsia, hmârah Zîngthloha,
            Luahpuia’n Lênbuang a phun,
            Thlangah Pualhrângin tlân e,”
tih a ni reng a ni.

            Kan sawi tawh angin pîpûte’n an chhuahsan dâwn lai vel khân Luahpuia chu Khampatah hian Lal a ni a, hlaah khian Bûng phuntu angin a sawi nain, a lal laia ama thupeka Bûng hi phun a ni a, a phuntu tak zawk chu Zâwlnei Pu Haa a ni. Hlaah bawk heti ang hian an châwi a,
                                               
            “Ka Phunbûngpui dâwi âi ka sânna,
            Mi khawih loh, sa khawih loh tein,
            Thangin lian la, Khuanu hualin,
            I ţangzârin piallei a zawm tikah
            Seifate’n vângkhua rawn din leh nang e,”
tiin.
            Tichuan, Khampat khua chu Bûng an phun hnu chuan kum zabi 15-na bâwr velah khân thlang an tlaksan ta a; kum 1941 aţang khân Zoram khawthlang lam aţanga lo chho lehin luah leh tumin hma an la ţan leh ta a; bawk te khawhin chak an dap khawm leh ţan ta a ni. Chutih lai chuan Bûng chu a zâr a tliak a, a zik ziding chu tliak lehin a uai ta sulh mai a ni. Chu mi hmutute ngaih chu a ţha ta vak lo a, Kâwl puithiam pakhatin a hrilh dânah erawh chuan, “He Bûng hian in awm loh chhûng zawng khân in ai awhin a lo ding a, tunah chuan nangni in lo lan leh tawh avângin awm chhan tûr a nei tawh lo a, a dam reng hi a ţul tawh loh avângin heti ang hian a awm mai a ni e, engmah ngaih \hat lohna tûr a awm lo e,”  tiin a hrilhfiahsak a ni. Kan pîpûte hlaah bawk chuan,
                                               
            “Bûngpui a ţang bal e, a zik a thîm reng e,
            Mi lai kan ţâng bal e, laikhum a ţhing reng e,”
tiin a lo sawi tawh bawk a ni.

            Chuti chuan Bûng zâr chuan lei a han khawih meuh chuan Zofate chuan Khampat khua chu an rawn luah leh ta a, an han luah fel leh meuh chuan Bûng chu a lo tlusawp a, a thi a, a zungte chu ram kâng chuan a kâng tel a, a mut ral ta vek mai niin an sawi a ni. Zofate chuan Khampat khua an luah hmasak lai kha chuan engkim siama dintu Pathian tak chu an bia a, Chung Khuanu, Khawzîng Pathian hnenah inthawina urhsûn takin an hlân ţhîn a, bawhchhiatna avânga sual thupha chawi a ngai ve lo a, an nî tin nuna Pathian laka tihsual palh an neia an inhriat erawh chuan thupha chawina chu an nei ve a ni thei e. Eden bawhchhiatna vânga thupha chawi leh ngaihdam dîl erawh a ţul ve lo a ni.

            Bûngpui kha a dam ţhat lai khân nasa takin zâr a chhuah a, zâr tam tak a nei a, a rahte chu chunglêng sava te, hnuaia ramsa te leh Khampat bula luang lui sangha te chuan eiin a zâr an lo zo ţhîn a ni. Khatih laia Zofate Sakhua pawh chuan zâr tam tak neiin nasa takin a lo pêng a, hnam hrang hrangte chuan ţawng hrang neiin Sakhaw biak dân hrang hrang an nei a, nimahsela a tâwpa a insuih khawm lehna chuan Pialrâl vek a kawh si avângin an Sakhua chu zâr tam tak ni mah se a kungpui chu pakhat chauh a ni. Bung zarin lei a han khawih hnua Zofate’n Khampat an rawn luah leh meuh chuan Eden bawhchhiatna avanga sual thupha chawi ngaia inhriatna an lo nei ta a, Zo Sakhaw tak aiah ram dang pathian, mihring Isua chu an lo be ta tlat mai a nih chu. Zofate nun chu a lo va dang ta em!

            He Bung hi a han thi a, ram kangin a kang tel a, rei tak a mut vung vung a, a zung nen lam a mut ral vek mai nia an sawi lai leh, Zofate’n Khampat an luah leh tawh avanga he Bung hi a din ve reng tul tawh lo anga an sawi lai hian, kha Bung hmasa awmna hmun ngeiah khan Bung dang a lo chawr leh a, a lo zar leh ta de du mai a, a zar atanga far thlain leiah zung a han kaih lehna tak chu, “A tiang,” an ti a ni. Thenkhatin ti tia an sawi dan phei chuan, “Tuna Bung thar lo awm lehah hian a hnah zawng zawng hi hmeichhe naupang inkhualtelemin hnaha em lem an khawr anga a inkhawr chhuah vek hunah chuan heng lai ram bial thuneihna zawng zawng hi Zofate kutah a awm dawn a ni an ti a ni.

            Bung hmasa chu kang ralin a zung nen lam mut ral vek mah sela, awm tawh lo vang vang tura ngaih a nih laiin a hmunah ngei chuan Bung thar a lo awm leh a, zar tam tak a chhuah leh ta tlat mai le! Hei hian eng nge min hriattir a tum le? Khampat khua luah hmasatute leh khatih hun laia Zoram khawvel luahtu Zofate ang loa Khampat khua leh tuna Zoram khawvel rawn luah lehtute chuan an pi leh pute Pathian tak, Khawzing Pathian aia ram dang mite pathian Isua an biak tak avangin an Pathian tak Chung Khuanu chuan Bung hmasa uiawm taka ral ta riai riai chu a ral hlen a phal ngang lo a, Zofate tan Bung thar min rawn pe leh ta a ni. Chu mi Bung chu a zar leh ta de du mai a nih chu. Zofate Pathian Chung Khuanu chuan Zofate Sakhua, Kristiannain a lem zawh tawh avanga ral ta riai riai chu a boral hlen a phal lo a, Zofate sakhaw tak ngei kha tungding leh turin keini Nunna Lalhnamte hi min rawn din leh ta a ni. Tunah hian Zofate tan chuan Hnam Sakhaw Tak, Chatuan Bungpui chu a lo ding tan leh ta. Tunah zawng zar pawh a la nei tham rih lo a, hnah a chhuah dawn tan chauh a la ni. Chu Bung tiak tir te chu chawm a tithang lian zel turin a thawktute chu tlem hle mah sela, a dintu Nunna Pathian Khuanu chuan engmah lo maia hlamzuihtir leh mai zawng a phal dawn hauh lo a ni. Chu mi enkawl tur leh tithang lian zel tura chawm nungtu turte chuan an lo chawm puitling thei ta a nih pawhin mahni lam indah sanna a awm thei si lo. Mahni lam lo indah sanga, ka tih theih tak emaw lo intitute chu an tlawmin an ral zel zawk dawn si a.
                                               
            He Zofa hnahthlakte tana ding, Zo hnam Sakhaw tak Chatuan Bungpui hi a dintu Chung Pathian, Khuanu chuan a mi rinte hmangin a enkawlin a chawm reng tawh dawn a, a thang lianin zar te a chhuah ang a, Zamanhmawng thing lo thang lian zelin a kianghnaia thing dangte a zem a, a zem hlum zel a, thing dangah a kai zel a, a tawpah amah chu a ding ta luah ang hian, he Zoram chhunga Zofate, ram dang pathian, mihring Isua zuitu zawng zawngte chu a la zem ve ang a, a zem hlum vek hunah chuan Zo Sakhua, Chatuan Bungpui chu amah chauhin a la ding ve luah tawh dawn a ni. A ruattu Chung Khuanu, Khawzing Pathian chu a chak em avangin ram dang pathian chu hnehin a la awm dawn a ni.
                                               
            “Hruaitu rinawm ber Nunna Lalhnamah
            A thla a muang ta, kan tlang ram mawi hi;
            Zo nun parah kan vul ta Lalhnamte,
            Chatuan daih tura Paa chhuak kan ni.”

Friday, July 22, 2011

I RAM HUMHALH RAWH

Kum 2010 kan han chuangkai a, khua a thal reiin mau a lo tam tawh bawk nen, ram a ro vawng vawng mai si a, ram ngaw lah chu kan nei chau ta em em mai bawk si a. Ram lah chu a kang duh em em mai a, a kang chhe nasa ta hle mai, a va han uiawm teh reng em! Kum 2009-ah khan ram a kang nasa hle mai a, khati tak maia ram kan tikang ta duai duai mai kha tihpalh thil chu a ni zozai tawhin ka ring lo a ni.

            Kan ram, Mizoram leh a chhhunga awmte hi humhalh a tulin a pawimawh ta takzet mai a, a chhunga cheng mipuite hian mahni ram hmangaihna thinlung kan put tlan theihna turin engtia hmalak tur nge ni ang tih hi beng sika ngaihtuahin, mut mawh hnar mawha neih a tul ta a ni. Ral atanga ram zau tak mai a han kang a, a han alh eng duai duai mai ka han hmuh phei chuan rilru a na vawng vawng a, a pawi lutuk a, a pawi takmeuh a ni. Ramsa a kan hlum tel thu ka han hriat tel meuh phei chuan rilru a na lehzual a ni. Kei Ramsa a kan hlum tel thu ka han hriat tel meuh phei chuan rilru a na lehzual a ni. Kei ringawt chuan han tihngaihna vak ka hre ve bawk si lo a, ka tih theih tawk chu ziaka chanchin bu lama chhuah mai chauh hi a ni rih si a; tin, ka len velnaah leh khawi lo kalna hmunah te chuan ram tihkan pawi thuizia hi ka theih ang ang chuan ka han sawi uar ve ngial bawk a.

            Tun lai mi tam tak zingah hian mahni chenna ram hmangaih nachang hria leh duat nachang hria hi engzat tak awm ang maw aw? Kristian nia kan inchhal hnu hian kan Zoram kan hmangaihna hi a nep ta tial tial em ni ta mai le, tiin a ngaihtuah theih rum rum pawhin ka hria a ni. Thing leh mau te lah hi kan nawm kan makin kan sat chhiain kan kit thlu duai duai reng mai bawk si a, eizawnna atana kan hman avanga kum tin vah thluk a ngai ziah mai mah tih nak alaiin, ren lo baksakin tul mang hlei loah pawh kan sat thlu mai mai duh ta bawk si a. Kan pi leh pute kha chuan an sakhuana avanga an puithu em em laia thing leh mau kih thluk a tul tlat chung pawh khan, seluphan(se lu tarna ban) bula dah tur talhkuang atana thing an lak dawn pawhin puithiam hoin an kal a, an thing kih tur an kih dawn khan kel lu ro kha puithiam chuan a han sik hmasaktir a, chutah an kit thlu ta thin a, ‘Kha, kan nun chhiat leh kut hlei vanga kit che kan ni lo e, ka kelkhawthangin a sik thluk che a ni e,’ an ti thin a; chuti ang chuan tul lo leh ho mai maiah engmah an kit thlu ngai lo a ni. Sailo lal lai hunah te khan(hmun dang Sailo lalram kher lo Zo hnahthlak lalram dangah pawh a ni ang), ram tikang an lo awm chuan a tikangtu chungah chuan hremna an lek ngei ngei a, salam chawitir emaw an ni thin.

            Tin, an eizawnna avanga lo tur an vah thluk pawhin ram tihkan palh an hlau em em mai a, an hal dawnah meilam uluk em emin an sial hmasa te te a, an hal chauh thin a ni. Ram a lo kan palh pawhin a hre hmasa sa kha ram kang thelh turin an tlan nghal vat thin a, tlangau tirh kher nghak loin ram kang chu an thelh mit vat vat zel thin a ni. Tunah chuan ram tihkan hi a pawi tih nachang pawh kan hre lo em maw ni! Mahni khaw ram kang duai duai lai hmu reng siin, tlangauin ram kang thelh tura a tirh pawha chhuah tum reng reng lo hi mi engzat tak awm ang maw le aw? Lo emaw, huan emaw hal dawn pawhin, thatchhiat chhuanlama meilam sial hmasak tul lo tia hal ta mai mai kan tam hmel tawh tlat. Meilam sial hmasa ve tam tak pawh hian ti tha peih tak tak loin, a run dalah chauh kan ti ve hni hne chauh mai a an hmel tlat bawk  Tu tuteemaw phei chu a pawi turzia ngaihtuah hauh loa rampalailenga chhuahvah paha hnim ro hmuh apiang lo hal ta mai mai duh pawh kan tam ta mai a ni. Mawlna hian mihring hi a va lo dah hniam thei dawn tak em! Rilru a nain he mi kawngah chuan pi leh pute hun lai kha a ngaihawm rum rumin ka hre thin a ni.

            Nungcha humhalh duhna rilru pu miah lote hi kan ramah, Zo hnahthlak zingah hian engzat tak awm ang i maw aw ka ti thin. Kan pi leh pute hunah kha chuan sa kah tulna tam tak a awm ve a; khual thate chawhmeh tuihnai han hlui ve te an lo duh a, kut ni vang thlaah sa hmeh theuh an lo mamawh ve bawk a. Tin, sakhua avanga an puithuna chuan thih hnua an thlarau Pialrala nuam taka a awm theihna tur beiseiin thangchhuah nu leh pa nih duhin sa kah tur chia ruatte chu kah kim ngei an duh a, a aihna a la ngai leh a. He ti ang an ni chung pawh hian tul lo leh ho mai maiah an nawm an makin sa kah mai mai an ching ngai lo a ni. Nungcha sawisak te lek phei chu an duh lo em em a, chu ti ahnehin an lo hal avanga mei alh hlaua ramsa tam tak lui lam pana tlanchhiate hi an khawngaihin an lainat a, lo chan khalha lo kah te an remti ngai hauh lo a ni. Tun laiah chuan heng lo hal leh ram kang hlaua lui lam pana ramsa tlanchhiate hi lui lam atanga lo tlan khalha lo kah te an ching hle mai a, a pawi khawp mai a, mawlna a ni, mawlna.
            Kan pi leh pute hunah kha chuan he ti anga lo an han hal te hian nungcha tam tak kang hlum ve turah an ruat a, chuvang chuan lo hal tukah thlaichi ling turin an feh chhuak ve nghal ngawt ngai lo a, ‘Kâng râl nî,’ an ti a, chu mi nî chu nungcha kâng hlum tam takte sûnna nî atân an hmang a, nilêngin awm nî an kham thin a ni. Chu mi nîa feh chhuah luih chu a tha lo a, lung lum te, thing kâng bung tlu te a awm duh a, vânduaina a awm duhin an sawi a, feh chhuah chu thiang loah an ngai a ni. Tin, chu mi nî atanga a tuk thum tukah chuan âr te an keng a, puithiam hoin ram lamah kâng râl inthawina hmang tûrin an kal thin a. Puithiam chuan,

            ‘Chibai..., Khawzîng aw, Pathian aw,
            Ka âr ngo/âr hâng hi lo chhâng ang che;
            Kan nun chhiat vâng leh kut hlei vâng a ni lo e,
            Kan eizawnna avângin chung lêng thla khawngte leh
            Leia fuliafate  kan râl palh a ni e,
            I hnenah thupha kan rawn chawi e,’

tiin ar chu a talh thin a ni.
                                               
            Tin, buh seng a lo hun a, khuang vawi thum chawi tawhte chuan an lo muala buh tha lai chu a mual chawpin nungchate ei atan an hlui a, a mual pumin lak lohin an dah thin a ni. Chuti anga tih chu Chung Khuanu lakah buh leh bala malsawm dawnna leh hmuingilna a ni an ti.

            Kan pi leh pute’n kan ram an lo hmangaihzia hi chik taka ngaihtuah chungin kan ram tan hian eng nge ka tih ve theih ang tih hi kan inzawhna ni fo sela a va tha em! Ram tikangtute pawh hi hriat chian an nih chuan man chhuah a, an phu tawka hremna pek ngei ni sela a tha ngawt ang. Kan sawrkar chak tak pawh hian kum thar leh tur atan hian hmalain ram ngaw kan neih that leh theihna turin leh,an ramah nungcha chi hrang hrangte an lo tam leh theihna turin zirtirna tha tawk pek pahin dan khauh tak siam sela, chu dan kengkawh tur chuan a thawktute lam pawh indaih thei turin buatsaih thei sela a va duhawm dawn em!

            Kan pi leh pute khan ramhuai te, thing bul leh lung bul te bia angin kan lo puh thin a, Sapho dawihlo kan ei vang mai a ni a; ramhuai chu mihringte tinatu leh mihringte chunga harsatna thlen thintu a nia an hriat  avang chauhin an hlau a, mihringte an tihbuai lohna turin leh harsatna thlen tawh lo turin a changin tlawn lungawi an tum a, a changin vau chhuah an tum a, inthawina te an hlan thin a ni zawk. Judaho pawhin ramhuai tam tak awmin an ring ve tho a, chungte chuan mihringte an tina thin a, mihring kawchhungah te lutin mihringte chungah harsatna an siam thin niin an hriat ve tho kha. Saphoin ramhuai leh thing bul, lung bul bia angin min puhsak mah sela chuti ang an be awzawng lo. Sapho khan min hmangaih tak tak emaw i ti lo ang u, min hmangaih tak tak lo a ni. Hawrawp A  Aw B min pek pawh khan an han zirtir a, an thiam hnuah chhiar an zirtir leh a, “Mingo an fing ber a, an huai ber,” tih thu te kha anmahni hnam(Mingo hnam) ngaihsan dan min zirtir leh fang a lo ni a, kan hmasawn tak tak chu an duh hauh lo.

            Kan pi leh pute chuan SAKHUA an lo nei ve reng a, Judahoin, “Jehova,” a, tih chu an Pathian chungnung berah an ruat a, a hnuaiah chuan vantirhkoh tam tak awmin an ring ang bawk khan kan pi leh pute chuan Chunga Pathian chu an bia a, a hnuaiah chuan Khuanu te, Khuavang te, Lasi te, Vanhrika te awmin an ngai a, chungte chu malsawmna thlen thintute niin an ruat ve thin a, an be thin a ni. Kan pi leh pute chuan engkim siama dintu Pathian tak ngat a ni an biak ve ni. Judahoin an Pathian biaknaah serh leh sang an ngahin an puithu em em thin ang bawk khan, kan pi leh pute chuan an Pathian biakna kawngah khan serh leh sang an ngahin an puithu hle thin a ni. Pathian tak, “Chunga Pathian” an biakna avanga serh leh sang an ngah leh an puithu em emna chuan an tu leh fate a kaihhruai tha a, chuti anga an tu leh fate puithunaa an enkawl seilente chuan tleirawl sual pawh an nei ngai hek lo. An puithuna chuan a thunun tlat avangin an lo puitlin thlengin nun dan mawi leh duhawm chu an rawn nun chhuahpui ta a ni. Tun lai anga mi sual leh hnawksak, chhungte tibuai leh timangang an awm ngai lo. A ram pum huapin mi pahnih emaw sawi tur tinga an lo awm a nih pawhin chuti ang mi chu pasalthahoin an zilh a, an sim loh chuan, “An chu thlah tam hmain tihhlum tur,” an ti a, tumah mi sual an awm tam hman ngai lo.

            Tunah chuan, “Kristian tamna ram,” kan inti a, kan induhin kan indahsang a, Sap kan ngaisang a, kan pi leh pute mawlna leh an puithuna kan hmusit a, puithuna atthlakah kan puhsak lai hian, Kristian zirtirnaa lo thangliante zingah hian sualna chi hran hran a va tam ve le! Puithuna atthlakin a kaihhruai ve loh kan tu leh fate hian khawtlang an va tibuaiin chhungkua an va timangang nasa ta ve le! Kristian naupangte hlir a ni lo em ni laiking ni lum ai lai inthemthiam ching thinte kha? Kristian nula leh tlangvalte hlir a ni lo em ni rukrukl te, tualthah te, uire te, ruihhlo te thinte kha? Kristian mi hlir a ni lo em ni khawtlang leh chhungkua chawhbuai ching thinte kha? A nih loh leh, “Sualna tihpun a la nih tur thu ziak a ni reng alawm,” tih chu kan chhuanlam leh mai dawn em ni? Kristian thurin buah chiah hian sualna tihpun a nih tur thu ziak a ni a, a pung ta zel reng bawk a, Kristian tamna ramah hian sualna chi hran hran a tam bik zel reng a ni, kan sawi seng lo ang.
                                               
            “Chanchin Thain kan ramah ramhuai a um bo ta,”

tiin kan sa tlut tlut thin na a, um bo ahnehin a tam tual tual zawk a ang tlat mai. Chuvangin he kan ram, Kristian state ve hi Nazaret Isua tehkhinthu sawi nen kan inang chiah zawkin a lang. Isua chuan, “Ramhuai bawlhhlawh chu mi kawchhung ata a chhuahin, chawlhna zawngin tui awm lohnaah te a vak a vak a, chawlhna reng a hmu lo a. Tin, ‘Ka chhuahna inah khan ka va lut leh mai teh ang,’ a ti a. A va kal chuan chu in chu ruaka, phiah faia cheimawiin a hmu a. Chu veleh a kal leh a, amah aia sual zawk ramhuai dang pasarih a rawn hruai a, chu inah chuan an awm ta reng a. Chu mihringa awmze hnuhnung zawk chu chu a hmasa ai khan a lo tha lo ta zawk a ni,” tih thu a sawi a ni.

            Chuvangin keiin ka tehnaah chuan puithuna atthlak nia kan lo ngaih tawh thin thununna hnuaia Zofate an awm lai khan an nun dan a thianghlim a, a mawiin a duhawm a, sualna a awm lo a. Khawtlang tana mi hnawksak an awm ngai lo a, chhungte chawhbuai ching an awm lo a, an taimain an intodelh a. Miin ka neih hi ring sela, mi neih sa ei chu a zahthlak, tih hi an rilru puthmang a ni thin. Tunah chuan Kristian tamna ram invuah hialin kan changkang a, kan intifing a, mahse sualna a tam a, dawihlo ching kan tam a, chhungkua leh khawtlang tihbuai ching kan tam a, kan dawihzep a, kan thatchhia a, kan intodelh hek lo a, mi chawmhlawm ni chungin kan intichangkang ve ringawt a ni ber mai. Mahni thawh chhuah sa ei tum loin mi thawh chhuah sa eia inchheklen kan tum a, mi neih ei ila, thawk mang loin Sawrkar ta ei ila, tihna rilru pua eiruk ching kan tam ta si. Thlahrang leh ramhuai hlau a bang chuang si lo a, hlauh loh ahnekin sa hlauhawm a bo tawh hnuin hlauhawm a pung tual tual zawk si.

            Kristian ni chunga zawlnei Isaia sawi, “Tlang thianghlim, intihnatna reng awm lohna thlen tumte hi “Milem bia,” tia kan hmuhsitte hian intihnatna reng awm tawh lohna tlang thianghlim chu min thlen khalh tep chu a ni e. Ram ngaw thiata ramsate leh savate kan la veh chhung chuan Tirhkoh Paula sawi, thilsiamte’n Pathian fate lo lan hun nghakhlel taka an thlir, “Pathian fate,” a tih hi chu kan la ni lo tih a chiang hle a ni, kan hnenah thilsiamte an zalen loh em em danah hian. “Ngai teh u, Pain min hmangaihna chu a va nasa em! Pathian faahte min vuah tak hi,” tih thu Johana lehkhathawna mi hi chhiar chhiar mah ila, a changtu kan la ni phak lo tihna a nih chu!