Editor Picks


widgeo.net

Thursday, December 29, 2011

MIZO SAKHUA LEH CHHUNGKUA


Sakhua hi ţawngkam pahnih, ‘Sa,’ leh ‘Khua,’ tih aţanga lokal a ni a. Hnam bil leh chhungkaw enkawltu leh kaihruaitu chu, ‘Sa,’ a ni a, khaw pum leh a chhunga awm zawng zawng hualhimtu, mihring leh mihring inkara thu sawitu chu, ‘Khua,’ a ni a, chu chu lam finin, ‘Sakhua,’ a lo ni ta a ni.

            Hmanlai aţangin Mizote chuan thil engkim siamtu leh enkawltu, malsâwm ţhintu, ‘Chung Khuanu,’ chu a awm ngei tih hriain an be ţhin a, Chung Khuanu chu zaidam tak, mi ţha leh leh dikte chu kawng tinrënga malsâwm ţhintu, thil diklo titu chungah erawh chuan vanduaina thlentîrtu a ni an ti. Chuvangin, siamtu Chung Khuanu duh loh zâwng ni a an hriatte chu an ti duh ngai lo. Chhungkuaah bul an ţan a, khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Mizo sakhua ropui leh danglam bik riauna chu khawvêl sakhaw lian dangte hnuhma niawm a lang lo hi a ni. Kan thawnthu(folktale) ţhenkhatah, ‘vai’ tihte lo lang bawk mah se Hindu sakhaw rawngkai âwm a tel chuang lo a, kan lo chhuk thlâkna lam Budhist sakhaw ziarang pawh a tel chuang lo.

            Mimal hmuhchhuah leh zirtirna aţanga lo chawr chhuak ni lo, an nunphung, an nitin khawsak dan leh an khawtlâng nunphung mila pipute’n sakhua an lo nei a, mirethei leh chhia-va te zarzo theih chi thil tamtak tihtur nei a sakhaw kawngkal an lo nei hi a ropui a ni. Tichuan Mizo sakhaw laimu, lairil ber chu khawvêla an nunkhawchhuah theihna tura mi huaisen leh tlâwmngaite chawimawi leh mi tamtakin an zâr an zo theihna tura thil ţha tih hi a ni. Thih hnua awm dan tur an kawhhmuh bakah an damlai ngei a thil ţha tih a keng tlat a. Chuti chuan dam chhunga mihring nun a vawng a, chênna tlâk leh engthawl taka khawsakna hmun nuamah Zoram hi a siam a ni. Mizo sakhaw kawngkal pumpuiah hian vangtlang tana thil ţha tih, zu leh sa leh, thlum leh al ţha pawh mahni a ei pha ve lo mi chhumchhiate buatsaih sak te, an nun khawchhuah ve theihna tura thil pawimawh tak khawtlang mipui chhan nana lu chhum, bân chhum huama mi kawlh, sa kawlh hmaa zám hauh lo a ring rawlh a mahni nun hial pawh chân ngamna nun a ni.

            Mi nun ngil leh pawi sawi ngai lo mi, midangte phûtna pawh nei lo a kawng hnawk ilo fahran pawh thian mawlh mawlh mai mi nih hi Khuanu duhzawng anih avangin chuti ang mi chu an dam rei a, an thih pawhin thih dan tluangtlam takin an thi ţhin tih a ni. Chuti ang mi chuan malsâwmna leh vanneihna pawh an khum bik a, an vankai zârzo turin vanduai chhungte pawhin an belin an suakah te an lut ţhin.

            Tin, mite tana hnawksak, mi awm eu, vantlang kawng tihnawka, ek mai mai chîng te, Chung Khuanu pawisa lo, mi sual chungchuangte chuan mi ânchhia leh chil chhak an tuar(pumpelh) ngai lo, dam pawh an dam rei lo. An thih pawhin hrehawm takin an thi ţhin an ti. Heng thil zawng zawngte hi chhungkua aţanga ţanin khawtlângah, ram leh hnamah a pâr chhuak ţhin.

            Tuna Mizoram, Kristian sakhuaah erawh hi chuan biak in-ah, puipunna hmun, camping, bethel leh crusade te a chanchin ţha chu puan tur niin an hria a, mimal leh chhungkua an kal kân avangin a lêrah a buk luai a, a chhung lam a ngêt zo ta a nih hi.

Ram thuthlung, hnam thuthlung tak taka harh inti Lal hnamte pawh hi in enfiah kan va ţûl em! a pâr kan tlân a, kan hlim a, chhungkua kan theihnghilh deuh em ni? Kan fate, kan tute tel ve tawh si loin Lalhnam nu leh pa, rinawm leh hlimpui tak tak kan ni mai em? Ram dang sakhaw zia hian chhungtin a rûn mek a nih hi. Chu mai chu a ni lo e, Kûtpui leh Kût dang dang kan sawngbawl dan te, kan hla thlûk leh kan kalphung tamtak hi kan sap khawp mai, engtia tihtur nge ni ang le? ţhalaite u, mawh la rawh u.

            Chuti chuan huau huau leh insawn san theih sakhaw kalphung hi bansanin, Mizo sakhaw kalphung diktak, mimal leh chhungkua, hnam leh khawtlang sakhua kan hmang tawh ang a, hnam dang saphun kan nihna chu hlip thlain chhungkaw thar din chuan Sâkung phunin bul kan ţan tawh ang a, Lapa laka kan rochan fanau lo piangte chu chatuan mi nihna famkima lo piang, Mizo hnam sakhaw kengtu an nih zia tarlanna leh hmuingilna kawng zawh turin ‘Nau lai hrilh’ kan hmang ţhin ang a, khawtlang, ram leh hnamin  ei leh bar zawnna kawnga hmuingilna leh Khuanu malsawmna kan dawn nan kum tin, ‘Fano dawi,’ leh, ‘Kawngpui siam,’ te kan hmang tawh ang a. Min thlahtu kan kan pi leh pu leh chhungkhat laina, kan hmangaih mual min liamsan tawh te kan ngaihhlut zia leh zahna lantir nan kum tin, ‘Mîm Kût,’ kan kan hmang ang a, kan eizawnna kawngah te, hriselna kawngah te kumtluana Khuanu venhimna kan dawn avanga lawmthu sawi nan, ‘Pawl Kut leh Chapchar Kut te kum tin kan hmang ţhin ang.

            Chumi hunah chuan Mizo sakhua Chatuan Pathian chu kan ram leh hnam nen ţhen theih loh, pumkhat anih zia kan chiang tawh ang a, kan eizawnna leh nitin kan khawsakphungte nen inzawm tlat, ţhen hran theih loh a ni tih a takin kan nunpui tawh ang. Serh leh sang, puithuna hmanga kaihhruai niin, hnam huaisen leh tlâwmngaih, hnam nun nghet leh sakhaw mi kan nihna chu a takin a pârchhuak ang a, khawvêl entawn leh zir tling kan ni tawh ang. Tichuan..
            ‘Mizoram tan ka lo piang a,
            Mizoram tan ka nung ang a,
            Mizoram tan ka thi ang,’
tiin hlapui kan rem tawh ang...!!

No comments:

Post a Comment