Editor Picks


widgeo.net

Sunday, October 8, 2017

TAWNGTAINA

V.L. Ngaihmawia

          Tawngtaina hi tun tumah chuan i han khel ve thung ang u hmiang. Zoram Kristiante hian tawngtai hi kan uar hle mai a, zing thawh hlim te, tukthuan ei dawn te, zanriah chaw ei dawnah te, mut dawnah te kan tawngtai awl lo a nih hi. Chuti ang chu kan awm phung a nih avangin tawngtaina awmzia hi eng nge ni tih kan zir dawn a ni.

A tobul-
          ‘Tawngtai,’ tih hi Mizo tawng a nih angin a awmzia han sawi fiah dawn ila. Hmasanga kan pi leh pute kha Kristian an nih hmain sakhua an hmannaa Khawzing Pathian biaa a hnena thil an hlan laiin puithiam(sadawt) khan thiam hla chhamin a phun bel bel(a chhamphual) a, chu chu ‘Tai,’ an ti. A lam rik danah chuan miin an loah buh chi khat an chin, ‘Tai’(thar rang), an tih Favang, October thla vela thar chi an lam dan anga tawi deuh hata lam rik tur a ni. ‘Tai’ tih hi thluk fan(sei) a nih chuan a dik thei lo a, ‘darh,’ tihna a ni daih dawn a, a awmzia a bo dawn a ni. He tawngkam, puithiamin Khua Pathian hnena thil a hlan laia ‘a tai,’ an tih atang hian  Zoam Kristiante’n Isua hnena malsawmna dila an maimitchhinga an phun mawlh mawlh hi, ‘Tawngtai,’ an lo vuah ta a nih chu. A nih loh leh tawngtaina awmzia chu eng nge ni teh reng le?

Buddha zirtir dan-
          Buddhism sakhaw hmu chhuaktu Gautama Buddha chuan, “Tui hi hnuai lamah a luang a, mei hi a sa a, vur erawh chu a vawt thin; tawngtaina hian India rama lui tuite hi a chhoh luantir dawn lo a, mei alh a tidai dawn lo a, vur pawh a tilum bawk hek lo ang. Chungte chu he khawvelah hian an nihna ang taka awmtirtu nunna dan a awm vang a ni,” a ti a ni.

Bible Zirtir dan-
          Bible hian tawngtaina chungchang eng tin nge a lo sawi le? Kristiante’n an biak ber pathian Isua zirtir dan i lo en hmasa teh ang u. Isua chuan, “In tawngtaiin, Jentailte angin sawi nawn mai mai suh u; an tawng tam avangin hriain  an  ring a ni. Chutichuan, anmahni angin awm suh u; amah in dil hmain in Pa chuan engte nge in mamawh tih a hre reng si a,”(Mat.6:7-8) tiin a sawi a ni. Eng thil emaw an tih nikhuaah hian tawngtai rual emaw, a mala tawngtai emaw hun hi Kristiante chuan kan Zoramah hian hman a ni chawk a, thenkhat phei chuan dil tur an hre hnem viau a ni awm mang e tih mai turin an chham seiin an bei rei thei hle mai a, mahse han ngaihthlak chian chiah chuan an sawi ngai hi an sawi nawn hnem hle thinin ka hria. “Jentailte angin sawi nawn mai mai suhh u, an tawng tam avangin hriain an ring a ni,” a ti tlat mai. Presbyterian Kohhran member pakhat chuan anmahni Biak Ina an tawngtai rual lai takin a piah deuh lawk atangin fiamthu hian, “Ti sawn  an dil vak vak a, an sawi teuh a, an dil zawng zawng saw rawn pe ta sela, anmahni dil ngei pawh saw an hre sengin ka ring lo e; ‘Hei chu tu dil nge maw ni le,’ tiin an thai let an thai let mai thei a nia,” a ti a nih chu!
          Ni, mahni dil ngei pawh hriat loh chu a awl viau mai tur a nia. Pathian chuan an thil dil kha an tawng tam avanga hriaa an ring ngawt a  nih  chuan an tifuh dawn lo tihna a ni. Tawngtaina hla(thu) chham duah hluah mai phei chu, an lo Amen thum huk huk phei chuan an dil hlawhtlin duh hmel hle a ni thei e; mahse, mi vervekte tih dan niin a sawi tlat si(Mat.6:5). Eng tin nge a sawi zel kha? “An lawmman chu an hmu zo tawh,” a ti  a nih kha(Mat.6:2,5,16). Dil tur hre hnem taka an han chham duah hluah laia an lo Amen thum deuh hak hak khan an lawmman chu an hmu nghal zel a ni. “Aw Lalpa,” an han ti zing dup mai phei chu a lo dawngsawngtu tur tan chuan a ninawm viau mai thei a nia. “ ‘Lalpa, Lalpa,’ mi ti nazawng chu van ramah ann lut lo ang,” tiin Isuan  a sawi a ni(Mat.7:21). Ziak dangah pawh, “...Nangni’n eng atan nge, ka thu zawm si loa, ‘Lalpa, Lalpa,’ mi tih thin?” a tih kha(Luka 6:46). Isua hi chhuan, “Amah in dil hmain in Pa chuan engte nge in mamawh tih a hre reng si a,”(Mat.6:8) a tih hian a sawi dik chiahin a lang; engkim siamtu leh engkim hre tlang vektu lei leh van Lal chuan kan mammawh chu a hre khawp ang le. Tawngtaina thua Isua zirtir dan hi zir tlak a awm a ni, mahse a zuitu Kristiante hian a thu sawi hi an man thiam lo deuh niin a lang e, i lo en zel teh ang.
          Isua chuan, “Chuvangin ka hrilh a che u, ‘Eng nge ka ei ang a, eng nge ka in ang aw?’ tiin in nunna thu leh, ‘Eng nge ka silhin ka fen ang aw?’ tiin in taksa thu lungkham suh u,”(Mat.6:25) a ti a ni. Malsawmna tam tak dawn beiseia dila tawngtai vak vakte hian lungkham an va ngah  awm em tih mai tur a ni e! Isua erawh chuan, “Chung zawng zawng chu in mamawh tih in Pa vana mi’n a hre reng a ni,”(Mat.6:32) a ti a nih chu maw le! A va han ngaihnawm em! “Nangni zingah lungkham avangin tuin nge mahni dung lam tawng khata tisang chuang thei?”(Mat.6:27;Luka 12:25) te a han ti leh zel a, a va han dik ve. Pathian thu lo chuan kan taksa chungah pawh engmah kan tih theih lohzia chu a lang hle mai maw. “Chung leng savate hi en rawh u, buh an tuh lo a, an at hek lo, buh inah an seng lut hek lo; nimahsela in Pa vana mi chuan a chawm si a. Nangni chu anni ai chuan nasa takin in hlu zawk lo em ni?”(Mat.6:26) a han ti leh a. Isua hi chuan Vana Pa Pathianin a thil siam dang zawng zawngte aia mihring an hlut zawkzia a hre hle a ni ang.
          Isua’n, “Ram tuk tin par thanzia hi tha takin ngaihtuah rawh u; hna an thawk lo, la pawh an kai hek lo,” a ti a. Pathianin a chei mawizia a han sawi zui a, “Ram hnim, vawiin anga nung, a tuka thuka tuah leh mai tur mah Pathianin chuti kaua a chei chuan, aw nangni rin tlemte u, silhfen a pe zawk em em dawn lo che u em ni?” a ti a ni. Amah Pathian hre chunga ni tina kan nun leh thiltihah dik tak leh rinawm taka engkim kan tiha kan thawh chuan, kan dil buai ngai loin kan mamawh hretu chuan malsawmnain min vur em em dawn a ni tih he thu hian a tilang a ni. “Dil rawh u, tichuan an pe ang che u,”(Mat.7:7; Luka 11:9) tih a ni alawm tiin kan han dil pawngpui ngawt a, a awmzia kan man hauh lo. Jakoba chuan, “In dil loh avangin in nei lo a,”(Jak.4:2) a ti a. Nimahsela heti taka tawngtai ngun leh dil tam chuan, “Ka dil alawm,” kan ti ngei ang. Tuk tin zan tin dil tluk tluk mah la, i tawngtaina chu engmah lo mai leh engmah dil loah a lo ruat che a nih chu! Eng tin nge a tih leh? “In dil a, in dil dik loh avangin in hmu lo,” a ti(Jak.4:3). I dil tlut tluta i hmuh loh khan i dil dik miau loh avangin dil loah a ruat che a, i dil chu i hmu lo a ni. Isua bawkin heti hian a sawi zel a, “Nangni mi sual mahin in fate thil tha pek nachang in hriat chuan, in Pa vana mi chuan a diltute chu thil tha a pe zawk em em dawn lo em ni?”(Mat.7:11)  a ti a nih chu. Luka ziakah phei chuan, “...In Pa vana mi chuan a diltute chu Thlarau Thianghliim a va pe dawn em!”(Luka 11:13) a ti a nih chu maw le.
          A nih loh leh eng nge dil dik dan chu ni ta ang le? Matthaia ziaka a sawi danah chuan Isua chuan, “A ram  leh a felna chu zawng hmasa zawk rawh u, tichuan chung zawng zawng chu a pek belhchhah dawn che u nia,”(Mat.6:33) a ti. Ziak dangah pawh, “Ama ram zawng zawk rawh u, tichuan chung thil pawh chu a pek belhchhah dawn che u nia,”(Luka 12:31) a ti bawk. A ram chu zawn hmasak phawt tur a nih chu; chu chu kan zawn hmuh hmasak loh chuan a lothlawnin kan tawngtai tlut tlut fo dawn tihna a lo nih chu! Tun thleng hian Zoram Kristiante chuan chu ram chu an la hmu lo a, a ram awmna an hriat loh avangin Isua lo kal leh hun nghakin an la hmuak mek a nih reng hi. Isua’n, “Tih tak meuhin ka ti a che u, heta dingho a thente hi, Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan, thihna tem tawp lo tur an awm,”(Mat.16:28) a ti a; Mark.9:1-ah pawh, “Tih tak meuhin ka  ti a che u, heta dingho a thente hi, Pathian ram thiltihtheihna nena lo thleng an hmuh hma loh chuan thihna tem tawp lo tur an awm,” a ti leh a; ziak dangah pawh, “Dik takin ka hrilh a che u, heta dingho a thente hi, Pathian ram an hmuh hma loh chuan thihna tem tawp lo tur an awm,”(Luka 9:27) a ti bawk. A ram chu he khawvelah hian a awm lo a ni ang, Isua lo kal leh hun nghaktute hian kum sang hnih chuang an nghak tawh, “Ka lo kal thuai dawn e,” a ti si a, “A lo la kal lo,” an ti reng mai a nih hi. “A rama lo kal an hmuh hma loh chuan....,” a ti miau si a, a ram loah an hmuak a ni ber mai. Amah Isua’n eng tin nge a tih le? “Ka ram chu he khawvela mi hi a ni lo,....”(Joh.18:36) a ti mauh mai si a. Khawiah nge a ram chu a awm tak ang le?
          Isua’n a lo kal lehna leh Pathian ram lo thlen hi thil thuhmun angin a sawi tlat mai a, heti ang a nih avang hian a lo kal lehna nghaktute chuan an nghak sual reng dawn a lo ni. Isua thu sawi hi i lo en leh teh ang. “Pathian ram chu hmuh theihin a lo thleng lo e; ‘En teh u, heta hi!’ emaw, ‘Saw ta saw,’ emaw an ti hek lo ang; ngai teh u, Pathian ram chu in zingah a awm a ni,”(Luka 17:20-21) a ti a ni. Isua’n a lo kal leh tur thu heti ang hian a sawi bawk a,”Chutih hunah chuan tupawhin in hnenah, ‘En teh, Krista chu heta hi a awm,’ emaw, ‘Heta hi,’ emaw an tih chuan awih suh ang che u,”(Mat.24:23) a ti. Chuti a nih si chuan Zoram Kristiante hian an zinga Pathian ram awm reng chu an hmu lo a, an hre lo a ni tih a lang chiang ta hle a ni, anmahniah Pathian ram a la thlen miau loh avangin.
          Tin, Isua’n, “Heta dingho a thente hi...” a tihte kha a thu sawi laia a kianga dinga a thu sawi lo ngaithlatute kha an ni a; ‘Pathian ram an hmuh hma loh chuan,’ tih leh, ‘Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan,’ tih hi thuhmun reng a ni a, “thihna tem tawp lo tur an awm,” a ti a nih kha. Tuna Isua lo kal lehna nghaka, “A lo la kal lo,” titute hian Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan thi lo tura a tihte kha an la dam emaw chu Israel ramah khuan zu zawng sela, Petera te, Johana te leh mi dangte kha. Isua hi a lo la kal lo a nih si chuan an la dam ngei ngei tur a ni. Mahse martara an thih vek tawh thu chu anmahni Kristiante ngeiin an sawi thei bawk si a, engti dan nge ni ngai le?

Paula zirtir dan-
          Zoram Kristiante’n, “Isua a lo la kal lo,” an tih lai hian Tirhkoh Paula chuan, “Tupawhin Lalpa a hmangaih loh chuan anchhe dawngin awm rawh se. Kan Lalpa chu a lo kal e,”(I Kor.16:22) zu ti thei thlap a! Korinth lehkhathawna a han ziak dan kher kher pawh hi chhut tham a tling asin! “Lalpa,” a tih hi Zoram Kristiante’n ‘Lal Isua,’ an tih ve tho kha a nia. “Tupawhin Lalpa a hmangaih loh chuan anchhe dawngin awm rawh se,” a han ti hmasa te te a, “Kan Lalpa chu a lo kal e,” a han ti zui ta a ni a; Paula’n “Kan Lalpa chu a lo kal e,” a tih hi Zoram Kristiante hian an hmangaih ve lo a, Lalpa dang lo kal tur an la nghak cheu a nih chuan Paula anchhia an dawng ngei ang le.
          Paula chuan Pathian ram pawh a hmuak thleng tawh a, Isua zirtirte pawh khan Pathian ram leh amah Isua pawh Pentikost ni khan an lo hmuak thleng daih tawh a ni(Tirh.2:1-4). Isua chu thlarauin a lo thleng a, Thlarau Thianghlim lo thleng kha Isua lo kal lehna chu a ni. Bible sawi dan chuan Isua chu mihring tisa puin vawi khat a lo kal a, an tihlum a; a vawi hnihnaah thlarauin a lo kal ve leh thung a, a lo kal vawi thumna tur a sawi tawh lo. Eng tin nge an ziah kha? “Chuti ang bawkin Krista pawh mi tam tak sualte kalpui tura vawi khat hlana awm tawhin, chhandamna hmu tura amah lo nghaktute hnenah chuan sual tel loin vawi hnihnaah a lo lang leh ang,”(Heb.9:28) a ti a nih kha. Pentikost nia Thlarau Thianghlima a lo kalnaah khan sual leh bawlhhlawhna a tel lo a ni lo’m ni? Kha kha a lo kal vawi hnihna chu a ni.  A lo kal hmasaknaah kha chuan mi sual thihin an thihtir niin Bible chuan a sawi a nih kha. Paula hnenah chuan Lalpa(Isua) chu a lo kal a, Pathian ram pawh a lo thleng tawh a, “Thlarau ngei chuan keimahni thlarau nen Pathian fate kan ni tih min hriattir thin,”(Rom 8:16) a ti a ni. Hmun dangah pawh, “Amaherawhchu tupawh Krista Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo,”(Rom 8:9) a ti.
          Paula chu Krista Thlarau neitu a ni a, Lalpa lo kal leh chu a hmu tawh a, amahah Pathian ram a lo thleng tawh bawk a. Heti hian a sawi- “...Thlarau chuan kan chak lohnate a pui thin a, engtia tawngtai tur nge tih kan hre si lo a; nimahsela Thlarau chuan rum sawi hleih theih lohin min tawngtaisak thin,”(Rom 8:26) a ti. “Thlarau chuan kan chak lohnate a pui thin,” a ti a, mi chakte chu puih an ngai lo a, tawngtaina thu chham tur hre hnem takte hi zawng puih an ngai lo a ni. Mi chak lo, Paula te anga engtia tawngtai tur nge tih pawh hre lo khawpa chak lote hi puih ngai chu an ni awm e. Chuti ang mite chu Thlarau chuan puih ngaiah a ruat a, rum sawi hleih theih lohin a lo tawngtaisak thin a nih chu! Paula chuan Pathian Thlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an nih thu a sawi a(Rom 8:14), “Fa in nih avangin Pathianin a Fapa Thlarau chu, ‘Abba(Ka pa)!’ tia auin kan thinlungah a rawn tir a,”(Gal.4:6) a ti a; “Chu thlarau avang chuan ‘Abba(Ka pa)!’ tiin kan au thin hi,”(Rom 8:15) a ti bawk a ni.
          Isua thu sawi kan hmuh pakhatah chuan, “Nang erawh chu i tawngtaiin i pindan chhungrilah lut la, i kawng khar la, i Pa a ruka awm hnenah chuan tawngtai rawh; tichuan i Pa a ruka hmu thintu che chuan a rul ang che,”(Mat.6:6) a ti. A nih loh leh kan pindan chhungril chu khawii lai nge ni? Hmasanga Judate Biak In(Temple)-ah chuan a pawnlawi ber chu mipui chan a ni a, chutah chu mi chhung lam pangah chuan puanzar a awm a, chu mi puanzar chhung lam chu ‘Hmun thianghlim,’ an ti a, chu chu puithiamte tawngtaina hmun a ni a, chutah chuan anmahni leh mipuite tan an tawngtai thin a ni. Tin, chu mi chhung lamah chuan puanzar dang a awm leh a, chu mi chhung lam chu, ‘Hmun thianghlim ber,’ an ti a, chutah chuan puithiam lal ber chu mipuite sual thawina tur ran thisen kengin kum khatah vawi khat chauh zel lutin rawng an bawl thin a ni.
          Chu Temple chhunga pindan chhungril zawk chu vanram nena tehkhin a ni. Isua chu Puithiam Lalber angin an ziak a, “Nimahsela Krista chu thil tha, lo awm turahte Puithiam Lalbera lo kalin, biak buk, kuta sak loh, ropui leh famkim zawk kal tlangin, ...Hmun Thianghlimah chuan vawi khatah a lo lut tlingtla ta nghal a,” tih kan hmu a ni(Heb.9:11-12). Chu mi Hmun Thianghlim an sawi, Isua Krista luh tlangna chu pindan chhungril chu a ni. Ziak pakhat chuan, “Chutichuan amaha Pathian hnena lo kalte chu a tawpkhawk thlengin a chhandam thei bawk a ni, anmahni tawngtaisak turin chatuana a nun reng avangin,”(Heb.7:25) a lo ti bawk a ni.
          Zoram Kristiante hian, “Bang loin tawngtai ula,”(I Thes.5:17) tih hi an man fuh lo niin a lang bawk. Zing thawh veleha tanin bang loin han tawngtai dawn teh; i zun leh ek a lo chhuak thei, i ril a lo tamin i tui a lo hal thei, hna thawk loin ei i hmu dawn bawk si lo; i mut a lo chhuak leh ang a, bang loa tawngtai chu a har ngawt ang. Han ti lui chhin ngat teh, i dam rei lo tawp ang. I han maimitchhing a, eng engemaw dila i han chham zuah zuah kha tisa tawngtaina a ni a, bang loin a tawngtai theih loh a ni. Paula chuan, “Tawngtaina leh dilna tinrengin eng hun pawha Thlaraua tawngtaiin,”(Eph.6:18) a ti a nih hi. ‘Bang loin,’ tih leh, eng hun pawha,’ tih hi a intluk chiah a ni. Thlarau chuan eng hunah pawh bang loin a tawngtai theih a ni. ‘Thlarau,’ tihah hian hawrawppui a hmang zel a,  chu Thlarau chu Krista Thlarau, Thlarau Thianghlim a sawina a ni. Keimahni’n ‘Aw Lalpa, chu mi kha mi chu kan mamawh e,’ kan tih zuah zuah ngai tawh loin Pathian Thlarau chu van hmunah keimahni min tawngtaisak turin chatuanin a nung reng a nih chu. Paula sawi dan zulzuiin vanah tawngtai khawl kan nei tihna a nih chu.

TAWNGTAI DAN ZIRTIRNA
          A tawp ber atan chuan Isua’n a zirtirte hnena tawngtai dan a hrilh hi i han bel chiang dawn teh ang u. A zirtirte zinga pakhat chuan Isua hnenah khan, “Lalpa, tawngtai dan Johana’n a zirtirte a zirtir ang khan min zirtir ve ta che,” a ti a; Isua chuan a hrilh ta a ni(Luka 11:1-4). I han bel chiang ang hmiang.

Kan Pa-
          Hei hi Matthaia ziakah chuan, ‘vana mi,’ tih a tel a(Mat.6:9). Chuti ni sela, ‘Kan Pa, vana mi,’ tih tur a ni. Amah vekin, “Lei chungah hian tumah, ‘Ka pa,’ ti suh u; in Pa chu pakhat chauh a ni, vana mi khi,” a ti(Mat.23:9). Vana mi chu engkim tana Pa a nihzia a sawi a ni; chuti chauh pawh ni loin, Pathian pakhat chauh an nei a, leia thil siam zingah leh mihringa lo piang chhuak zingah tumah Pathian anga biak tur an awm lo a ni tih a tilang tel bawk a, amah Isua ngei pawh chu Pathian anga biak leh chibai buk a dik lo a ni tih a lang nghal a ni. “Kaimah lo chu Pathian dang reng reng i nei tur a ni lo,”(Exod.20:3; Deut.5:7) a ti a. He lai thu chang chiah hi Isua ni sawmli leh zan sawmli chaw ngheia a awm tum pawh khan Setana thlemna chhan letna’na a hman a ni a, he Mosia dan(thupek) sawm hi a pawm a, tan chhanah a hmang ve a, Isua khan amah zuitute kha amah chu Pathiana be turin thu a pe lo a, “ Lalpa  i Pathian chibai buk la, ama rawng chauh bawl rawh, tih ziak a ni,”(Mat.4:10; Luka 4:8) tiin van Pathian chauh chu be turin a zirtir zawk a ni.

I hming zahawm rawh se-
          Pathian pakhat chauh vana awm chu a zahawm a, hmasanga Juda sakhua(Judaism) pawmtute chuan an Pathian chu an zah em em a, a hming pawh an lam ri mai mai ngai lo a; ‘Jehova(IAWEH),’ an ti a. “Lalpa i Pathian hming chu i lam mai mai tur a ni lo,”(Deut.5:11; Exod.20:7) tih a ni.

I ram lo thleng rawh se-
          A hmaa kan sawi tawh ang khan Pathian ram chu Isua zirtirna kan en chuan mahnia a lo thle chhungril chu a ni.n hnu chuan, “I ram lo thleng rawh se,” tia dil dil a ngai tawh lo. Tuna a ram lo thleng tura la dil fote hi an hnenah Pathian ram a lo la thleng ve lo a ni tih a lang reng a  ni. Nangmaha Pathian ram a lo la thlen loh chuan Pathian fa nihna takah i la lut pha lo a ni mai lo maw? “Tupawh Krista Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo,” a ti si a. Pathian ram chu kan zingah a awm reng tawh tih hretu tan dil a tul tawh lo.
         
I duh zawng vana an tih angin  leia mi’n ti rawh se-
          Hmasanga Judaho khan an sual ngaihdamna turin  Pathian hnenah inthawina an hlan a, an sual thawina chu Levia chi puithiamte’n maichamah an hlansak thin a, bawng no te, beram te, kel te, parva te an hlan thin a ni. Nimahsela chung ran thisen sual ngaihdamna atana an hlan thin chu Pathianin a pawm lo ni ngei tur a  ni;
          Inthawina leh thil hlan chungah hian lawmna reng i nei lo a,....
          Halral thil hlan leh sual tana thil hlan chu i phut lo,”
tiin a lo sawi tawh a(Sam 40:6). Isua dam lai khan Judai rama thu a sawia  a tawngkam angin an ziak a. “Chutichuan khawvela a luh laiin
          Inthawina leh thil hlan i duh lo a,
          Ka tan taksa mi buatsaihsak zawk a:
          Halrala pumpeknaahte leh,
          Sual tana inthawinaahte chuan 
          Lawmna reng i nei lo,,”
tiin(Heb.10:5&6), mihringin a duh zawng an tihah Pathian chu a lungawi thei lo niin a ziak a ni.
          Heti anga mihrinngin Pathian a tihlungawi zawh loh avanga Isua hi khawvelah mihringa rawn changa Pathian lungawina tura a duh zawng ti turin a lo kal niin an ziak ta a. Tichuan Isua tawngkam chhuak angin-
          Chu veleh chuan keiin,’Aw Pathian, ngai teh,
          (Lehkhabu zialah chuan ka thu ziak a ni a)
          I duh zawng ti turin ka lo kal e,’ ka ti a,”
(Heb.10:7;Sam 40:7&8) tiin an ziak ta a ni. Tichuan Bible chuan leia mite’n Pathian duh zawng an tih theihna turin Isua chu lei miah a rawn chang a, Pathian duh zawng tiin a rawng a rawn bawl ta niin a sawi a ni. He lai thu, “I duh zawng vana an tih angin leia mi’n ti rawh se,” tih hi chu Luka ziakah erawh chuan a awm ve lo nain Matthaia ziakah a awm avangin kan telh a ni.

Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che-
          He lai thu kan en hian kan chaw(rice) chhum thin leh chawhmeh kan hmeh thin hi niin a lang lo a; a hma lama kan sawi tawh ni tina kan mamawh ei tur leh silhfen te chu lungkhama dil dil lo tur leh, ama ram kan zawn hmuh huna heng hi chu pek belhchhah kan nih mai tur thu kan sawi tawh kha. He lai thua a sawi hi chu ni tina Pathian thua inchawmna  thu lam a sawi zawk a ni. Zawlnei lehkhabuah chuan, “...Chung niahte chuan  ramah chuan tam ka tir ang a, chaw tamna ni loin, tui tamna ni hek loin, Lalpa thu hriatna tamna zawk chu,”(Amosa 8:11) tiin ziak a ni. Chutichuan Pathian ram thlen tawhnate chu ni tinin Pathian thua chawmin an awm reng tawh thin niin  a lang a ni.
         
Kan sualte min ngaidam  ang che,
Keini pawhin kan englo bate zawng zawng kan ngaidam thin a ni-
          He lai thu pawh hi Zoram Kristiante hian an hre chiang lo a ang hle mai. Bible-ah, “Tawngtai fo rawh u,” a tih kha an hre hlur a, a awmzia an zir chiang lo a ang hle; an han tawngtai a, “Kan sual chhiar sen loh min ngaidam ang che,” tia dil hi an bang thei thlawt lo nia! Bible zirtir danah chuan Isua’n thinga an khai kan lai khan, “Ka Pa, anni hi ngaidam rawh, an thiltih hi an hre lo a nih hi,”(Luka 23:34) tia ngaihdam a dilsakna kha Paula ngeiin din chhanah hmangin, “....Kan bawhchhiatna zawng zawngte min ngaidam a, batna lehkha thupeka ziak, kan chunga awm, min dodal thina chu a thai bo tawh si a,”(Kol.2:13-14) tiin a lo sawi ta a ni. Isua’n, “Keini pawhin kan englo bate zawng zawng kan ngaidam thin a ni,” tih a rawn sawina chhan hi chu Thuthlung Hlui hunah khan Juda sakhaw hlui(Judaism) pawmtute khan sual ngaihdam kum  an nei thin a, kum sarih dan inchherchhuana a vawi sarihna chu kum 49 a lo ni a, chutah chuan kum khat an belh leh a, kum sawmnga chiah a lo ni ta a; chu mi kum sawmngana Jubilee(tun lai tawnga  Golden Jubilee) chu ‘sual ngaihdam kumah’ an hmang thin a, an leiba te an inngaidam a, bawih te an chhuah a, chuti ang chuan hun an hmang thin a, chu chu Isua sawi chhan a ni(Lev.25:8-10).

Thlemnaah min hruai lut suh ang che-
          A tawp ber kan lo thleng ta. Thlemnaa luh hi Kristiante hian an hlau hle a, mi thenkhat (intichang sang deuh kan ti dawn em maw ni) chuan, “Thlemna te chu ka tahreuh,” te an lo ti ve bawk a. Isua chuan an man dawn zan khan a zirtirte hnenah, “Thlemnaa in luh lohna’n inring rengin tawngtai rawh u,”(Mat.26:41; Marka 14;38; Luka 22:40,46) a ti a. Amah Isua hian thlemna tawk thinin an sawi a. Thlalerah ni 40 leh zan 40 chaw ngheia a awm lai te(Mat.4:2-10; Marka 1:13; Luka 4:2-12), Petera’n Isua chu an tihhlumna rapthlak tak tur chu tuar lo tura duhsakna a hlannaah, “Lalpa, Pathinin khawngaih che rawh se,...” a tih te(Mat.16:22-23; Marka 8:32-33) chu thlemna a tawhna nia ngaiin, “Keimahni anga kawng tinrenga thlemna tawk tawh, sual erawh chu sual lo, nei kan ni,”(Heb.4:15) tiin an lo ziak a ni. Mihringte tuar ai tuara thlemna an tawh ai tawk angin an sawi a ni.
          “Thlemna,” tia Kristiante’n an sawi fo hi Bible lamin Setana(Diabola) hna thawh anga a zirtir tlat avang hian Kristiante tan chuan hriat thiam pawh a har reng a ni. Nimahsela Bible han chhiara thlemna anga lo lang thin hi khawi lam atang mahin thlemna kha a lo kal a ni lo a, Setana emaw, ramhuai emaw kha hmuh theih loha lo kalin tuemaw kha thil sual ti turin a rawn thlem duk duk a ni lo. Eng dang mah a ni lo e, thlemna tawktu anga inruattu khan ama rilrua thil tha lo lam tih duhna a neih lo langa kha Setana thlemna tawk angah a inruat mai mai a ni. Khawvela mihring pangngaia lo piang chhuak tawh phawt chuan an dam lai nun kawng zawh mekah hian thil tha lam duhna leh thil tha lo lam tih chakna an nei vek a, chu chu mi thenkhat chuan Side A leh Site B angin an sawi thin. Mihringin thil tha lam tih a duhna kha a tha lo lam tih a duhna zawkin a hneh chuan mihring nun kha a lo sual ta thin a, thlemna do zo lo angin an sawi mai a; a tha lo lam tih a chakna kha a tha lam tih duhnain a hneh erawh chuan mihring nun kha a lo tha ta thin a ni.
          Isua kha Pathian Fapa nia a inhriatna atanga ama rilrua thil tithei nih chakna avanga infiah chakna lo awm te(Mat.4:3; Luka 4:3), Pathian Fapa a nih tak tak leh tak tak loh infiah a chakna te(Mat.4:5-6; Luka 4:9-11), engkim chunga thuneitu leh Lalber niha thil siamte’n chibai an buk thup thup han nih chakna te(Mat.4:8-9; Luka 4:5-7) chu Diabola thlemna angin an sawi a. Nimahsela khawi atang mahin Isua hnenah thlemtu Setana a lo kal hran lo a, amahah khan a tha lo lam tih chakna rilru leh ngaihtuahna lo awm kha Setana an puh mai a ni ber.
            Thuthlung Hlui bu lam lo en leh ta ila, “Tin, Pathian fapate Lalpa hmaa an inlan ni a lo awm a, Setana pawh an zingah a lo tel ve a,”(Joba 1:6) tih kan hmu a. Hetah hian Pahtian leh Setana chu an inbe leh ta ngial mai a ni. “Tin, Lalpa chuan Setana hnenah chuan, ‘Khawi lam atanga lo kal nge i nih?’ a ti a. Tin, Setana chuan Lalpa chu a chhang a, a hnenah, ‘Leia ka vah velna atang leh ka chhohna  atangin,’ a ti a,”(Joba 1:7) tih kan hmu a ni. Hengte pawh hi Setana chu a hrana awm tak tak ni loin, Pathian chu amah leh amah inbia ang lekin a lang zawk.
          Hmun dang lo en leh ila. Samuela lehkhabuah chuan, “Tin, Lalpa thinurna chu Israelte chungah a lo thawk leh ta thut a, ‘Kal la, Israel mi leh Juda mite chhiar vek rawh,’ tiin Davida chu an pawi khawih turin a chawk tho a,”(II Sam.24:1) tih kan hmu a. He mi chang thu hma lam leh a hnu lam han enin Pathian hi a mite laka a thinur chhan han puh tur reng a lang lo a, a duh hun hunah a chhan leh vang pawh awm loin an pathian hi a thinur chawt mai ni awm takin a lang. Ziak dang lehah chuan, “Tin, Setana’n Israelte chu a bei ta a, Davida chu Israelte chhiar duhna a neihtir a,” tih thu kan hmu leh a(I Chro.21:1). He mi ziakah hi chuan ami Israelte bei duh khawpa thinur chu Setana a ni tih kan hmu ta thung a ni. Mihringah thil tha tih duhna leh thil tha lo tih duhna a awm ang bawkin Israelte Pathian, Kristiante Pathian ni bawk nunah chuan a awm ve a ni ang e. Tichuan tun laia engkim siamtu Pathian biakna tura maimitchhinga, “Aw Lalpa,” tia tawngtai ve ngai lote tawngtai loh chhan chu i hre thiam thei tawh em? A sei ta deuh a, tawk teh se.

3 comments:

  1. Ziak thui thiam hle mai. Bible chhung thu chu i hmang ve tho a, mahse i pawm lem lo a ni maw...

    ReplyDelete
  2. Tawngtai i hrilh fiah dawn emaw ka ti a, i sawi sel zawk a ni maw?

    ReplyDelete
  3. Bible i ral hriat tih alang..

    ReplyDelete