V.L. Ngaihmawia
Tawngtaina hi tun tumah chuan i han
khel ve thung ang u hmiang. Zoram Kristiante hian tawngtai hi kan uar hle mai
a, zing thawh hlim te, tukthuan ei dawn te, zanriah chaw ei dawnah te, mut
dawnah te kan tawngtai awl lo a nih hi. Chuti ang chu kan awm phung a nih
avangin tawngtaina awmzia hi eng nge ni tih kan zir dawn a ni.
A
tobul-
‘Tawngtai,’
tih hi Mizo tawng a nih angin a awmzia han sawi fiah dawn ila. Hmasanga kan pi
leh pute kha Kristian an nih hmain sakhua an hmannaa Khawzing Pathian biaa a
hnena thil an hlan laiin puithiam(sadawt) khan thiam hla chhamin a phun bel
bel(a chhamphual) a, chu chu ‘Tai,’ an ti. A lam rik danah chuan miin an loah
buh chi khat an chin, ‘Tai’(thar rang), an tih Favang, October thla vela thar
chi an lam dan anga tawi deuh hata lam rik tur a ni. ‘Tai’ tih hi thluk
fan(sei) a nih chuan a dik thei lo a, ‘darh,’ tihna a ni daih dawn a, a awmzia
a bo dawn a ni. He tawngkam, puithiamin Khua Pathian hnena thil a hlan laia ‘a
tai,’ an tih atang hian Zoam
Kristiante’n Isua hnena malsawmna dila an maimitchhinga an phun mawlh mawlh hi,
‘Tawngtai,’ an lo vuah ta a nih chu. A nih loh leh tawngtaina awmzia chu eng
nge ni teh reng le?
Buddha
zirtir dan-
Buddhism sakhaw hmu chhuaktu Gautama
Buddha chuan, “Tui hi hnuai lamah a luang a, mei hi a sa a, vur erawh chu a
vawt thin; tawngtaina hian India rama lui tuite hi a chhoh luantir dawn lo a,
mei alh a tidai dawn lo a, vur pawh a tilum bawk hek lo ang. Chungte chu he
khawvelah hian an nihna ang taka awmtirtu nunna dan a awm vang a ni,” a ti a
ni.
Bible
Zirtir dan-
Bible hian tawngtaina chungchang eng
tin nge a lo sawi le? Kristiante’n an biak ber pathian Isua zirtir dan i lo en
hmasa teh ang u. Isua chuan, “In tawngtaiin, Jentailte angin sawi nawn mai mai
suh u; an tawng tam avangin hriain
an ring a ni. Chutichuan, anmahni
angin awm suh u; amah in dil hmain in Pa chuan engte nge in mamawh tih a hre
reng si a,”(Mat.6:7-8) tiin a sawi a ni. Eng thil emaw an tih nikhuaah hian
tawngtai rual emaw, a mala tawngtai emaw hun hi Kristiante chuan kan Zoramah
hian hman a ni chawk a, thenkhat phei chuan dil tur an hre hnem viau a ni awm
mang e tih mai turin an chham seiin an bei rei thei hle mai a, mahse han
ngaihthlak chian chiah chuan an sawi ngai hi an sawi nawn hnem hle thinin ka
hria. “Jentailte angin sawi nawn mai mai suhh u, an tawng tam avangin hriain
an ring a ni,” a ti tlat mai. Presbyterian Kohhran member pakhat chuan
anmahni Biak Ina an tawngtai rual lai takin a piah deuh lawk atangin fiamthu
hian, “Ti sawn an dil vak vak a, an sawi
teuh a, an dil zawng zawng saw rawn pe ta sela, anmahni dil ngei pawh saw an
hre sengin ka ring lo e; ‘Hei chu tu dil nge maw ni le,’ tiin an thai let an
thai let mai thei a nia,” a ti a nih chu!
Ni, mahni dil ngei pawh hriat loh chu
a awl viau mai tur a nia. Pathian chuan an thil dil kha an tawng tam avanga
hriaa an ring ngawt a nih chuan an tifuh dawn lo tihna a ni. Tawngtaina
hla(thu) chham duah hluah mai phei chu, an lo Amen thum huk huk phei chuan an
dil hlawhtlin duh hmel hle a ni thei e; mahse, mi vervekte tih dan niin
a sawi tlat si(Mat.6:5). Eng tin nge a sawi zel kha? “An lawmman chu an hmu zo
tawh,” a ti a nih kha(Mat.6:2,5,16). Dil
tur hre hnem taka an han chham duah hluah laia an lo Amen thum deuh hak hak
khan an lawmman chu an hmu nghal zel a ni. “Aw Lalpa,” an han ti zing dup mai
phei chu a lo dawngsawngtu tur tan chuan a ninawm viau mai thei a nia. “
‘Lalpa, Lalpa,’ mi ti nazawng chu van ramah ann lut lo ang,” tiin Isuan a sawi a ni(Mat.7:21). Ziak dangah pawh,
“...Nangni’n eng atan nge, ka thu zawm si loa, ‘Lalpa, Lalpa,’ mi tih thin?” a
tih kha(Luka 6:46). Isua hi chhuan, “Amah in dil hmain in Pa chuan engte nge
in mamawh tih a hre reng si a,”(Mat.6:8) a tih hian a sawi dik chiahin a
lang; engkim siamtu leh engkim hre tlang vektu lei leh van Lal chuan kan
mammawh chu a hre khawp ang le. Tawngtaina thua Isua zirtir dan hi zir tlak a
awm a ni, mahse a zuitu Kristiante hian a thu sawi hi an man thiam lo deuh niin
a lang e, i lo en zel teh ang.
Isua chuan, “Chuvangin ka hrilh a che
u, ‘Eng nge ka ei ang a, eng nge ka in ang aw?’ tiin in nunna thu leh, ‘Eng nge
ka silhin ka fen ang aw?’ tiin in taksa thu lungkham suh u,”(Mat.6:25) a ti a
ni. Malsawmna tam tak dawn beiseia dila tawngtai vak vakte hian lungkham an va
ngah awm em tih mai tur a ni e! Isua
erawh chuan, “Chung zawng zawng chu in mamawh tih in Pa vana mi’n a hre reng a
ni,”(Mat.6:32) a ti a nih chu maw le! A va han ngaihnawm em! “Nangni zingah
lungkham avangin tuin nge mahni dung lam tawng khata tisang chuang
thei?”(Mat.6:27;Luka 12:25) te a han ti leh zel a, a va han dik ve. Pathian thu
lo chuan kan taksa chungah pawh engmah kan tih theih lohzia chu a lang hle mai
maw. “Chung leng savate hi en rawh u, buh an tuh lo a, an at hek lo, buh inah
an seng lut hek lo; nimahsela in Pa vana mi chuan a chawm si a. Nangni chu anni
ai chuan nasa takin in hlu zawk lo em ni?”(Mat.6:26) a han ti leh a. Isua hi
chuan Vana Pa Pathianin a thil siam dang zawng zawngte aia mihring an hlut
zawkzia a hre hle a ni ang.
Isua’n, “Ram tuk tin par thanzia hi
tha takin ngaihtuah rawh u; hna an thawk lo, la pawh an kai hek lo,” a ti a.
Pathianin a chei mawizia a han sawi zui a, “Ram hnim, vawiin anga nung, a tuka
thuka tuah leh mai tur mah Pathianin chuti kaua a chei chuan, aw nangni rin
tlemte u, silhfen a pe zawk em em dawn lo che u em ni?” a ti a ni. Amah Pathian
hre chunga ni tina kan nun leh thiltihah dik tak leh rinawm taka engkim kan
tiha kan thawh chuan, kan dil buai ngai loin kan mamawh hretu chuan malsawmnain
min vur em em dawn a ni tih he thu hian a tilang a ni. “Dil rawh u, tichuan an
pe ang che u,”(Mat.7:7; Luka 11:9) tih a ni alawm tiin kan han dil pawngpui
ngawt a, a awmzia kan man hauh lo. Jakoba chuan, “In dil loh avangin in nei lo
a,”(Jak.4:2) a ti a. Nimahsela heti taka tawngtai ngun leh dil tam chuan, “Ka
dil alawm,” kan ti ngei ang. Tuk tin zan tin dil tluk tluk mah la, i tawngtaina
chu engmah lo mai leh engmah dil loah a lo ruat che a nih chu! Eng tin nge a
tih leh? “In dil a, in dil dik loh avangin in hmu lo,” a ti(Jak.4:3). I dil
tlut tluta i hmuh loh khan i dil dik miau loh avangin dil loah a ruat che a, i
dil chu i hmu lo a ni. Isua bawkin heti hian a sawi zel a, “Nangni mi sual
mahin in fate thil tha pek nachang in hriat chuan, in Pa vana mi chuan a
diltute chu thil tha a pe zawk em em dawn lo em ni?”(Mat.7:11) a ti a nih chu. Luka ziakah phei chuan,
“...In Pa vana mi chuan a diltute chu Thlarau Thianghliim a va pe dawn
em!”(Luka 11:13) a ti a nih chu maw le.
A nih loh leh eng nge dil dik dan chu
ni ta ang le? Matthaia ziaka a sawi danah chuan Isua chuan, “A ram leh a felna chu zawng hmasa zawk rawh u,
tichuan chung zawng zawng chu a pek belhchhah dawn che u nia,”(Mat.6:33) a ti.
Ziak dangah pawh, “Ama ram zawng zawk rawh u, tichuan chung thil pawh chu a pek
belhchhah dawn che u nia,”(Luka 12:31) a ti bawk. A ram chu zawn hmasak phawt
tur a nih chu; chu chu kan zawn hmuh hmasak loh chuan a lothlawnin kan tawngtai
tlut tlut fo dawn tihna a lo nih chu! Tun thleng hian Zoram Kristiante chuan
chu ram chu an la hmu lo a, a ram awmna an hriat loh avangin Isua lo kal leh
hun nghakin an la hmuak mek a nih reng hi. Isua’n, “Tih tak meuhin ka ti a che
u, heta dingho a thente hi, Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan,
thihna tem tawp lo tur an awm,”(Mat.16:28) a ti a; Mark.9:1-ah pawh, “Tih tak
meuhin ka ti a che u, heta dingho a
thente hi, Pathian ram thiltihtheihna nena lo thleng an hmuh hma loh chuan
thihna tem tawp lo tur an awm,” a ti leh a; ziak dangah pawh, “Dik takin ka
hrilh a che u, heta dingho a thente hi, Pathian ram an hmuh hma loh chuan
thihna tem tawp lo tur an awm,”(Luka 9:27) a ti bawk. A ram chu he khawvelah
hian a awm lo a ni ang, Isua lo kal leh hun nghaktute hian kum sang hnih chuang
an nghak tawh, “Ka lo kal thuai dawn e,” a ti si a, “A lo la kal lo,” an ti
reng mai a nih hi. “A rama lo kal an hmuh hma loh chuan....,” a ti miau si a, a
ram loah an hmuak a ni ber mai. Amah Isua’n eng tin nge a tih le? “Ka ram chu
he khawvela mi hi a ni lo,....”(Joh.18:36) a ti mauh mai si a. Khawiah nge a
ram chu a awm tak ang le?
Isua’n a lo kal lehna leh Pathian ram
lo thlen hi thil thuhmun angin a sawi tlat mai a, heti ang a nih avang hian a
lo kal lehna nghaktute chuan an nghak sual reng dawn a lo ni. Isua thu sawi hi
i lo en leh teh ang. “Pathian ram chu hmuh theihin a lo thleng lo e; ‘En teh u,
heta hi!’ emaw, ‘Saw ta saw,’ emaw an ti hek lo ang; ngai teh u, Pathian ram
chu in zingah a awm a ni,”(Luka 17:20-21) a ti a ni. Isua’n a lo kal leh tur
thu heti ang hian a sawi bawk a,”Chutih hunah chuan tupawhin in hnenah, ‘En
teh, Krista chu heta hi a awm,’ emaw, ‘Heta hi,’ emaw an tih chuan awih suh ang
che u,”(Mat.24:23) a ti. Chuti a nih si chuan Zoram Kristiante hian an zinga
Pathian ram awm reng chu an hmu lo a, an hre lo a ni tih a lang chiang ta hle a
ni, anmahniah Pathian ram a la thlen miau loh avangin.
Tin, Isua’n, “Heta dingho a thente
hi...” a tihte kha a thu sawi laia a kianga dinga a thu sawi lo ngaithlatute
kha an ni a; ‘Pathian ram an hmuh hma loh chuan,’ tih leh, ‘Mihring Fapa a rama
lo kal an hmuh hma loh chuan,’ tih hi thuhmun reng a ni a, “thihna tem tawp lo
tur an awm,” a ti a nih kha. Tuna Isua lo kal lehna nghaka, “A lo la kal lo,”
titute hian Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan thi lo tura a
tihte kha an la dam emaw chu Israel ramah khuan zu zawng sela, Petera te,
Johana te leh mi dangte kha. Isua hi a lo la kal lo a nih si chuan an la dam
ngei ngei tur a ni. Mahse martara an thih vek tawh thu chu anmahni Kristiante
ngeiin an sawi thei bawk si a, engti dan nge ni ngai le?
Paula
zirtir dan-
Zoram Kristiante’n, “Isua a lo la kal
lo,” an tih lai hian Tirhkoh Paula chuan, “Tupawhin Lalpa a hmangaih loh chuan
anchhe dawngin awm rawh se. Kan Lalpa chu a lo kal e,”(I Kor.16:22) zu ti thei
thlap a! Korinth lehkhathawna a han ziak dan kher kher pawh hi chhut tham a tling
asin! “Lalpa,” a tih hi Zoram Kristiante’n ‘Lal Isua,’ an tih ve tho kha a nia.
“Tupawhin Lalpa a hmangaih loh chuan anchhe dawngin awm rawh se,” a han ti
hmasa te te a, “Kan Lalpa chu a lo kal e,” a han ti zui ta a ni a; Paula’n “Kan
Lalpa chu a lo kal e,” a tih hi Zoram Kristiante hian an hmangaih ve lo a,
Lalpa dang lo kal tur an la nghak cheu a nih chuan Paula anchhia an dawng ngei
ang le.
Paula chuan Pathian ram pawh a hmuak
thleng tawh a, Isua zirtirte pawh khan Pathian ram leh amah Isua pawh Pentikost
ni khan an lo hmuak thleng daih tawh a ni(Tirh.2:1-4). Isua chu thlarauin a lo
thleng a, Thlarau Thianghlim lo thleng kha Isua lo kal lehna chu a ni. Bible
sawi dan chuan Isua chu mihring tisa puin vawi khat a lo kal a, an tihlum a; a
vawi hnihnaah thlarauin a lo kal ve leh thung a, a lo kal vawi thumna tur a
sawi tawh lo. Eng tin nge an ziah kha? “Chuti ang bawkin Krista pawh mi tam tak
sualte kalpui tura vawi khat hlana awm tawhin, chhandamna hmu tura amah lo
nghaktute hnenah chuan sual tel loin vawi hnihnaah a lo lang leh
ang,”(Heb.9:28) a ti a nih kha. Pentikost nia Thlarau Thianghlima a lo kalnaah
khan sual leh bawlhhlawhna a tel lo a ni lo’m ni? Kha kha a lo kal vawi hnihna
chu a ni. A lo kal hmasaknaah kha chuan
mi sual thihin an thihtir niin Bible chuan a sawi a nih kha. Paula hnenah chuan
Lalpa(Isua) chu a lo kal a, Pathian ram pawh a lo thleng tawh a, “Thlarau ngei
chuan keimahni thlarau nen Pathian fate kan ni tih min hriattir thin,”(Rom
8:16) a ti a ni. Hmun dangah pawh, “Amaherawhchu tupawh Krista Thlarau nei lo
chu amaha mi a ni lo,”(Rom 8:9) a ti.
Paula chu Krista Thlarau neitu a ni a,
Lalpa lo kal leh chu a hmu tawh a, amahah Pathian ram a lo thleng tawh bawk a.
Heti hian a sawi- “...Thlarau chuan kan chak lohnate a pui thin a, engtia
tawngtai tur nge tih kan hre si lo a; nimahsela Thlarau chuan rum sawi hleih
theih lohin min tawngtaisak thin,”(Rom 8:26) a ti. “Thlarau chuan kan chak
lohnate a pui thin,” a ti a, mi chakte chu puih an ngai lo a, tawngtaina thu
chham tur hre hnem takte hi zawng puih an ngai lo a ni. Mi chak lo, Paula te
anga engtia tawngtai tur nge tih pawh hre lo khawpa chak lote hi puih ngai chu
an ni awm e. Chuti ang mite chu Thlarau chuan puih ngaiah a ruat a, rum sawi
hleih theih lohin a lo tawngtaisak thin a nih chu! Paula chuan Pathian Thlarau
hruaia awm apiangte chu Pathian fate an nih thu a sawi a(Rom 8:14), “Fa in nih
avangin Pathianin a Fapa Thlarau chu, ‘Abba(Ka pa)!’ tia auin kan thinlungah a
rawn tir a,”(Gal.4:6) a ti a; “Chu thlarau avang chuan ‘Abba(Ka pa)!’ tiin kan
au thin hi,”(Rom 8:15) a ti bawk a ni.
Isua thu sawi kan hmuh pakhatah chuan,
“Nang erawh chu i tawngtaiin i pindan chhungrilah lut la, i kawng khar la, i Pa
a ruka awm hnenah chuan tawngtai rawh; tichuan i Pa a ruka hmu thintu che chuan
a rul ang che,”(Mat.6:6) a ti. A nih loh leh kan pindan chhungril chu khawii
lai nge ni? Hmasanga Judate Biak In(Temple)-ah chuan a pawnlawi ber chu mipui
chan a ni a, chutah chu mi chhung lam pangah chuan puanzar a awm a, chu mi
puanzar chhung lam chu ‘Hmun thianghlim,’ an ti a, chu chu puithiamte
tawngtaina hmun a ni a, chutah chuan anmahni leh mipuite tan an tawngtai thin a
ni. Tin, chu mi chhung lamah chuan puanzar dang a awm leh a, chu mi chhung lam
chu, ‘Hmun thianghlim ber,’ an ti a, chutah chuan puithiam lal ber chu mipuite
sual thawina tur ran thisen kengin kum khatah vawi khat chauh zel lutin rawng
an bawl thin a ni.
Chu Temple chhunga pindan chhungril
zawk chu vanram nena tehkhin a ni. Isua chu Puithiam Lalber angin an ziak a,
“Nimahsela Krista chu thil tha, lo awm turahte Puithiam Lalbera lo kalin, biak
buk, kuta sak loh, ropui leh famkim zawk kal tlangin, ...Hmun Thianghlimah
chuan vawi khatah a lo lut tlingtla ta nghal a,” tih kan hmu a ni(Heb.9:11-12).
Chu mi Hmun Thianghlim an sawi, Isua Krista luh tlangna chu pindan chhungril
chu a ni. Ziak pakhat chuan, “Chutichuan amaha Pathian hnena lo kalte chu a
tawpkhawk thlengin a chhandam thei bawk a ni, anmahni tawngtaisak turin
chatuana a nun reng avangin,”(Heb.7:25) a lo ti bawk a ni.
Zoram Kristiante hian, “Bang loin
tawngtai ula,”(I Thes.5:17) tih hi an man fuh lo niin a lang bawk. Zing thawh
veleha tanin bang loin han tawngtai dawn teh; i zun leh ek a lo chhuak thei, i
ril a lo tamin i tui a lo hal thei, hna thawk loin ei i hmu dawn bawk si lo; i
mut a lo chhuak leh ang a, bang loa tawngtai chu a har ngawt ang. Han ti lui
chhin ngat teh, i dam rei lo tawp ang. I han maimitchhing a, eng engemaw dila i
han chham zuah zuah kha tisa tawngtaina a ni a, bang loin a tawngtai theih loh
a ni. Paula chuan, “Tawngtaina leh dilna tinrengin eng hun pawha Thlaraua
tawngtaiin,”(Eph.6:18) a ti a nih hi. ‘Bang loin,’ tih leh, eng hun pawha,’ tih
hi a intluk chiah a ni. Thlarau chuan eng hunah pawh bang loin a tawngtai theih
a ni. ‘Thlarau,’ tihah hian hawrawppui a hmang zel a, chu Thlarau chu Krista Thlarau, Thlarau
Thianghlim a sawina a ni. Keimahni’n ‘Aw Lalpa, chu mi kha mi chu kan mamawh
e,’ kan tih zuah zuah ngai tawh loin Pathian Thlarau chu van hmunah keimahni
min tawngtaisak turin chatuanin a nung reng a nih chu. Paula sawi dan zulzuiin
vanah tawngtai khawl kan nei tihna a nih chu.
TAWNGTAI DAN ZIRTIRNA
A tawp ber atan chuan Isua’n a
zirtirte hnena tawngtai dan a hrilh hi i han bel chiang dawn teh ang u. A
zirtirte zinga pakhat chuan Isua hnenah khan, “Lalpa, tawngtai dan Johana’n a
zirtirte a zirtir ang khan min zirtir ve ta che,” a ti a; Isua chuan a hrilh ta
a ni(Luka 11:1-4). I han bel chiang ang hmiang.
Kan
Pa-
Hei hi Matthaia ziakah chuan, ‘vana
mi,’ tih a tel a(Mat.6:9). Chuti ni sela, ‘Kan Pa, vana mi,’ tih tur a ni. Amah
vekin, “Lei chungah hian tumah, ‘Ka pa,’ ti suh u; in Pa chu pakhat chauh a ni,
vana mi khi,” a ti(Mat.23:9). Vana mi chu engkim tana Pa a nihzia a sawi a ni;
chuti chauh pawh ni loin, Pathian pakhat chauh an nei a, leia thil siam zingah
leh mihringa lo piang chhuak zingah tumah Pathian anga biak tur an awm lo a ni
tih a tilang tel bawk a, amah Isua ngei pawh chu Pathian anga biak leh chibai
buk a dik lo a ni tih a lang nghal a ni. “Kaimah lo chu Pathian dang reng reng
i nei tur a ni lo,”(Exod.20:3; Deut.5:7) a ti a. He lai thu chang chiah hi Isua
ni sawmli leh zan sawmli chaw ngheia a awm tum pawh khan Setana thlemna chhan
letna’na a hman a ni a, he Mosia dan(thupek) sawm hi a pawm a, tan chhanah a
hmang ve a, Isua khan amah zuitute kha amah chu Pathiana be turin thu a pe lo
a, “ Lalpa i Pathian chibai buk la, ama
rawng chauh bawl rawh, tih ziak a ni,”(Mat.4:10; Luka 4:8) tiin van Pathian
chauh chu be turin a zirtir zawk a ni.
I
hming zahawm rawh se-
Pathian pakhat chauh vana awm chu a
zahawm a, hmasanga Juda sakhua(Judaism) pawmtute chuan an Pathian chu an zah em
em a, a hming pawh an lam ri mai mai ngai lo a; ‘Jehova(IAWEH),’ an ti a.
“Lalpa i Pathian hming chu i lam mai mai tur a ni lo,”(Deut.5:11; Exod.20:7)
tih a ni.
I ram
lo thleng rawh se-
A hmaa kan sawi tawh ang khan Pathian
ram chu Isua zirtirna kan en chuan mahnia a lo thle chhungril chu a ni.n hnu
chuan, “I ram lo thleng rawh se,” tia dil dil a ngai tawh lo. Tuna a ram lo
thleng tura la dil fote hi an hnenah Pathian ram a lo la thleng ve lo a ni tih
a lang reng a ni. Nangmaha Pathian ram a
lo la thlen loh chuan Pathian fa nihna takah i la lut pha lo a ni mai lo maw?
“Tupawh Krista Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo,” a ti si a. Pathian ram chu
kan zingah a awm reng tawh tih hretu tan dil a tul tawh lo.
I duh
zawng vana an tih angin leia mi’n ti
rawh se-
Hmasanga Judaho khan an sual ngaihdamna
turin Pathian hnenah inthawina an hlan
a, an sual thawina chu Levia chi puithiamte’n maichamah an hlansak thin a,
bawng no te, beram te, kel te, parva te an hlan thin a ni. Nimahsela chung ran
thisen sual ngaihdamna atana an hlan thin chu Pathianin a pawm lo ni ngei tur
a ni;
“Inthawina leh thil hlan chungah
hian lawmna reng i nei lo a,....
Halral thil hlan leh sual tana thil
hlan chu i phut lo,”
tiin a
lo sawi tawh a(Sam 40:6). Isua dam lai khan Judai rama thu a sawia a tawngkam angin an ziak a. “Chutichuan
khawvela a luh laiin
‘Inthawina leh thil hlan i duh lo
a,
Ka tan taksa mi buatsaihsak zawk a:
Halrala pumpeknaahte leh,
Sual tana inthawinaahte chuan
Lawmna reng i nei lo,,”
tiin(Heb.10:5&6),
mihringin a duh zawng an tihah Pathian chu a lungawi thei lo niin a ziak a ni.
Heti anga mihrinngin Pathian a
tihlungawi zawh loh avanga Isua hi khawvelah mihringa rawn changa Pathian
lungawina tura a duh zawng ti turin a lo kal niin an ziak ta a. Tichuan Isua
tawngkam chhuak angin-
“Chu veleh chuan keiin,’Aw Pathian,
ngai teh,
(Lehkhabu zialah chuan ka
thu ziak a ni a)
I duh zawng ti turin ka lo kal e,’ ka
ti a,”
(Heb.10:7;Sam
40:7&8) tiin an ziak ta a ni. Tichuan Bible chuan leia mite’n Pathian duh
zawng an tih theihna turin Isua chu lei miah a rawn chang a, Pathian duh zawng
tiin a rawng a rawn bawl ta niin a sawi a ni. He lai thu, “I duh zawng vana an
tih angin leia mi’n ti rawh se,” tih hi chu Luka ziakah erawh chuan a awm ve lo
nain Matthaia ziakah a awm avangin kan telh a ni.
Ni tin
kan ei khawpin chaw min pe ang che-
He lai thu kan en hian kan chaw(rice)
chhum thin leh chawhmeh kan hmeh thin hi niin a lang lo a; a hma lama kan sawi
tawh ni tina kan mamawh ei tur leh silhfen te chu lungkhama dil dil lo tur leh,
ama ram kan zawn hmuh huna heng hi chu pek belhchhah kan nih mai tur thu kan
sawi tawh kha. He lai thua a sawi hi chu ni tina Pathian thua inchawmna thu lam a sawi zawk a ni. Zawlnei lehkhabuah
chuan, “...Chung niahte chuan ramah
chuan tam ka tir ang a, chaw tamna ni loin, tui tamna ni hek loin, Lalpa thu
hriatna tamna zawk chu,”(Amosa 8:11) tiin ziak a ni. Chutichuan Pathian ram
thlen tawhnate chu ni tinin Pathian thua chawmin an awm reng tawh thin
niin a lang a ni.
Kan
sualte min ngaidam ang che,
Keini
pawhin kan englo bate zawng zawng kan ngaidam thin a ni-
He lai thu pawh hi Zoram Kristiante
hian an hre chiang lo a ang hle mai. Bible-ah, “Tawngtai fo rawh u,” a tih kha
an hre hlur a, a awmzia an zir chiang lo a ang hle; an han tawngtai a, “Kan
sual chhiar sen loh min ngaidam ang che,” tia dil hi an bang thei thlawt lo
nia! Bible zirtir danah chuan Isua’n thinga an khai kan lai khan, “Ka Pa, anni
hi ngaidam rawh, an thiltih hi an hre lo a nih hi,”(Luka 23:34) tia ngaihdam a
dilsakna kha Paula ngeiin din chhanah hmangin, “....Kan bawhchhiatna zawng
zawngte min ngaidam a, batna lehkha thupeka ziak, kan chunga awm, min dodal
thina chu a thai bo tawh si a,”(Kol.2:13-14) tiin a lo sawi ta a ni. Isua’n, “Keini
pawhin kan englo bate zawng zawng kan ngaidam thin a ni,” tih a rawn sawina
chhan hi chu Thuthlung Hlui hunah khan Juda sakhaw hlui(Judaism) pawmtute khan
sual ngaihdam kum an nei thin a, kum
sarih dan inchherchhuana a vawi sarihna chu kum 49 a lo ni a, chutah chuan kum
khat an belh leh a, kum sawmnga chiah a lo ni ta a; chu mi kum sawmngana
Jubilee(tun lai tawnga Golden Jubilee)
chu ‘sual ngaihdam kumah’ an hmang thin a, an leiba te an inngaidam a, bawih te
an chhuah a, chuti ang chuan hun an hmang thin a, chu chu Isua sawi chhan a
ni(Lev.25:8-10).
Thlemnaah
min hruai lut suh ang che-
A tawp ber kan lo thleng ta. Thlemnaa
luh hi Kristiante hian an hlau hle a, mi thenkhat (intichang sang deuh kan ti
dawn em maw ni) chuan, “Thlemna te chu ka tahreuh,” te an lo ti ve bawk a. Isua
chuan an man dawn zan khan a zirtirte hnenah, “Thlemnaa in luh lohna’n inring
rengin tawngtai rawh u,”(Mat.26:41; Marka 14;38; Luka 22:40,46) a ti a. Amah
Isua hian thlemna tawk thinin an sawi a. Thlalerah ni 40 leh zan 40 chaw ngheia
a awm lai te(Mat.4:2-10; Marka 1:13; Luka 4:2-12), Petera’n Isua chu an
tihhlumna rapthlak tak tur chu tuar lo tura duhsakna a hlannaah, “Lalpa,
Pathinin khawngaih che rawh se,...” a tih te(Mat.16:22-23; Marka 8:32-33) chu
thlemna a tawhna nia ngaiin, “Keimahni anga kawng tinrenga thlemna tawk tawh,
sual erawh chu sual lo, nei kan ni,”(Heb.4:15) tiin an lo ziak a ni. Mihringte
tuar ai tuara thlemna an tawh ai tawk angin an sawi a ni.
“Thlemna,” tia Kristiante’n an sawi fo
hi Bible lamin Setana(Diabola) hna thawh anga a zirtir tlat avang hian
Kristiante tan chuan hriat thiam pawh a har reng a ni. Nimahsela Bible han
chhiara thlemna anga lo lang thin hi khawi lam atang mahin thlemna kha a lo kal
a ni lo a, Setana emaw, ramhuai emaw kha hmuh theih loha lo kalin tuemaw kha
thil sual ti turin a rawn thlem duk duk a ni lo. Eng dang mah a ni lo e,
thlemna tawktu anga inruattu khan ama rilrua thil tha lo lam tih duhna a neih
lo langa kha Setana thlemna tawk angah a inruat mai mai a ni. Khawvela mihring
pangngaia lo piang chhuak tawh phawt chuan an dam lai nun kawng zawh mekah hian
thil tha lam duhna leh thil tha lo lam tih chakna an nei vek a, chu chu mi
thenkhat chuan Side A leh Site B angin an sawi thin. Mihringin thil tha lam tih
a duhna kha a tha lo lam tih a duhna zawkin a hneh chuan mihring nun kha a lo
sual ta thin a, thlemna do zo lo angin an sawi mai a; a tha lo lam tih a chakna
kha a tha lam tih duhnain a hneh erawh chuan mihring nun kha a lo tha ta thin a
ni.
Isua kha Pathian Fapa nia a inhriatna
atanga ama rilrua thil tithei nih chakna avanga infiah chakna lo awm
te(Mat.4:3; Luka 4:3), Pathian Fapa a nih tak tak leh tak tak loh infiah a
chakna te(Mat.4:5-6; Luka 4:9-11), engkim chunga thuneitu leh Lalber niha thil
siamte’n chibai an buk thup thup han nih chakna te(Mat.4:8-9; Luka 4:5-7) chu
Diabola thlemna angin an sawi a. Nimahsela khawi atang mahin Isua hnenah
thlemtu Setana a lo kal hran lo a, amahah khan a tha lo lam tih chakna rilru
leh ngaihtuahna lo awm kha Setana an puh mai a ni ber.
Thuthlung Hlui bu lam lo en leh ta ila, “Tin, Pathian fapate Lalpa hmaa
an inlan ni a lo awm a, Setana pawh an zingah a lo tel ve a,”(Joba 1:6) tih kan
hmu a. Hetah hian Pahtian leh Setana chu an inbe leh ta ngial mai a ni. “Tin,
Lalpa chuan Setana hnenah chuan, ‘Khawi lam atanga lo kal nge i nih?’ a ti a.
Tin, Setana chuan Lalpa chu a chhang a, a hnenah, ‘Leia ka vah velna atang leh
ka chhohna atangin,’ a ti a,”(Joba 1:7)
tih kan hmu a ni. Hengte pawh hi Setana chu a hrana awm tak tak ni loin,
Pathian chu amah leh amah inbia ang lekin a lang zawk.
Hmun
dang lo en leh ila. Samuela lehkhabuah chuan, “Tin, Lalpa thinurna chu Israelte
chungah a lo thawk leh ta thut a, ‘Kal la, Israel mi leh Juda mite chhiar vek
rawh,’ tiin Davida chu an pawi khawih turin a chawk tho a,”(II Sam.24:1) tih
kan hmu a. He mi chang thu hma lam leh a hnu lam han enin Pathian hi a mite
laka a thinur chhan han puh tur reng a lang lo a, a duh hun hunah a chhan leh
vang pawh awm loin an pathian hi a thinur chawt mai ni awm takin a lang. Ziak
dang lehah chuan, “Tin, Setana’n Israelte chu a bei ta a, Davida chu Israelte
chhiar duhna a neihtir a,” tih thu kan hmu leh a(I Chro.21:1). He mi ziakah hi
chuan ami Israelte bei duh khawpa thinur chu Setana a ni tih kan hmu ta thung a
ni. Mihringah thil tha tih duhna leh thil tha lo tih duhna a awm ang bawkin Israelte
Pathian, Kristiante Pathian ni bawk nunah chuan a awm ve a ni ang e. Tichuan
tun laia engkim siamtu Pathian biakna tura maimitchhinga, “Aw Lalpa,” tia
tawngtai ve ngai lote tawngtai loh chhan chu i hre thiam thei tawh em? A sei ta
deuh a, tawk teh se.
Ziak thui thiam hle mai. Bible chhung thu chu i hmang ve tho a, mahse i pawm lem lo a ni maw...
ReplyDeleteTawngtai i hrilh fiah dawn emaw ka ti a, i sawi sel zawk a ni maw?
ReplyDeleteBible i ral hriat tih alang..
ReplyDelete