V.L.Ngaihmawia
Thingsulthliah.
Bible-a
‘Pathian ram’ hi Thuthlung Thara Chanchin Tha ziakah te hian a lang nual mai a,
Kohhran inkhawm ban dawn hian inkhawm hruaituin, “Lal Isua’n ţawngţai dan min
zirtir angin kan ţawngţai ang,” a han ti a, ‘Lal biakna’ an tih chu chham rual
a ni ta a.
“Kan pa,
I hming zahawm rawh se.
I ram lo thleng rawh se, ...”
tiin
chham rual a ni ţhin a ni(Luka11:2; Mat.6:10).
Heta, ‘I ram lo thleng rawh se,”
tih ţawngkam tak mai hi i han chhui chho dawn teh ang. Isuan, “I ram lo thleng
rawh se,” tia ţawngţai turin a zirtirte kha a hrilh a, chuta ţang chuan tun
thleng hian Kristiante hi Pathian ram lo thleng tura dilin an ţawngţai a, “I
ram lo thleng rawh se,” an la ti reng mai zawng a ni a, an hnenah hian Pathian
ram hi a lo la thleng lo reng nge ni a, a lo thleng tawha an hai zawk tih hi
Bible aţang vek hian i han chhui dawn teh ang u.
An ţawngţai dan tur hrilhtu ber Isua
hian Pathian ram lo thleng tur leh amah Isua lo kal leh tur hi thil thuhmun
angin a sawi tlat mai a. Amah Isua ţawngkam anga Matthaia ziak dan chuan, “Tih
tak meuhin ka ti a che u, heta dingho a ţhente hi, Mihring Fpa a rama lo kal
an hmuh hma loh chuan, thihna tem tawp lo tur an awm,” a ti a(Mat.16:28). Marka
ziakah chuan, “Tih tak meuhin ka ti a che u, heta dingho a ţhente hi, Pathian
ram thiltihtheihna nena lo thleng an hmuh hma loh chuan thihna tem tawp lo
tur an awm,” a ti a(Mark.9:1). Luka ziakah chuan, “Dik takin ka hrilh a che u,
heta dingho a ţhente hi, Pathian ram an hmuh hma loh chuan thihna tem
tawp lo tur an awm,” a ti a(Luk.9:27). Johana ziak kan en leh chuan, “Ka lo
kal leh thlenga awm rengah phei duh ila, chu chu enga i hman tur nge ni?” a
ti a(Joh.21:22).
Heta
kan hmuh ang hian, ‘Mihring Fapa a rama lo kal,’ tih leh, ‘Pathian ram lo
thleng,’ tih chu thil thuhmun a ni tih a lang ta a. A nih loh leh Mihring
Fpa(Isua) chu a lo la kal loin Pathian ram chu a lo la thleng lo reng em ni?
Chanchin Tha ziaktu Johana’n Isua ţawngkam chhuak a ziahah chuan Isuan, “Ka ram
chu he khawvela mi hi a ni lo; ka ram chu he khawvela mi hi ni sela, ka
ţhuihruaite’n an bei ang, Judate hnena peka ka awm lohna’n; nimahsela ka ram
zawng heta mi hi a ni lo,” a ti a ni(Joh.18:36). A nih loh leh Isua ram chu
Pathian ram a ni tih kan lo hre ta a, Pathian(Isua) ram chu he khawvela mi hi a
nih si loh chuan khawiah nge Pathian ram chu a awm tak le? “Ama ram zawng zawk
rawh u,” a ti si a(Luk.12:31; Mat.6:33), a ram chu khawiah nge a awm tak ang
le? Luka ziakah chuan, “Tin, Pharisaite’n Pathian ram lo thlen hun tur an zawh
avangin an hnenah, ‘Pathian ram chu hmuh theihin a lo thleng lo e; ...ngai teh
u, Pathian ram chu in zingah a awm reng a ni,’ a ti a,” tih kan hmu a(Luk.17:20&21).
Pathian ram lo thlen tur leh Isua lo
kal leh tur chu thil thuhmun a nih thu Isua’n a sawi avangin an ziah dan
pawh a kalhmang a inang reng a ni.
Isua’n Jerusalem khuaa Pathian biak in te chu tihchhiat a nih vek tur thu a
zirtirte hnenah a hrilh a(Mat.24:1-2). Anni chuan, “Chung chu engtikah nge a lo
awm ang? i lo kal lehna leh khawvel tawpna chhinchhiahna chu eng nge ni ang,?”
tiin an zawt a(Mat.24:3). Isua chuan “Krista ka ni,” inti te an lo chhuah tur
thu te, indona awm tur te, ţam tla tur te leh thil lo thleng tur dangte a
hriattir a(Mat.24:4-31). Tin, “He ram Chanchin Tha hi hnam zawng zawng
hriattirna turin khawvel zawng zawngah hrilhin a awm ang; chu mi zawhah chuan
tawpna(khawvel tawpna) chu a lo thleng ang,” tiin a sawi a(Mat.24:14;
Mark.13:10).
Heng Isua lo kal dawna thil lo thleng
tur leh khawvel tawep hun tur a hrilh hnu hian, “Chung zawng zawng chu a thlen
kim hma loh zawng tun lai chhuante hi an ral lo ang,” tiin a sawi zui
a(Mat.24:34; Luk.21:32). Tin, “Mihring Fapa a lo kal hmain Israel khuate chu in
fang chhuak lo ang,” a ti bawk a(Mat.10:23).
Isua lo kal lehna tur leh khawvel
tawpna tur chhinchhiahna an hmuh tur chu a thlen kim hma loh chuan ‘Tun lai
chhuan,’ tia a sawi Isua hun laia mite kha an ral dawn loh thu te, amah Isua a
lo kal leh hmaa Israel khuate chu an fan chhuah hman dawn loh thu te kan hmu
ta. Chuti a nih chuan Isua chu kum B.C. 6-ah khan a lo piang a, kum 30 a
tlin(chu chu A.D. 24 velah) khan Baptisma a chang a; kum 3 tling lo deuh rawng
bawlin thu a hril a, A.D. 27 kum khan a thi a, a dam rei lo deuh tih kan hria a
ni. A zirtirte zinga dam rei ber ‘Hmangaih Johana,’ an tih kha kum sawmkaw
chuang a dam a. Isua’n, “Tun lai chhuan,” a tihte hun lai ngei khan amah Isua
lo kal lehna chu thleng tur ni awm tak a ni. Nimahsela tun thleng hian a lo kal
lehna chu an la nghak si a, Isua’n, ‘Tun lai chhuan,’ a tihte kha an la ral lo
em ni dawn le?
Matthaia ziaka Isua’n, “Heta dingho a
ţhente hi, Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan, thihna tem tawp lo
tur an awm,” a tih kha han chik deuh ila. “Heta dingho a ţhente...,” a tih kha
Isua ‘n he thu a sawi laia a kianga ding zinga mi ţhenkhatte kha a sawina chu
ni awm tak a ni a; Mihring Fapa a rama lo kal an hmuh hma loh chuan la thi lo
tur an awm thu a sawi a ni a, Mihring Fapa Isua chu a ramah a lo la kal lo ni
sela, a thu sawi laia mi ţhenkhat ding chunga a thu sawi lo ngaithlate kha
tunah an la dam tihna em ni ang? Isuan zirtir a hmangaih Johana, zanriah
hnuhnung an kil laia a awm nghenga lo thle phei kha a zirtirte zinga dam rei
ber a ni chungin ani lah chu kum A.D. 100 hma khan a thi daih tawh bawk si. Ani
kha Isua’n, “Ka lo kal leh thlenga awm rengah phei duh ila....,” a tih kha a ni
si a.
A nih loh leh Isua’n, “Mihring Fapa a
rama lo kal......” a tih kha han chik ve leh deuh ta ila. Kristiante hian a
rama lo kal tur Isua hian, “Ka ram chu he khawvela mi hi a ni lo,” a tih hi an
chik chiang loin, an chan loh khanah a lo kal daih a ni lo maw? “Ka lo kal
thuai dawn e,” a ti si a(Thup.22:20). Kan Duhlian ţawnga, “Ka lo kal leh thuai
ang,” tia intiam pawh hi kan rin aia a lo kal har deuh chuan kan innghak ning
a, kan lo iak kan lo iak hman ţhin a nih hi. Ani Isua(Pathiana an ngaih meuh)
siin chhuan khat pawh a ral hmaa lo kal leh thuai tura insawi si, tun thlenga
Kristiante’n lo kal leh tura an la nghak reng mai hi Isua hian dawt a hrilh a
nih ngawt loh chuan, a ram lo lamah an nghak a nih hmel khawp mai.
Hebrai lehkhathawn ziaktu pawhin,
“...Krista pawh mi tam tak sualte kalpui tura vawi khat hlana awm tawhin,
chhandamna hmu tura amah lo nghaktute hnenah chuan sual tel loin vawi hnihnaah
a lo lang leh ang,” tiin a sawi a nih kha(Heb.9:28). Chuti a nih chuan Isua lo
kal lehna chu hmuh theih rama lo kal loin, Pentikost nia Thlarau Thianghlim lo
thleng kha Isua lo kal lehna chu niin a lang ta a ni(Tirh.2:1-4). Tirhkoh Paula
chuan a lehkha thawnah chuan, “Tupawhin Lalpa a hmangaih loh chuan anchhe
dawngin awm rawh se. Kan Lalpa chu alo kal e,” a ti a(I Kor.16:22). Zoram
Kristiante hian tunah Krista lo kal lehna an la nghak fan fan mai si a; Paula’n, “Kan Lalpa chu a lo kal e,” a tih hi
an hmangaih lo a, an hre ve lo a, Lalpa dang an la nghak a nih si chuan,
Tirhkoh Paula anchhia hi an dawng mai awm mang e. Hebrai lehkhathawn ziaktuin,
“...Sual tel loin vawi hnihnaah a lo lang leh ang,” a tih ang hian Pentikost
nia Thlarau Thianghlima a lo kal khan sual a tel tawh si lo a.
Tin, Isua khan, “Mihring Fapa a lo kal
hmain Israel khuate chu in fang chhuak lo ang,” a ti bawk a(Mat.10:23).
Kristianna chi theh darhin khawvel ram pumah kristiante chu an feh chhuak tawh
a, kal lohna leh fan loha hlei an nei tawh loin a lang si a; khu Israel ram zim
te, Mizoram tia lek khu fan chhuah loh a hun tawh si lo a. “:He ram Chanchin
Tha hi hnam zawng zawnga hriattirna turin khawvel zawng zawngah hrilhin a awm
ang, chu mi zawhah chuan tawpna chu a lo thleng ang,” tih a ni a. Heta, “Hnam
zawng zawng,” a tih leh “Khawvel zawng zawng,” a tih hi Israel hnam
sawmpahnihte leh an chenna Israel ram khu a kawk a ni si a. Isua’n, “Kei
Pathian Thlarau avanga ramhuaite hnawt chhuak thin ka nih chuan, Pathian ram in
hnenah a lo thleng tawh a ni ang,” a ti a(Mat.12:28), Pathian ram a lo thlen
tawh chuan Isua pawh a lo kal leh tawh tihna a ni. Kristiante’n Pathian ram an
beisei dan leh Isua zirtir dan a inmil lo niin a lang.
Tin, Isuan ‘Khawvel tawp’ a sawi leh
amah zuitu Kristiante’n ‘Khawvel tawp,’ an tih hi a inang lo bawk em ni dawn
le? Zirtirte khan Isua hnenah khan Jerusalem Pathian biak in ropuizia kha an
entir a, “Zirtirtu, en teh, a lung leh a inte hi a ropui teh a nia!” an ti a;
Isua erawh chuan chung zawng zawng chu tihchim vek an la nih tur thu a hrilh a
ni(Mark.13:1-2; Mat.24:1-2; Luk.21:5-6). Jerusalem kulh ropui tak te, Pathian
biak in ropui tak te chu khawvel tawp hunah chuan tihchhiata tihchim a nih vek tur
thu Isuan a sawi a ni. Isua chuan, “...Sipaihote’n Jerusalem khua an hual in
hmuh hunah, a boral dawn tih hria ang che u. Chutih hunah chuan judai rama
awmte chu tlangahte tlan bo rawh se; a chhunga awmte chuan chhuahsan rawh se;
rama awmte chu a chhungah lut suh se. Chung ni chu phuba lak ni a ni e, thu an
ziak zawng zawng a lo thlen theihna turin. Chung ni chuan raite leh nauno
pawmte chung a pik ang, khawvelah hian hrehawm nasa tak a thlen dawn avang leh
he chite chungah hian thinurna a thlen dawn avangin. Tin, khandaihah an thi ang
a, hnam tin hnenah sala hruaiin an awm ang; tin, Jentailte ni a kin hma loh
zawng Jerusalem khua chu Jentailte rah behin a awm ang,” a ti a
ni(Luk.21:20-24; Mark.13:14-19; Mat.24:15-21). Chutiang khawpa Judate tana hun
rapthlak chu a la awm ngai lo a, a awm tawh hek lo ang tih Isuan a sawi nghe
nghe a ni(Mat.24:21; Mark.13:19). Zoram Kristiante hian Isua’n khawvel tawp a
sawi hi an hriat ve tura thleng turin an la ngai fo niin a lang a, khawvel a la
tawp loin an hria a ni. Isua zirtir dan chuan amah a lo kal leh hnuah khawvel
tawp hi thleng turin a sawi a ni.
He khawvel tawpna Judate chunga lo
thleng tur a sawi hi a nasa hle a, B.C. 721-a Babulonin Jerusalem a tihchhiat
aia rapthlak zawk leh a hnua Rom sawrkarin a tihchhiat leh te ai pawha rapthlak
zawka thleng tur niin a lang a ni. “Chung ni chu phuba lak ni a ni e,” a ti
a(Luk.21:22). Eng phuba nge an lak dawn i lo en teh ang. An ziah ang chuan,
“...Abela thisen chhuaha chin Zakaria, maicham leh biak in inkara thia thisen chhuak
thleng khan, zawlnei zawng zawng thisen, leilung pian tirh ata chhuak chu, tun
lai chhuante chungah hian phuba an la thei ang,” tih a ni(Luk.11:51;
Mat.23:35-36).
“...He chite chungah hian thinurna a
lo thlen dawn avangin,” a ti a(Luk.21:23). Juda hnam chunga thinurna lo thleng
tur chu phuba lakna a ni dawn a(Luk.21:22), Adama fapa upa zawk Kaina’n a nau
Abela a thahna thisen(Gen.4:8) phuba te kha an lak tur a ni a; Zakaria an thah
thisen(II Chro.24:21) phuba te kha an la dawn a ni. Zakaria chuan amah lunga an
den hlum dawn khan, “Lalpa’n a rawn ngaihtuah ang a, phuba a rawn laksak ang
tin a sawi lawk a ni(II Chro.24:22). Tin, thing kawkalha Isua an khai hlum dawn
lai pawh khan Juda mipui vantlang zawng zawng hmaah khan Pilata khan Isua
thihnaah khan mawhphurtu nih duh loin tui a la a, a kut a sil a, “He mi fel
thisenah hian ka thiang e, nangni’n in tih tihin ti rawh u,” a ti a. Anni Juda
vantlangho khan, “A thisen chu keimahni
chungah leh kan fate chungah awm rawh se,” an ti chiah a, Isua thisen mawh an
inphurhtir ngat a nih kha(Mat.27:25). Tichuan Abela thahna te, Zakaria thahna
te, zawlnei zawng zawng thahna te, Isua an thahna te thisen mawh chu Juda
mipuite chuan an phurh avangin Isua hun laia chhuan awm mekte chungah khan
phuba lakna chu a awm ta a, Rom sipai rualte chuan Jerusalem chu hualin A.D. 70
kumah khan Judate tana khawvel tawpna
nia Isua’n a sawi chu a thleng a, Jerusalem kulh ropui tak te, chu mi chhunga
Pathian biak in(Temple) ropui tak pawh chu an chhu chhe ta vek a. Khandaihin Juda mi tam tak chu thah an ni a,
salah hruai darhin an awm bawk a. Kha mi
hun atang khan Israel hnam chu an independent leh(ni 14 May, 1947) hma zawng
khan Jentailte rah behin an awm ta reng a ni. Kha mi hun atang khan Juda mite
chu khawvel ram hrang hrangah an darh ta chum chum mai a, China thlengin an
darh a, B.C.235 vel khan China an thleng a ni.
No comments:
Post a Comment