ZOFATE DIN CHHUAHNA KAWNGPUI

ZIAKTU THUHMA

"Zofate din chhuahna Kawngpui" tih thupuia hmang tur hian ngaihtuahna eng emaw chen ka hmang ṭhin a. Hnam kan ni tih hi a chiang a, chutih rual chuan khawvelah hian hnam dangte thuhnuaia kun a, an thiamna ringawt ring tur chu kan ni bik hleinem tih hi ka thinlungah a lutna hle mai a. Nimahsela, tih theih ka nei tlem bawk si a, a tih ngaihna dang ka hriat chuan loh avangin ziaka puan chhuah phawt mai chu ṭhain ka hre ta a ni. Hetiang hian ngaih pawimawh lai ziakin, thuin ka han tar lang ve ta a ni.

Thinlung leh tih tak zeta min lo chhiarsak turin Zoram mipuite ka chah duh a, chhawr ṭangkai tûr awm ang angte chhawr ṭangkai a nih theih nan tlawmngaia min lo chhiarsaktute chungah ka duhsakna sang ber ka hlan bawk a ni.

                                                                                              Puithiam Lalchangliana

                            Zo hnam

Phone:                                                      Dawrpui Vengthar

9612556259                                                     Aizawl

 BUNG 1-NA

Siamtu Pathian min hruaina leh enkawina hi ngai pawimawh ber ila, chutah chuan ram leh hnam di chhuahna a awm a ni.

Kan pi leh pute aṭangin Pathian enkawl leh kaihhruai kan ni a, kan Pathian chuan min thlahthlamin min hransan ngai lo. Kan Pathian chuan a thil tih theihzia lantir nan thil engkim hi nihphung fel tak neiin a siam a, a lan chhuahtir bawk a, amah chu lei leh van lai hnam tin tan Pa leh Lal ropui ber chu a ni. Khawvela hnam tinte hian min siamtu Pathian min siam dan angin kan hnam zia leh chenna ram ṭheuh hi kan tan Pathian thu a ni tih kan hriat a ṭha hle mai.

Chuvangin, mahni chanvo vawn ṭhat leh hum him chu kan mawhphurhna a ni a, inchhuhsak emaw, intihchhiatsak emaw, inawp luihsak emaw chu a ṭha lo a ni. Hei hi siamtu Pathian zah lohna, pawisak lohna a nih avangin kan bawhchhe tur a ni lo a, kan inzahsakin kan inhumhalhsak zawk tur a ni e. Hnam tinte Pathian, kan Pathian chu a thil siam tinrengte hi a inpuannate kan ni si a. Keini Zofate hi kan pi pute aṭangin min siamtu kan Pathian chu kan sakhua a ni tih hriain an lo sakhuapui tawh a, an siamtu an hriat chian avang leh an ṭobul, an o pian chhuahna a ni tih hre chiang a, an pawm ngheh tlat avangin sakhaw dang an be ngai lo a, an sakhaw biakah an chiang hle a ni.

Kan mi hmasate kha hun hmasa lamah chuan hnam dang karahte awmin, heng ram- Tibet leh China Province ṭhenkhatah te, Myanmar-ahte an lo awm tawh a. Hengahte hian sakhaw biakna kulh ropui tak tak leh a betu tam tak karahte chuan hun rei tak an lo awm tawh a, mi tam takin an lo biak sakhua- Communist leh Budhist-te an ni deuh ber a, mihring an tam avang leh an ropui avangin kan pi leh pute hian an biak mek an sakhua chu an phatsan ngai lo. An sakhua biak leh an sakhuana avang hian an chungah harsatna tam tak an tawk a, nek chepna nasa tak an tawh pawhin an sakhua phatsan ai chuan an nunna chan pawh an huam zawk ṭhin. Sakhua a dik chuan mihring nun a dik a, an tlanchhe ngai lo. An hmaa tih tur awmte chu an hlen chhuak zawk ṭhin.

Tuna kan chenna Mizoram hi sawi dan tam zawkah chuan a ram kan luah zel hun lai vel hi kum A.D. 1300- 1700 vel nia hriat a ni a, eng pawh ni se, he ram min hruai thleng a, he rama min dahtu hi kan Pathian a ni tih chu a chiang a, hai rual a ni lo. An awmna tur atana khua an din dawnin Ar an dah a, Ar hi a khuan chuan, "Hetah hian khua a awm e, a hrisel e," tiin khua an din ṭhin a, awmze nei loin khua an din mai mai ngai lo'. Pathian rawn chung zelin awmna tur an ngaihtuah ṭhina, an fimkhur em em a ni.

Kan Mizo history hi chu a tlangpui chuan kan hre viau tawh awm e. Kan hnam chanchin ziaktute ziah ka chhiar ve chinah hian Zofate din chhuahna tur leh kan hnam pumkhata a awm theihna tur thu hi ka la chhiar fuh mang lo tlat mai. Eng pawh ni se, Zofa hnam ṭhen hrang hrang han en hian inlaichinna nei vek kan ni a, kan hnam khai khawm nan "Mizo, Zo hnam" tia kan din chhuahna hi lungawipui ila. Zo hnam hi neitu bik awm lo, Zofate ta, hnama kan din chhuahna khawvel, hnam tin zinga hnama kan inkohna leh kan hnam hming chu a ni. Kan mi hmasa kan pi leh pute nunah khan rinawmna kha a bet nghet hle a, a hranpain rinawm an turn ngai lo a, rinawmna kha an nihna, an dam lai nuna an kawl tlat chu a ni. Hetiang bawk hian tlawmngaihna hi an nuna bet tlat, ni tina an khawsakpui chu a ni a, ṭawngkamin tlawmngai tura inzirtirna an nei lo a, an tihtur an hria a, an dap chawp ngai lo.

Nu leh Pa thu an zah a, an awih a, upate thu anhnial ngai lo bawk a, upate thupek an zawm ṭhin. Zawlbuk thuthlung an bawhchhe ngai lo hle. Zawlbuk hi a hun lai atan an Pathian thu inzirtirna pawimawh ber pakhat niin, Pathian rawngbawl tura inkaihhruaina hmunah an ngai a ni. Lal leh upa te, val upate khan khua leh tui enkawina kawng tinrengah Zawlbuk an hmang ṭhin a, Zawlbuk thuthlung bawhchhia kha chu khua leh tui ni tlakah an ngai to hial ṭhin. A ṭul chuan khaw chhung  aṭangin an hnawt chhuak hial bawk ṭhin.

Nu leh pa hmusita tiduhdah mi chuan malsawmna a dawng thei ngai lo a, ama nun nen a chan zawk hial ṭhin. Hei hi chhuan lo la awm zel tur leh chhuan zawng zawng daih tura Pathian ruat a ni. Chuvangin, min hringtu kan nu leh pate chu eng ang mi pawh ni se, an hlutna leh pawimawhna kan hre reng tur_a ni. Thlahtute

Pathianin mat a sawm dan hi amah atangin a ni. Kan pi leh pute'n an biak Pathian chu an nun kawng hruaitu a ni tih an hria a, rin thuin an be ngai o a, Pathian hming

an lamin 'Khuanu tih leh Pu Vana, Van Pathian' titein a hming an lam ṭhin. Pathian hming an lam dan chu eng pawh lo ni se, ka sawi lan tum zawk chu kan pi leh pute

hian ṭawngkain Pathian an be ngai lo a, Pathian hriattirna chu an nunpui a, an ngai pawimawh a, an tan malsawmnaah an chantir ṭhin a, chu chu an tan malsawmna a ni thin. An rinawm a, thu an awih a, nu leh pa thu an zahin an pawisa a, upate an zahin an pawisa a, an thu an awih a, an hai ngai lo.

Pathian thuin ka nung a ni ti la, i pianna nu leh pa hmusit si la, aia upate zah lo la, piangsual hmusit la, rinawmna leh taihmakna nei lo bawk la, i Pathian thu nunpui kha a thi a nih loh pawhin a piangsual a ni ang. Chuvangin, hetiang nun neitute hian malsawmna an dawng ngai lo a, an dam chhung hun chu anchhiain a hual a, an ding chhuak ngai lo. Dam renga thi an ni. Dam reng mah ila mi thinlunga kan thih tawh chuan hlutna kan nei thei tawh ngai lo a, channa hlir a ni. Chu chu hriain kan pi leh pute khan nun an ulukin an ar khaw thim dai mai mai ngai lo a ni.

Kan pi leh pute chuan an sakhaw biakna kawnga an thu leh hla te, an hnathawh te, an thiltih kawng hrang hrang leh an nun hman dan zawng zawngte chu Pathian

laka an chanvo a ni tih hre chiangin mi tih dan an zir chawp lo a, hnam dang hmanrua an hawh lo a, hawh chawpin sakhaw rawng an bawl lo a, puk chawpin sakhuana an kalpui bawk hek lo. Khawi hmunah pawh awm sela, an sakhua chu phatsan thei an ni lo a, an tisa nunna leh an chatuan nunna a nih tlat avangin. A hranpain sakhaw mi an awm lo a, an zavaiin sakhaw mi vek an ni a, sakhaw serh leh sang khawihtu bik erawh an nei mai a, chung mite chu Puithiam tiin an vuah a ni. Puithiamte hian a ṭul dan ang zelin sakhaw serh leh sang khawih thu ah hma an la mai a ni.

Siamtu Pathian leh a siam mihringte inpumkhatna chu kan sakhua, Zofate sakhua, pi leh pu aṭanga kan sakhua, chatuana kan nunna, tihdanglarn theih loh chu a ni. Chu chu kan zavaia to a ni.

Kan din chhuahna tur chu:

Zofate hian tuna hnama kan dinpui mek Zo hnam kan nihna hi engtia rei nge hman tOr tih chhanna chu, tiam chin awm loa hnam hi kalpui tur a ni tih a ni. Chuvangin, kum zabi 9-na lai vela Zofa, Zo hnam tia lo dinpui tawh a nih avangin kum zabi 9-na hi kan hriat theih hla ber a ni mai thei a, hei aia hmaah pawh Zo hnam kan nihna hi kan lo nei fel tawh pawh a ni thei e. Eng pawh ni se, a hun thu ah hian buai lo phawt mai ila a ṭhain ka ring.

Zawhna leh chhanna:

Khawvelah hian khawi ramah pawh kal ila, kan va zinna ramte chuan kan awmna ram leh eng hnam nge kan nih tih chu an hriat duh leh min zawh ṭhin a ni fo mai. Khualzin mi i nih chuan i hre ngei ang a, ram danga zin ṭhin i nih phei chuan i hre ngei ngei bawk ang.

Chu zawhna chu hetiangin: "Khawi rama awm nge i nih?" tia min zawh chuan, "Mizorama awm, Indian ka ni," tih a ngai fo ṭhin. Mizorama awm ka ni tia ka chhan khan Mizo, Zo hnam ka ni tih chu an ring ṭhin a, chu chu a dik bawk a ni. Khawvelah khawi ramah pawh kal ila ka hnam leh ka ram chu zep loa sawia din tlangpui chu a ngai a, chu chu ka nihna pawh a ni bawk. I ram Ieh hnam i zep ṭhin a nih chuan a ṭha lo ngawt ang. Mahni hnam zahpui hi mi tling lo/mihring tling lo awm dan chu a ni.

Aw le, chuti a nih chuan khawvel awptu, khawvela rorelna sang ber U.N.O. pawhin Zo hnam tia min hmelhriat bawk chuan Mizo, Zo hnam, Zofate kan nihna hmang hian Pathian be tawh ila, Pathian min biakna chu chhang tawh ila, tiin hnam mipuite ka ngenin ka sawm tak meuh a ni e.

"Aw Lalpa, hnama min kohna hi eng tikah nge kan chhan theih ang che, Nang chuan Zo hnamin min din a, Zoram min pe a, Zofate chuan kan luah a, "Kan ram a ni e, kan ti a ni. Nimahsela, i ram min pek, kan ram hian nang chu kan la be thei lo che a, ram dang kan la chang thlansan hram hram rih si a, kan Zoram dung leh vang hi i ram min pek, kan tan Pathian thu a nih reng laiin kan luah loh ramte chu kan dah Pathian thu zawk si a. Eng tikah nge ni ang Lalpa, kan mipuite hnenah harhna i pek dawn le? I hnen ata hriattirna leh harhna kan dawnin, a chhanna turin eng pawl nge kan din ang tih ngai loin hnama min siam a, chenna ram min pe a, hnama min dinna te, ram min pekte hmang hian kan chhang mai tur che a nih reng laiin, pawl leh kohhranah kan peng zo ta! Nimahsela, i ram chu tundinin a awm dawn si a."

Zoram hi Pathian ram a ni si a, khawvela hnam tinte hian an chenna ram leh hnam chu an tan Pathian thu a ni tih kan sawi tawh a, a hria apiangte hahchawlhna a ni si a. Kan mi hmasa, kan pi leh pute'n huang khatah awmin, inṭhen loin Khuanu, Van Pathian chu bia a, a hnam pum leh a ram puma an lo bia a, an lo din chhuahpui ang khan keini an thlah, an tuchhuante hian Zofa kan nihna leh kan ram hian Pathian be tawh ila, chutah chuan kan hnam a ding chhuak tawh ang.