HRIATNA DIK CHU HNAM DAMNA, BUMA AWM CHU HNAM BONA

Zo Hnam aiin Adama a naupang zawk :

         Bible kum chhûta chhui mite chuan Evi Ieh Adamate kha BC 4004 (sangli leh pali) laia mi kha a ni tih an chhui chiang em em mai a. Tunah hian AD 2015 a lo ni Ieh a, chuti a nih chuan Evi Ieh Adamate chu tunhma kum 6019 vêl a mi kha an ni a.

Keini Zo hnamte hi kan hnam chhuitute chuan BC 5000 khân China ram Yunan Province leh Shan State ramri bul Lungleng, Lungtian, Thakthing khua­ahte khian an lo chêng tawh an ti a. Chuti a nih chuan tunah AD 2015 a lo ni leh a. Chuvangin, tunhma kum 7015 khan an lo awm tawh tihna a ni a, Evi leh Adamate pian hma kum 996 khân China-ah kan lo cheng tawh a nih chu.

Khi mi piah lamah khian Russia mithiamte khân kum 1977 khân Siberia (Russia) ram vawtah khian nausen thla 6 mi vel hlum bêI chhûnga awm an hmu chhuak a, tun lai thiamna hmangin engtia rei nge ni tawh an han endik a, tunhma kum 1,20,000 (nuaikhat leh singhnih)-a mi kha a ni tih an hre thei a. Keini Zo hnamte hi nausen hlamzuiha thi, hlum bela indah ṭhin hnam kan ni. He nausen hlum bêla awm pawh hi Zo hnam chhinchhiahna pawimawh taka awm a nih avangin kan pi leh pate sulhnu ngei niin a lang. Chuti a nih chuan tûnhma kum 1,20,000 khân Sibera (Russia) ramah kan lo chêng tawh tihna a ni. Evi leh Adamate pian hma kum 1,19,981 khân kan lo awm daih tawh a nih chu.

Kan chhak Burma rama chêng hmasate chu tûn hma kum 4,00,000 (nuai Ii) khân an lo chêng tawh a, kum 20,000 (singhnih) khan pûk bangah milem an ziak daih tawh. Kum 6,000 (sangruk) vêl kha chuan buh an lo chîng tawh a ni. Evi leh Adamate pian kum vêl kha chuan Burma ramah chuan buh an lo chîng tawh a nih chu.

India history kan en chuan tunhma kum 10,000, (singkhat) kal ta: Evi leh Adamate pian hma kum 4,000 (sangli) vel khân Andaman thliarkârah an lo pem lût tawh a, lawngte pawh an lo siam daih tawh a ni

He kan chênna khawvêl hi a reiin a upa em em tawh niin a lang a, khawvêla nunna lo awm ṭan hun leh lo awm dân hi mithiamte chuan an chhui nasa em em a ni tih kan hria. "Organic Evolution Theory" ngaihdânah chuan kan lei hi kum tluklehdingâwn ruk (6 billion)-a upaah an pawm a, he khawvêla natna hlauhawm ber zinga mi Cancer-te pawh hi hman laiin Egypt-ah chuan a lo hluar hle tawh a ni. Egypt-ho hun hma daih tawh khân Dinasour ruhro aṭangin Cancer vei ruh a ni tih an lo hmu chhuak a, chu ruhro chu a rei zawng an han chhût a, kum maktaduai sangruk leh sawmruk paruk kal taa mi kha a lo ni tih an chhût chhuak.

Bible thawnthu Evi leh Adama-te mihring hmasa ber anga ziaktu Mosia khan Egypt ram lal Pharo hnena a awm laiin Aigupta mi a vaw hlum a, Pharo chuan a hriat veleh thah a tum a, Mosia hlau chu Median ramah a tlan bo a, tichuan Mosia chuan apian hma kum 2,000 (sanghnih) vel aṭanga ziak ṭanin Bible thawnthu hi a han ziak chhuak ta a. A hmaa kan tar Ian tawhte han thlir kir chuan Bible kum thawnthu hi sakhaw bu dik lo thei loa han pawm hmin thlap tur chuan maimitchhing chunga awih ngai a nih hi, mit_, meng chung chuan a hnaivaiin sawi mam chawp a ngai nasa em mai a, thil tak hriatna hrawk a fah tlai zo meuh lo zawng a nih hi.

Evi leh Adamate hun hma hian khawvêl hian hun rei tak a lo hmang tawh tih chu a lang chiang hle. Mihringte leh_ramsate hian eng anga rei nge khawvêl an lo Iuah tawh hriat phak rual a ni lo a. Judate thlahtu Evi leh Adama aṭanga mihring lo awm ṭan a, khawvêl mihring zawng zawng an thlah ni veka han pawm hmin thlap mai chu hriatna dang zawng zawng muthilhtir ngawt loh chuan pawm ngaihna awm hlawl lo thawnthu mai a ni.

Evi leh Adama-te hun lai hian an chhungkua ni Io chhungkaw dang awm Bible-ah hian a sawi chiang hle bawk. An fapa upa zawk Kaina khân a nau Abela a that a, chu vâng chuan Eden chhak lam Nod ramah Kaina chu a pem a, nupui a han nei a. A nupui chhûngte hian nu leh pa, pi leh pu chu an nei ngei dâwn a; chuvangin, Evi leh Adamate hi mi zawng zawng thlahtuah chuan pawm chi an ni lo. Bible thawnthu ring mite chuan mihring thihna lo awmte hi Evi leh_. Adama bawhchhiatna vangah an ngai a, anni hun hma hian mihring tam tak leh ramsa tam tak an thi tawh. Java thliarkara mihring luruh an hmuhte kha tunhma kum maktaduai riat (80,00,000)-a mi tawh a lo ni a. Adama-te bawhchhiatna avanga thihna hi Io awm a ni rêng rêng Ia.

Engkimte siamtu Pathian chunga mi Chung­khuanuin khawvêla a siam mihringte Ieh thil nung zawng zawng hi a siam tirh aṭangin dam hlen (thi lo) tûra duan a nei Io hrim hrim. Thihna hi Khuanu ruat sa a ni. Bawhchhiatna avânga thih emaw bawhchhiat Ioh chuan dam reng emaw lam a ni awzawng lo.

Tin, a reng thuin Bible thawnthu hi han belh chian tak tak chuan a lem em em nite pawhin a lang. Mihring hmasa ber Adama a han siam khan 'eia vaivutin a siam a han ti a. Tun lai vaivut nen a inan chuan vaivut chuan mihring chu a siam thei hauh lo ang. Hlum chuan a siam theih mai thei, eng pawh nise, a hlum sawk Iai kha tu nge maw lo hmu ang le? Zeldinna a ni mai Io maw? A siam dan chu awih maw, awih lo maw chu thudang.

Pathian khan Adama amah chauha a awm kha tha a ti Io a, ramsa zingah khan a kawppui awm a hmuh loh avangin Adama chu tui takin a muthilhtir a, a muthilh Klan chuan a nakruh a phawi a, chu chuan hmeichhia a slam niin a inziak. Adama siamtu hi Pathian ni ve ngei tur a ni a, Adama kawppui tur ramsa zingah hian a han zawng phawt ni tur a ni. "Ramsa zingah a kawppui awm mi a hmuh loh avangin" tiin Bible-ah a inziak a. A Siamtuin mihring kawppui tur ramsa zinga han zawn chu a thil siamah a chiang lo nge, a Siamtu a tar deuh tawh a, thil a hre chiang tawh lo zawk? Mihring kawppui tur ramsa zinga han zawn chu mihring tan pawh a nuihzatthlak deuh zawng a ni. Engkim siamtu Pathian tih a nih ring tak tak a maw?

Bible thawnthu thil tak tak anga han pawm hmin thlap mai tur chuan mipa nakruh hmanga minu han siam chu vawk pa nakruh aṭang hian vawk nu a siam ve ang em le? Rannung pa zawng zawng nakruh aṭanga a nu hi siam a ni ve ang em le? Chung zawng zawng han suangtuah zui chuan a nuihzatthlak hle mai a, naupang inkhuallemna hmuna kal a, thut khawmtir a, sawi mai mai atân a inhmeh tawk hmel viau mai.

Chu mai a ni lo. Eden huan lai taka theirah han dah a, a dahtuin mihring ei a han phal lo tlat mai te, tu ei atâna han phun kher kher nge maw ni. An ei vaih chuan a dahtupa dan bawhchhiatna, misual nih maina tur a nih vei nen. Chutih laia Pathianin ei a phal lo tih 'rul' ber kherin a lo hre ru a, ei tura Evi a han thlem ta mai laite nen. Hetih hun laia rul hi a changkâng hle mai. Mihring a han be thei mai chu a tawng thei tihna chu a ni phawt mai a. Rul thu awiha Evi`n an ei mai lai leh Adama a pe ve a, an han ei dun ta mai chu Pathian nêna an inmihrannaah puan ^,a ni lehnghal. Pathian thinurin rul chu anchhia a Iawh a (Pathian chu anchhe lawh chi a ni emaw ni!), " Tuna chinah bawkvakin i kal tawh ang a; i chaw atan vaivut i ring tawh ang," a ti a nih kha. Ngun taka han ngaihtuah pawh ngai loin Evi a thlem hma hian rul hi engtin tak kal ang maw? A mei hmawr hian a kal em ni ang le? Ate si, a sei bawk si, a tawng thei leh zel nen.

Heng thu hi Pathian thutak anga patlingin han pawm a, tih tak tea han awih tur chuan kawng engkima kan Pa rinin min bum a nih ngawt loh chuan awi hmin thiam theih reng reng loh thawnthu, bum fel nih tawh hnu chuan a kawi a ngila awih veknaa tluk luhna mai zawng a ni. Hetiang Bible thawnthu han chhût hian, sakhaw bua han pawm bur mai hi chu a thu awihthlak lam hrat zawng a ni. A thu hrimah, Evi leh Adama bawhchhiatna hi lo awihsak lo pawh ni ila, khawvêl mihring zawng zawng thlahtu an ni lo reng reng a, Juda hnam thlahtu an ni mai a, an thlahtu tihsual chu an thlahten an tuar tûr a ni mai zawk. An thlah ni ve reng reng lo keini Zo hnam te, African te, Japanese-te leh khawvel hnam hrang hrangten Pathian laka kan bawhchhiatnaa lo pawm ve ngawt mai chu, Pathian remruat a nih ngai chuan chu Pathian chu a rem hre lo ngawt mai. Mi pangngai tâna han awih hmin chi miah loh rem han ruat chu. Evi leh Adama tihsual mawh kan phur ve awzawng lo tihah hian thangharh zawk ila, Judaten an thlahtu tihsual mawh an phurh chu i itsik lo mai ang u, kan tel ve lo e.

Khawvel hnam tinte hi siamtu Khuanuin a tir aṭanga hnam nia min din hran vek kan ni a, mi pakhat thlah pung zêl kan ni lo. Hnam tinte hi a hran theuha min din vek kan ni. Keini Zo hnamte pawh hi Evi leh Adama thlah kan ni rêng rêng lo. A tir aṭangin hnam niin min din a, Evi leh Adama bawhchhiatnain a chim phak loh hnam kan ni. Zofate zingah Bible ziak ring mi thenkhat phei chu an vawr a hniam khawp mai, Ephraim leh Manase thlah nia lo inpuh lût an awm nual a, anni hun lai hi Israel history ziaktu lar ber zinga mi John Bright-a chuan BC 1300 atanga BC 1700 inkara mi an ni tiin chiang takin a ziak nghe nghe. Mizo history ziaktu B. Lalthangliana chuan BC 2000 lai khan China hmar thlang Tibet hmarchhak Iaiah khian kan chêng a ti a, chuti a nih chuan Ephraima-te pian hma kum 3000-ah kan lo awm tawh a nih chu. Mahni aia naupang thlah nih dan chu a awm kher lo ang.

Isua khan "Israel hnam zinga beram bo hnenah Io chuan tirh ka ni lo" a ti a, Zo hnam mi thenkhat chuan 'keini Zo hnamte hi Israel beram bo chu kan ni,' lo ti tawk an awm nual a. He Zoram hi lsua pian hmain kum 140 lai kan lo Iuah hman tawh si, BC 140­ah Zoram hi a lut hmasaten an thleng tawh a ni si a, AD 1-na velah Isua a piang chauh lawi si. He Isua hian Zo ṭawng hmang loin Israel ṭawng vek a hmang a ni awm lehnghal a, bo zawng tur, bo ve lo rama bo zawngtu pian tlat leh mahni aia naupang thlah han nih tlat mai chu a lem lu lam deuh zawng a ni. Fiamthu thawh nan a tawk viau lo maw!

Isua hi dawt sawi ching a nih loh chuan, "Israel hnam zinga beram bo hnenah lo chuan tirh ka ni lo e," (Matthaia 15:24) a ti fel nalh a, Israel hnam zinga mi ni reng reng lo keini Zo hnamte hi engtin nge Israel hnam zinga mi beram bo kan nih teh lul ang? Chu mai bakah, ‘Isua chu kan tana lo kal a ni' tih ve ngawt pawh amah dawt sawi chînga siamna mai chauh a ni. "Israel hnam zinga beram bo hnenah lo chuan tirh ka ni lo e," a ti chiang kalh a ni lo'm ni? Isua hian amah tirtu tirhna hi a hre chiang khawp mai, dawt sawi ve mai mai mi a nih erawh chuan "Kan tan pawh" tia lo inzeh luh ve hram hram tumte chu a mak lem lo ang chu.

Isua hi Kristiante hian thudik hlâwm, engkim siamtu Pathianah hial an ngai niin a lang ber a, Isua ṭawngkam anga Bible-a an ziah Ian hi an phuahchawp nge ama ṭawng an ziak chhawng tak tak? Isua chuan, "Ka hmingin eng pawh in dil apiang chu ka ti zel ang" (Johana 14:13) a ti fel thlap a. Hei hi a tak tak ni se chuan Damdawi In hi a ruak vek ang a, Jail a ruak vek ang a, kan ramah hian eirukna pakhat mah a awm hauh lo ang. Isua ṭawng tak tak ziah chhawn a nih chuan Isua aia dawt sawi nasa hi an awm dawn em ni? Isua hmingin kristian zawng zawngin in dil luih luih a, tihin a awm reng reng si lo. Kum 100 chuang dil a ni tawh a, kan hnam kan sual tial tial, mahni ṭanghma haina ramah Isua hoin kan tawlh lut puk puk mai a nih hi. Ka hre sual palh em ni zawk, Israel hnam zinga beram bo hnenah tirh a nih ang hian, heng beram boho hi chuan Isua hminga an dil chu a lo tihsak zel zawk em ni ang le.

Bible leh Nazaret Isua hmanga Zoram kum 100 chuang enkawl a nih hnu hian, kan hnam hian a ṭhat­pui chuan reng reng loh avang leh kan ram tel lo leh kan hnam tel Io sakhua a nih avangin eng kan anpui thei lo a nih hi. Hnam khat lungrual taka pheikhai khata kan kal ṭha lai min phet darh vektu Bible sakhaw buah kan han hmang a, he Iehkhabu aṭang hian pawl hrang tam takah min ṭhen darh a,, chhungkua pawh min ṭhen darh rum mai a ni. Kan hnam tan chuan a va han tha lo teh lul em! Zoram ziah tel rêng rêng lohna bu a nih avâng hian Mizo Bible ringtu reng reng chuan Zoram hi Pathian thu niin an hre thei lo a. Zo hnam hi Pathian thu kan ni tih an hre thel lo bawk a, kan ram leh hnam chu khawvel thilah vek an ngai a, Zoram aṭanga Israel ram zin tur reng reng chuan 'ram thianghlim ka fang dawn,' an ti zel bawk. Pathianin a piantirna leh chen

nâna a pêk Zoram chu ram bawlhhlawhah an chantîr a, indo chawlh reng reng Iohna ram Israel ram chu 'ram thianghlim' an ti nelh nelh mai a ni.

Mahni ram leh hnam phatsan sakhua chu hnam hmelma sakhua a ni. Zo hnahthlak zawng zawngte u, sakhaw awmzia ka han hrilh ang che u; Ram Ieh hnam leh sakhua hi ṭhen hran theih loh, pumkhat chu a ni. Kan ram, Zoram Ieh kan hnam, Zo hnam leh min siamtu Pathian Chungkhuanu inkawp tlatah hian kan sakhua chu a famkim si. Pathian (Khuanu)-in min dahna Zoram hi a leilung, thing, mau, lungpui, lui luang, thlifim leh boruakte nên vek hian Zofate tâna Pathian thutak lo lang chu a ni a. Kan hnam, Zo hnamte hi Pathian (Khuanu)-in a duh taka a dinte kan nih avângin Pathian thu kan ni bawk. Ram pawi khawihtu hian Pathian pawi a khawih a, hnam pawi khawihtu hian Pathian pawi a khawih a ni. Ram ṭhatna tura thawktu hian Pathian tân a thawk a, hnam ṭhatna tura thawktu hian Pathian tân a thawk a ni. Ram Ieh hnam phatsantu hian a siamtu Chungkhuanu a phatsan a ni.

Zo hnahthlak zawng zawngte u, mi ram leh hnam Pathianin a hruai dan sawi vak vakah hian kan Pathian thu a awm reng reng Io, mi hnam Pathian hmuh dan sawi chhâwn vak vakah pawh kan Pathian thu a awm hek lo.

Kan ram Ieh hnam pakhat mah chuan ve reng reng lohna lehkhabu Bible hi kan sakhaw bua Zofaten kan han pawm bur mai hi chu khawvêlah hian a aia âtthlâk a awm dâwn em ni? Bible-a inziak hmeh bel theih lai Iai kan ram sawina anga hnuh luh hram hram han tum ngawt maite hi a retheihthlak lu lam zawng a ni e.

Hawh u, Zo hnahthlâk zawng zawngte u, khawvel thil zawng zawngah Ieh Pathian thuah pawh, Israel lam kan hawi bansanin Zoram lam i hawi vek tawh ang u. Thusawitu zawng zawngte u, Israel hnam, ram Ieh an Pathian hmuh dan zawng zawng chang thlan (sawi) tawh loin, kan ram Ieh hnam ngat chang thlan (sawi) tawh zawk ang u. Tichuan, Zofate tâna Pathian thutak kan sawi a lo ni tawh ang. Chanchin hi Pathian thu a ni Io a, eng hunah mah a ni ngai dawn bawk hek lo. Nihna hi Pathian thu chu a ni a, nihna chu a ṭhiah theih reng reng loh bawk. Israel i ni lo a, Mizo i ni. I nihna hi kawl pawh hel chhuak Ia, i ni reng tho dawn. Israel ram khu eng hunah mah Zoram a ni dawn lo a, Zoram hi i ram a ni kumkhua dawn: I nun zawng zawngin Israel hnam Ieh ram khu hmangaih mah Ia, i tan eng mah a ni kumkhua lo ang. Pathianin a dahna che Zoram leh hnam hi i hmangaih chuan, a hlawkna leh a hlawhtlinna zawng zawng i têl ang a, Zoram leh hnam tân 'Rinawmna leh Dikna' chawi nun a ni tawh ang.

Aw zo hnam mipuite u, Pathian (Khuanu) ruata khawvêla lo piang i ni a, i tisa nunna mai ni lo, chhûng nung Nunna (chatuan nun) kha he khawvela in lo pian tirh aṭangin Chungkhuanuin a hlan (pe) nghal che u a; in tisa dam lai ngei hian Pathiana chhuak Nunna chu in nei fel nghal vek tawh; leilung pian hmaa Pathian chatuan remruat "Nunna" chu a ni e.